Wie de voorbije weken de immense jojobewegingen op de aandelenbeurzen zag, zou bijna denken dat de vrije markt alleen maar destabiliserend werkt. Harald Benink, docent financiële economie aan de Universiteit Maastricht, spreekt liever over financial fragility of financiële kwetsbaarheid. Dat is trouwens het onderwerp van het proefschrift waarop hij eind vorig jaar promoveerde. “Volgens keynesiaanse economen werkt de vrije markt inderdaad destabiliserend, volgens neoklassieke daarentegen is zij stabiliserend,” zegt Benink. “Fragiliteit zit tussen die twee uitersten en kan omslaan in zowel stabiliteit als instabiliteit. Neem het internationale bankwezen waarvan de marges door globalisering en opening van kapitaalmarkten onder druk kwamen in de jaren tachtig. De banken werden dus fragieler en dat kan zich vertalen in crisissen. Maar een fragiele bank met lage marges kan evengoed gezond zijn, op voorwaarde dat ze goede kredietbeslissingen neemt en een degelijk risicomanagement voert.”
TRENDS. Zijn de jongste crashes geen bewijs van de fragiliteit van de beurzen ? Een koersdaling in Hongkong kan de aandelenbeurzen wereldwijd op hun kop zetten.
HARALD BENINK. Door de liberalisering van het kapitaalverkeer zijn beurzen steeds intenser met elkaar verbonden. Op zich is dat geen slechte zaak. Je komt op die manier tot internationale diversificatie van je beleggingen en dus tot risicoreductie. Belangrijk is dat de aandelenkoersen sinds de crash van ’87 gigantisch zijn gestegen. Dat komt door de drastische daling van de rente, de explosie van de bedrijfswinsten en door het feit dat het sparen voor de oude dag zich meer richtte op aandelen. Aandelen werden als minder riskant beschouwd, wat eveneens bijdroeg tot de stijging van de koersen. De fundamentele trend was dus opwaarts en stabiel. Daarrond heb je kortetermijngrillen, gebaseerd op sentiment, kuddegedrag enzovoort.
Zal dit niet leiden tot beperkende overheidsmaatregelen ? Als kleine Belgische belegger wil ik mijn vermogen niet zien wegsmelten als het slecht gaat in het verre Hongkong.
Beperkende overheidsmaatregelen hoeven niet. Als het vertrouwen van beleggers wordt aangetast, kan dat enorme economische gevolgen hebben voor dat land, en dat werkt disciplinerend voor de regering. Die moet structurele aanpassingen doorvoeren. In vele Zuidoost-Aziatische landen vertoont de lopende rekening van de betalingsbalans tekorten. Als de overheid daar niks aan doet, zakt het vertrouwen van de beleggers en trekken zij hun geld terug uit het land. Bijgevolg tuimelt de munt, wat ook effectief gebeurde in Zuidoost-Azië. Als op wereldwijde schaal zichtbaar wordt dat er problemen zijn, moet een overheid wel ingrijpen.
Klopt het dat de crash op Wall Street van ’87 bijna de “meltdown” van de hele financiële sector veroorzaakte ? Zou dat vandaag opnieuw kunnen gebeuren ?
De crash van Wall Street in ’87 heeft niet veel invloed gehad op de financiële sector. De Amerikaanse centrale bank heeft toen liquiditeitssteun verleend aan de banken. De crash heeft hooguit enkele kleine makelaars en bankiers de kop gekost. De bancaire crisis in de VS eind de jaren tachtig, begin de jaren negentig had meer te maken met de problemen op de markt van het onroerend goed. Banken gaven krediet voor de bouw of financiering van onroerend goed, dat als onderpand diende. Hoe meer krediet, hoe groter de vraag naar onroerend goed. Daardoor gingen de vastgoedprijzen de hoogte in, zodat de waarde van het onderpand steeg en de mensen nog meer leenden. Dat deed de vraag naar vastgoed opnieuw stijgen, en ga zo maar door. Op een bepaald ogenblik hoeft er maar iets te gebeuren de economie die wat terugvalt, de rente die zakt of de zeepbal barst. Dat is toen gebeurd.
Ook in Japan konden de vastgoedmakelaars hun miljardenleningen niet langer terugbetalen toen de slabakkende economie de vastgoedprijzen deed ineenstorten. Maar bankiers zijn toch verstandig genoeg om zoiets te zien aankomen ?
Ja, maar niet alle risico’s zijn te voorzien. En de concurrentie tussen de banken is hard. Vastgoedleningen maakten op een bepaald ogenblik ook een te groot deel van hun balanstotaal uit.
Soms zelfs steekt de overheid de crisis een handje toe. In Mexico en nu in Thailand verschafte het Internationaal Monetair Fonds (IMF) goedkope leningen om insolvabele financiële instellingen te helpen. Die laatste nemen dan grotere risico’s, hopend op grotere opbrengsten, want de belastingbetaler draait daar toch voor op.
Dat klopt. Als een bank het gevoel krijgt dat zij zal worden gered, kan dat zo’n gedrag stimuleren. Maar dit fenomeen heeft nog een tweede kant : als je die banken niet helpt, kan dat leiden tot een ineenstorting van de financiële sector. Het hele betalingsverkeer loopt immers via de banken. Je moet die twee zijden afwegen.
In hoeverre is de immuniteit van de banken nu verbeterd ?
Het Internationaal Comité van Toezichthouders kwam overeen dat de banken meer eigen vermogen moeten aanhouden. Ze krijgen dus een grotere buffer om verliezen op te vangen, en worden dus minder fragiel.
Blijft het niet mogelijk dat we op een mooie dag opstaan en op het ochtendnieuws horen dat het hele financiële systeem is ingestort, bijvoorbeeld door speculatie tegen een munt ?
Een ineenstorting zal beperkt blijven tot landen die geen geloofwaardig monetair en economisch beleid voeren. Wie een politiek voert van geringe inflatie, kleine overheidstekorten en structurele hervormingen zoals flexibilisering van de arbeidsmarkt, is veel minder kwetsbaar. Zoals ik al zei, als de belegger vertrouwen heeft in het economisch beleid, trekt hij zich niet terug. Speculanten kunnen wel proberen om de munt van een land aan te vallen, maar als de regering de onderliggende economie gezond houdt, zullen ze slechts verliezen incasseren.
De Hongaars-Amerikaanse beursgoeroe Georges Soros kon op zijn eentje het Britse pond onderuit halen, maar zal dat nog kunnen met de euro ?
Ook dat heeft te maken met geloofwaardigheid. Als het beleid van de Europese Centrale Bank gericht is op lage inflatie, krijgen we een sterke euro en valt er weinig te vrezen. Maar met de hoge werkloosheidcijfers in Europa is het verleidelijk om de rente te verlagen, met alle gevolgen vandien.
JOZEF VANGELDER
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier