Nederlands topbedrijf klaagt overheid aan vanwege Russische sancties: volgt een sneeuwbaleffect?

Nederlands grootste schepenbouwer, Damen Shipyards Group, klaagt de Nederlandse overheid aan voor de economische schade die het heeft geleden als gevolg van het handelsverbod met Rusland. Het bedrijf eist een schadevergoeding. Heeft de zaak kans op slagen? En kunnen nog meer bedrijven dat voorbeeld volgen?

Damen Shipyards Group heeft de Nederlandse overheid aangeklaagd voor een rechtbank in Rotterdam. Dat deed het al op 10 mei, maar de demarche is nu pas openbaar gemaakt. Het bedrijf had voor de oorlog in Oekraïne nauwe handelsrelaties met Rusland en met lokale servicekantoren in Novorossiysk en Sint-Petersburg. “De crisis in Oekraïne heeft aanzienlijke gevolgen voor ons bedrijf”, stond in een eerder persbericht van Damen.

“Vóór de sancties had Damen contracten gesloten met Russische klanten. Met de invasie van Oekraïne besloot de Nederlandse overheid dat de Nederlandse bedrijfswereld zulke contracten niet mocht nakomen”, zegt een woordvoerder van Damen Shipyards Group aan Bloomberg. “De overheid heeft Damen geen compensatie aangeboden voor die schade.”

‘Misschien speelt niet zozeer de uitkomst van de rechtszaak een rol, maar sluit die aan bij de lobbystrategie van het bedrijf om in Nederland een soort compensatie af te dwingen’

Geert Van Calster, KU Leuven

Damen maakt tal van soorten schepen: van plezierjachten over transport- tot oorlogsschepen. Sommige van die schepen waren in constructie op het moment dat de handel met Rusland verboden werd. Het bedrijf heeft daarom naar eigen zeggen “hard gezocht naar oplossingen voor de schepen die al in aanbouw zijn”. Maar toch besloot het bedrijf om verdere actie te ondernemen.

Lobbystrategie

“Dit is nooit gezien”, stelt professor internationaal recht Geert Van Calster (KU Leuven). Hij ziet twee mogelijke strategieën achter de juridische stappen die Damen onderneemt. “Het lijkt me een zeer optimistische poging, want de Nederlandse overheid baseert haar beleid op Europese en internationale rechtsgrondslagen. Misschien speelt niet zozeer de uitkomst van de rechtszaak een rol, maar sluit die aan bij de lobbystrategie van het bedrijf om in Nederland een soort compensatie af te dwingen.”

“Een tweede mogelijkheid is dat het bedrijf effectief probeert om via de Nederlandse rechtbanken bij het Europees Hof van Justitie terecht te komen, waar exclusief over de geldigheid van Europese wetgeving kan worden beslist. Damen kan niet rechtstreeks naar dat hof stappen om een uitzondering of een compensatie te vragen voor zijn specifieke geval. Een Nederlandse rechtbank moet over die doorverwijzing beslissen. Daarvoor zal Damen eerst echt moeten bewijzen dat de economische schade aanzienlijk is.”

‘Dit moet echt een bedrijf zijn dat geen moer geeft om zijn imago’

Geert Van Calster, KU Leuven

Hoe groot de schade bedraagt, wil Damen Shipyards Group niet kwijt. Wel valt op dat het bedrijf vorig jaar een recordomzet van 2,5 miljard euro draaide. Het had ook een orderboek met een waarde die overeenkwam met de cijfers van 2021, blijkt uit een persbericht.

Sneeuwbaleffect

“Als Damen de zaak toch voor het Europees Hof zou kunnen brengen, moet het bedrijf het causale verband bewijzen tussen de geleden economische schade en de sancties. Het kan bijvoorbeeld verwijzen naar onafgewerkte schepen”, legt Van Calster uit. “Maar daarnaast zal de rechter aanhalen dat Damen ook andere klanten had kunnen vinden voor zijn schepen. Ik acht de kans op slagen klein, want de juridische grond van de sancties werd vooraf al grondig getoetst door de Europese Commissie en de Europese Raad.”

Als de schepenbouwer toch zijn gelijk haalt, zou het van de Nederlandse overheid wel een schadevergoeding kunnen eisen, stelt Van Calster. “Dat zou natuurlijk leiden tot een sneeuwbaleffect van bedrijven die ook vergoeding willen omdat ze soortgelijke schade hebben geleden. Het Europese Hof hoeft daar eigenlijk in zijn besluit geen rekening mee te houden, maar het zou zo’n effect wel alsnog kunnen voorkomen.”

Van Calster verwacht niet dat er nog meer bedrijven hun overheid zullen dagvaarden om dezelfde reden. “Dit moet echt een bedrijf zijn dat geen moer geeft om zijn imago. En dat kan, omdat het maar weinig rechtstreeks aan consumenten verkoopt. De meeste andere bedrijven zouden alleen al om die reden al geen juridische stappen ondernemen.”

Lees ook: