Investeerders in papier willen voortaan boter bij de vis. Een storm van fusies en overnames stak op in de speurtocht naar schaalvoordelen en naar meer grip op de volatiele wereldmarkt. KNP Leykam met een productievestiging in Lanaken vond een onderkomen bij het Zuid-Afrikaanse Sappi.
Voor het Nederlandse concern KNP BT was de papierdivisie KNP Leykam het dure kapitaal niet langer waard. Dat kon beter besteed worden aan de divisies distributie en verpakkingen die wel in de buurt van de vereiste 15 % rendement komen. Bestuursvoorzitter van KNP BT Frank De Wit : “De return op het kapitaal bleef verder onder de kapitaalkost. De huidige papierprijzen vernietigen waarde. Papieraandelen misten de hausse van de aandelenmarkten, wat heel ergerlijk is voor de aandeelhouders.”
De houding van KNP BT is illustratief voor de sector. Firmin François, directeur van Cobelpa, de vereniging van Belgische papierfabrikanten : “Vroeger was je gewoon een fabrikant. Nu kijken aandeelhouders naar het rendement. Zij vragen niet alleen een voldoende hoge maar ook een constante opbrengstvoet.”
KNP Leykam mocht dus al begin dit jaar in het uitstalraam. Te koop : een productiecapaciteit van 1,5 miljoen ton gestreken papier verspreid over fabrieken in Gratkorn (Oostenrijk), Maastricht, Nijmegen en het Belgische Lanaken. In Limburg loopt jaarlijks 400.000 ton houthoudend gestreken papier (magazinepapier) van de band. Opmerkelijk is dat KNP BT ontstaan in ’93 uit de fusie KNP, VRG en Bührmann-Tetterode en later het Oostenrijkse Leykam de jongste jaren nog fors in papier investeerde. In ’95 kreeg Lanaken een injectie van 200 miljoen frank. Maar vooral in Gratkorn stak KNP Leykam zich nog diep in de schulden : 1,4 miljard gulden voor een ultramoderne machine die zeer binnenkort nog eens 470.000 ton gestreken papier op de markt brengt.
Dat kapitaal recupereert KNP BT nu door later dit jaar KNP Leykam aan papierconcern Sappi (South-African Paper and Pulp Industries) te verkopen. Zelfs op een aangekondigd herstel van de papierprijzen (en dus meer winstpotentieel) wou KNP BT niet langer wachten. Sappi betaalt niet meer dan de nettoboekwaarde : 1,5 miljard waarvan de helft betaald wordt in aandelen van Sappi.
Dat de fusie-operatie van ’93 mislukt is, wil Frank De Wit niet weten : “Niemand kon destijds voorzien dat het in de papiersector zo slecht zou gaan. Marktposities opbouwen door nieuwe capaciteit te bouwen, bleek een financiële ramp te zijn. Een concentratiebeweging in de sector is onvermijdelijk.” Want wie de aandeelhouders wil behagen, moet grip krijgen op de prijzen. Papierproducenten moeten immers hun marge puren uit het verschil tussen de grondstofprijzen (cellulose of recyclagepapier en in een later stadium pulp) en de papierprijzen. Beide gedragen zich op de soms speculatieve wereldmarkt als een jojo wat zich ook in de resultaten van de papierproducenten vertaalt (zie grafiek).
De grillen
van de markt counteren, kan door samen te smelten. Dat levert meer markt- en prijscontrole op en drukt de kosten per ton. Sappi verwacht met de overname van KNP-Leykam 100 miljoen dollar per jaar aan schaalvoordelen. Verticaal integreren is een tweede must. Dat wil zeggen dat een fabrikant naast de eigenlijke papierproductie best ook zijn eigen bossen en pulpfabricage in huis heeft. Het Scandinavische Stora is een Europees voorbeeld dat toont dat de concentratiebeweging zich ook op logistiek vlak doorzet (zie kader Hoge volumes, minder winst).
De 10 grootste bedrijven controleren wel nog niet meer dan 35 % van de markt. Firmin François : “Er gaat geen week voorbij zonder fusie en overname. Die evolutie zal de komende jaren aan dezelfde snelheid doorgaan.” De meeste van de 14 Belgische papierfabrikanten zitten inmiddels in buitenlandse handen. Enkel Stora Langerbrugge en Burgo produceren zelf pulp. Verpakkingsfabrikant VPK Oudegem verwerkt dan weer recyclagepapier.
Lanaken tevreden met Sappi
In Lanaken is men alvast tevreden dat het Sappi werd en niet het Scandinavische Stora dat eerder dit jaar belangstelling koesterde. ABVV-secretaris Jan Staal : “Ook Sappi is op het vlak van rendement veeleisend. De lat ligt op 15 %. Maar daar voegen ze ook marktdoelstellingen aan toe. Sappi wil wereldwijd de grootste papierproducent worden.” Nu al is Sappi de wereldnummer 1 op het vlak van houtvrij gestreken papier (wit papier). Het haalt een totale omzet van 3,8 miljard dollar en stelt 23.000 mensen te werk. Sappi wil nu ook op het vlak van houthoudend gestreken papier meer in de pap te brokken hebben. De productiecapaciteit in Lanaken vult die van Sappi dus aan. Jan Staal : “In Europa wil Sappi de Scandinaven het vuur aan de schenen leggen. Opgeslokt worden door een Scandinaaf zou veel minder interessant uitdraaien. Zij hebben de nodige productiefaciliteiten immers al in huis.”
De ervaring van de Stora Langerbrugge spreekt boekdelen. Ivan Van Cauwenberghe, personeelsdirecteur van Stora in Langerbrugge voert momenteel drukke syndicale onderhandelingen over 189 ontslagen op een totaal van 580 werknemers. “De overcapaciteit in de papiersector dwingt ons ertoe om één derde van de productie stil te zetten,” erkent hij. “We trachten onze mensen te overtuigen dat we geen andere keuze hebben. Maar het grote probleem daarbij is dat de Groep Stora het in het algemeen erg goed doet.”
Ook in Lanaken
is momenteel een reorganisatie aan de gang. Tegen eind ’98 moeten nog 60 van de 800 banen verdwijnen. Wel voornamelijk kaderpersoneel. De verschillende fusies leverden KNP Leykam immers een enorm managementwaterhoofd op. Die overhead moest weggesneden worden om belangstellende kopers niet af te schrikken. Aan de investeringen werd begin dit jaar dan ook een herstructureringsplan gekoppeld : 1000 van de 4600 banen moeten verdwijnen en terzelfder tijd moet de productie met 15 % omhoog. Project leadership heet het wat sarcastisch.
In opdracht van Sappi wordt dat programma verdergezet. Jan Staal : “De komst van Sappi heeft menig kaderlid doen bibberen. De rest van het personeel heeft in Lanaken weinig te vrezen. De huidige productie geschiedt momenteel aan een minimumbezetting. Ook in termen van productiviteit uitgedrukt in ton per werknemer staat Lanaken aan de top. Uiteraard blijft het afwachten hoe de strategie van de nieuwe bazen er zal uitzien.”
ACV-secretaris Roger Peeters is er anders gerust in : “Sappi wou absoluut Lanaken in de deal betrekken. Lanaken zit nu goed in een geïntegreerde en grote groep. Experts verwachten dat de komende jaren nog heel wat kleintjes in de concentratiegolf zullen sneuvelen.”
HANS BROCKMANS DAAN KILLEMAES
PAPIERSECTOR IN BEWEGING De nog versnipperde papiersector is op zoek naar schaalvoordelen en een meer stabiele inkomstenstroom.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier