In zijn nieuwste boek reconstrueert VRT-journalist Jan Balliauw aan de hand van verschillende interviews de oplopende spanningen tussen België en de VS in de aanloop naar de Irakoorlog van 2003.
I ‘ll put you in jail. Dat zei toenmalig VS-minister van Defensie Donald Rumsfeld in juni 2003 tegen zijn Belgische tegenhanger André Flahaut (PS). Flahaut had Rumsfeld net gevraagd wat die zou doen als hij dat najaar naar de vergadering van de Navo-defensieministers in Colorado zou komen. Het gesprek tussen beide vond plaats op een receptie in het Brusselse stadhuis. De relaties tussen de VS en België waren op dat moment tot een absoluut dieptepunt gezakt.
Onder andere de Belgische genocidewet zat de Amerikanen hoog. Die maakte mogelijk dat elke buitenlander vanuit België kon worden aangeklaagd voor misdaden tegen de menselijkheid en bij het betreden van het Belgische territorium kon worden opgepakt. Het regende al snel klachten, onder andere tegen de Amerikaanse vicepresident Dick Cheney en George Bush sr. voor hun rol in de eerste Golfoorlog. De VS dreigde er toen mee om de NAVO-hoofdzetel uit Brussel weg te halen. Onder andere door lobbywerk van de Belgische ambassadeur in de VS, Frans Van Daele, werden de plooien uiteindelijk gladgestreken.
De vaudeville rond de genocidewet is een van de thema’s die in het boek Brullende muis van VRT-journalist Jan Balliauw nauwgezet uit de doeken worden gedaan. Balliauw legt haarfijn uit hoe België en de VS goed vijf jaar geleden stilaan met elkaar op ramkoers raakten. Hoewel België net als de andere Europese landen zeer dicht tegen de Amerikanen aanschurkte na de aanslagen van 11 september, begint een verwijdering na de State of the Union die George Bush in januari 2002 hield. Daarin bestempelde hij Irak als een van de landen die deel uitmaakten van de zogenaamde ‘As van het Kwaad’ en onmiddellijk werd duidelijk dat een oorlog een kwestie van tijd was.
België neemt in het verzet tegen die oorlog het voortouw, samen met Duitsland en Frankrijk. De Amerikanen volgen de toenemende escalatie met argusogen. Amerikaanse diplomaten bevestigden aan Balliauw dat ze de zondagse debatprogramma’s op TV lieten vertalen om te weten welke richting de Belgische politici uitgingen. Een maand voor de aanval op Irak blokkeerde de Belgische regering alle hulp aan Turkije. En minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel schoot de hoofdvogel af door te beweren dat er geen Amerikaanse militaire vliegtuigen boven België mochten vliegen tijdens de oorlog in Irak.
Paars-groen
Het boek, dat als een kroniek leest, biedt hier en daar een verklaring voor de stugge houding van België. Uiteraard ontstond er snel een verwijdering met de VS toen de neoconservatieven het buitenlands beleid gingen bepalen. Zij eisten een optreden tegen Irak, ook al was het allesbehalve duidelijk dat dit land iets te maken had met de aanslagen van 11 september.
De vraag blijft natuurlijk waarom de VS uitgerekend met België in de clinch ging. Daarvoor zijn er drie verklaringen. Men percipieerde 9/11 bij ons totaal anders. Zoals Isabelle Durant (Ecolo) in het boek stelt: “Men dacht in Europa dat 9/11 een rampenfilm was.” Zij was die dag als minister van mobiliteit in de VS en zag duidelijk hoe de aanslagen de bevolking hadden aangegrepen.
Tweede verklaring is de paars-groene regering die in 1999 aantrad en België op het vlak van buitenlands beleid van een grijze muis in een brullende muis transformeerde. Vooral de PS en de groenen waren hevig anti-Amerikaans. Hun betoog sloot dicht aan bij dat van de antiglobalisten, die de VS zien als dé vijand.
En dan is er nog de figuur van Louis Michel. Handelde die in 2003 uit electorale redenen? Probeerde hij met zijn harde standpunten stemmen af te snoepen van de linkerzijde? Michel was vooral francofiel en volgde onze zuiderburen in hun anti-amerikanisme. Balliauw benadrukt in zijn boek dat België na het vertrek van Michel zijn buitenlands beleid moest bijsturen, weg van Frankrijk. Vreemd is Balliauws conclusie dat België sterker uit de crisis is gekomen en er nu in de VS meer naar ons land wordt geluisterd. Volgens getuigenissen zijn ook diplomaten die mening toegedaan. Vraag is of dat doel niet op een andere manier kon worden bereikt.
Jan Balliauw, ‘Brullende muis. De opstand van België tegen Amerika’, Houtekiet, 2007, 336 blz., 19,95 euro
Alain Mouton
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier