Nieuwe Royale Belge

De herfst is van Fortis. De vergrote bankverzekeraar zal nieuwe structuren, nieuwe mensen, nieuwe voorkeuren tonen. Wat is de leiderscultuur van Fortis? Morgen publiceren Fortis en Generale Bank de halfjaarcijfers 1998.

Brussel, Utrecht.

De Royale Belge verdwijnt in de slokdarm van Axa en haar naam wordt geschiedenis. Een nieuwe Koninklijke Belgische ontstaat uit de overname van Generale Bank door Fortis. De West-Vlaamse bouwmeester van Fortis mocht van het dankbare Hof de bekroning van erfgraaf in ontvangst nemen. Veel Vlamingen in en buiten het zakenleven keken geamuseerd toe en roddelden over deze verheffing. Maandenlang speelden Maurice Lippens en de zijnen simultaan schaak op vele tafels. De vier toplui van het vergrote concern hebben een druk herfstprogramma: conretere oogmerken, nieuwe organogrammen, nieuwe benoemingen. En de eerste afdankingen?

“Hier zitten geen goudhaantjes, wij werken dag en nacht. Bij de werkmaatschappijen vertrekken ze om 17.00 uur naar huis. We zijn beter af met één CEO en één hoofdkantoor,” klinkt als waarneming bij leidinggevend personeel in Brussel en Utrecht. Elke vrijdag vergadert, afwisselend in Brussel en in Utrecht, de management board waarvoor dozen papier over en weer reizen. Breda, halverwege Rotterdam en Antwerpen, is al overwogen als centrale HK-plek, maar daarop ontstaat de discussie, als je daar zit, trek dan verder naar Antwerpen of de Europese hoofdstad, Brussel. Voor de toplui is het probleem gering, zij reizen per auto met chauffeur, maar de staf en de subtop transpireren van de slingerbeweging. Zolang het partnerschap bilateraal is – Belgen en Nederlanders – wordt de zure appel niet doorgebeten, met een derde of een vierde partij is de situatie anders.

De referentie-aandeelhouders van Generale Bank hadden 35% en de overige aandeelhouders 65% van het kapitaal, de laatste groep telt dertien onafhankelijke bestuurders. Van deze dertien moet een stel opstappen in de volgende maanden.

Hoofdacteurs

Bij gebrek aan één chef (brutaal noemt Quote, het Nederlandse zakenblad, dit de ontbrekende smoel-factor), wordt het leiderschap verdeeld over vier hoofden.

Maurice Lippens dwingt respect af voor wat hij deed en doet en de aandeelhouders van AG boffen met zijn strategie. In 1981, dan wordt hij bestuurder van AG, kort nadien gedelegeerd bestuurder, was de beurskapitalisering van AG 5,47 miljard frank, einde vorige week bedroeg zij 394,4 miljard frank, een vermenigvuldiging met 72. De familiale aandeelhouders bezaten rond 7% van Fortis AG, nu na de operatie Generale Bank is dit percentage verwaterd tot op de helft. Zij waren al gefortuneerd, de jongste Lippens katapulteerde hen naar de status van superrijk.

Maurice Lippens houdt van sterke mensen om zich heen – technisch staat hij zwak in het verzekeringsvak -, maar zonder dat zij zonlicht vangen van hem. Valère Croes, de jarenlange rechterhand van Maurice Lippens, aanvaardde deze spelregel, kan Herman Verwilst zich evenzeer wegcijferen? Maurice Lippens is een harde werker, met een goed doorzicht, die de ramen openzet. “Hij is nooit tevreden, een schouderklopje kan er zelden af, altijd moet het beter en sneller. Over een rechtstreekse medewerker zei hij letterlijk in een vergadering, il est comme la mouette qui entre dans la chambre et chie sur tout le monde avant qu’elle sort” zegt een staflid. “Wel brengt hij op de mondaine ontmoetingen met de medewerkers sfeer en worden de mensen graag door hem gepaaid. Ik maakte een kennismakingscocktail mee met de 150 kaderleden van ASLK waar de flemerij en het gedrang om even naast hem te staan stuitend waren.”

Maurice Lippens is de jongste van vier, de knapste student (onder meer Harvard) onder zijn broer en zussen, een West-Vlaming eerder dan een Vlaming. Zijn directe vrienden zijn John Goossens, Philippe Bodson en Marc Blanpain. Ondanks deze prima ingangen is hij relationeel betrekkelijk geïsoleerd. De familie Lippens is miljardair en haar leven speelt zich af tussen Ukkel, Knokke en Wijnendaele (de buiten van Maurice Lippens’ echtgenote). Maurice Lippens schuwt recepties en openbare uitbundigheid. Achter het succes schuilt een man die momenten van de diepste onzekerheid kent, ook tijdens de jongste manoeuvres.

Maurice Lippens haakte al jaren naar een adellijke titel. Vandaar zijn uitspraak over de verwerving van Generale Bank als verjaardagscadeau voor de koning. Had de baas daarover niet beter gezwegen? Wie met de helm geboren is en altijd de eerste of de tweede viool kon spelen, munt niet steeds uit in werkelijkheidszin. Gaarne improviseert Maurice Lippens en zo vliedt de realiteit. Voor journalisten is hij prima wild, want altijd heeft hij wat moois dat op de voorpagina kan. Soms nuanceert hij nadien, omdat hij in een netelveld aangeland blijkt te zijn.

Hans Bartelds werkt met een open deur, ook in Brussel. Op dezelfde gang zit Maurice Lippens onzichtbaar achter gecapitonneerde deuren. De Nederlandse topman is loyaal, ernstig en godsdienstig. Een medewerker in Utrecht: “De doorzichtige Bartelds is een koorknaap, die niet op kan tegen Maurice Lippens. Hij is knap met cijfers, liegen ligt hem moeilijk en hij staat ver van l’homme du monde. Aan hem zou ik mijn portefeuille geven. Maurice Lippens en Hans Bartelds vullen mekaar goed aan.”

Herman Verwilst kwam, zag en overwon; grotendeels omwille van zijn nuttige politieke contacten. “Maurice Lippens doet veel water in zijn wijn voor Herman Verwilst en deze laatste bespeelt Lippens op een handige wijze,” weet een Brusselse financiële analist. Het schema van McKinsey voor de Fortis-banken was een tweepolig plan en het werd stroef en opdringerig aangeprezen. Het ging uit van de analyse dat Generale Bank en de trits van Fortis ( ASLK, NMKN, VSB, MeesPierson) “gelijken” waren. Generale Bank wilde niet weten van die vergelijking want, zag zichzelf als de grootste, de rijkste en de mooiste. De bank werd gekrenkt in haar trots, wat onder meer tegen de aanvaarding van Herman Verwilst speelt. Die komt bancair van een bankje van niks (ASLK) in de ogen van de intellocraten van Generale Bank. Veel kaderleden van G-Bank wennen vandaag toch aan zijn curriculum vitae en besluiten: “Hij moet bekwaam zijn.” Hoewel de donkere vraag, heeft-ie het zuiver gespeeld om baas te worden van de ASLK, nooit zal verdwijnen. Toen Herman Verwilst bij ASLK begon, zei Marcel Cockaerts van Kredietbank in kleine kring, “Met hem kunnen we moeilijk werken,” bij zijn afscheid in het voorjaar, erkende Cockaerts, “Hij heeft bijgeleerd”.

Zal Herman Verwilst drukken op het dagelijkse management zoals Fred Chaffart? Doet hij het niet, dan kan Maurice Lippens een actievere hand worden. Door zelf te beslissen, bouwde Fred Chaffart een groot gezag op en domineerde hij zijn directiecomité. De eerste indruk bij Generale Bank is dat Herman Verwilst naar de mensen stapt, hen vragen stelt en een collegiale aanpak voorstaat. Herman Verwilst leidt de integratiegroep, deze overkoepelt werkgroepen als “financial management”, “vermogensbeheer”… Bij het begin van een cruciaal najaar zijn er twee scholen: 1. we organiseren de banken van Fortis per business unit (wholesale banking, retailbanking); 2. we integreren Generale Bank en ASLK. Wie het eerste scenario uitvoert, verwezenlijkt automatisch ook het tweede scenario.

Herman Verwilst gaf in de zomer schoorvoetend twee interviews weg, hij dient zich sterker te profileren en uit de schaduw te komen. In De Tijd presenteerde hij zich in het eerste derde van het gesprek als bitter en lichtgeraakt. “Ze hebben Herman dan ook niet zacht behandeld bij Generale Bank,” zegt een vriend. Een medewerker: “Hij wil zich niet profileren langs de pers, hij kent de wispelturigheid van de kranten. Hij zal een goed team vormen en daarvan zal hij de woordvoerder zijn.”

De publieke kip is gepluimd, daar werkten onderlegde mensen van linkse signatuur. De PS’er Basecq wordt kort gehouden bij de ASLK; de SP’er Verwilst weet dat hij bij de eerste aanwijsbare politieke benoeming de bons krijgt, wat hij niet zal riskeren. Hij kent de wispelturigheid van de politiek en ziet de ondergang van een politieke krokodil bij de slachting van een mentor, Willy Claes, op het Proces van de Eeuw.

Henjo Hielkema is intelligent, wispelturig en emotioneel. De man van de leuke uitspraken, de zin voor humor en de Amerikaanse directheid. De Fries is niet overtuigd dat er in België kwalitatieve mensen en bedrijven zijn. Hielkema reageert furieus op de stijl en de leiders van Generale Maatschappij: “Hoe durven ze ons te gijzelen?” Maurice Lippens en Henjo Hielkema schieten goed met mekaar op. Hielkema heeft veel VS-ervaring achter de rug, zijn vrouw is een Amerikaanse die het moeilijk blijft hebben in Nederland. Een Nederlandse confrater: “Beter ware geweest voor de slagkracht en de visiebepaling dat Henjo Hielkema de eerste viool zou spelen voor de Nederlanders en Hans Bartelds de tweede.”

FRANS CROLS