Manfred Weber: een pion op Merkels schaakbord?

EVP-fractievoorzitter Manfred Weber wil volgend jaar Jean-Claude Juncker opvolgen als Europees Commissievoorzitter. Al zou het kunnen dat Angela Merkel hem als pasmunt gebruikt in een deal met de Franse president Emmanuel Macron.

Der Neben-Kanzler. Of vrij vertaald: de kanselier naast Angela Merkel. Zo wordt Manfred Weber nu al genoemd in de Duitse pers. Vorige week maakte de christendemocraat uit het Beierse Wildenberg bekend dat hij voor de Europese Volkspartij (EVP) kandidaat-Europees Commissievoorzitter is. Hij kreeg direct de steun van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Daarmee is de topfavoriet voor de opvolging van de uitgebluste Jean-Claude Juncker bekend. Weber wordt op 8 november op een partijtop van de EVP in Helsinki officieel als kandidaat naar voren geschoven. Na de Europese verkiezingen van mei 2019 moet hij dan nog door een meerderheid van het Europees Parlement worden verkozen.

Er staat al een Duitser aan het hoofd van de ambtenarij van de Europese Commissie (secretaris-generaal Martin Selmayr), de ambtenarij van het Europees Parlement (Klaus Welle), het directoraat-generaal Buitenlandse Zaken (Helga Schmid), de Europese Investeringsbank (Werner Hoyer), het Europees Rekenhof (Klaus-Heiner Lehne) en het Europees Stabiliteitsmechanisme (Klaus Regling). Kan daar eigenlijk nog een Duitse voorzitter van de Europese Commissie bij? Voor de regering in Berlijn is een landgenoot in die functie wel interessant, omdat de Europese Commissie de komende jaren zeer moeilijke dossiers moet aanpakken, zoals de migratiecrisis en de altijd dreigende handelsoorlog met de Verenigde Staten. Bovendien kan Weber worden gebruikt om de CSU, de Beierse zusterpartij van de CDU, te sussen. Die heeft al lang kritiek op het in haar ogen te linkse beleid van Merkel.

Geen uitvoerend mandaat

Weber, een 46-jarige ingenieur, is een atypische Beier. Hij zal zich niet snel laten zien in lederhosen met grote bierpullen in de hand. Hij doet geen straffe uitspraken over immigratie, zoals zijn collega-partijleden Horst Seehofer, Alexander Dobrindt en Markus Söder. Hij behoort tot de gematigde vleugel van de CSU. Hij is beheerst en praat met zachte stem, en staat bekend om zijn compromisbereidheid. Weber is ook een pragmaticus. Ondanks de kritiek op het beleid van de Hongaarse premier Viktor Orban heeft Weber het lidmaatschap van Orbans partij in de EVP nooit ter discussie gesteld. Als fractievoorzitter van de EVP in het Europees Parlement krijgt hij goede punten van de collega’s.

Tegen Weber pleit dat hij nog nooit een uitvoerende functie heeft bekleed. Hij kan enkel mandaten voorleggen in de Beierse Landtag en sinds 2014 in het Europees Parlement. Zijn talenkennis is voor zo’n topfunctie beperkt.

Normaal wordt de aanstelling van de Europese Commissievoorzitter beklonken door een deal tussen de christendemocratische en de sociaaldemocratische regeringsleiders en hun fracties in het Europees Parlement. Maar de kans is groot dat die twee grote partijen in 2019 geen meerderheid halen in het Europees Parlement en dat er een alliantie van christendemocraten, socialisten, liberalen en zelfs groenen moet worden gevormd tegenover het groeiende gewicht van populisten en eurosceptici. In dat geval zal de druk van de andere partijen toenemen om hún kandidaat te verkiezen.

House of Cards

Daarom is Weber misschien gewoon een pion op het Europese schaakbord van Angela Merkel. De voorbije dagen kreeg de bondskanselier in eigen land kritiek omdat ze zich onvoldoende zou inzetten voor Webers kandidatuur. Het verhaal doet de ronde dat de Beier straks als pasmunt wordt gebruikt in de onderhandelingen met de Franse president Emmanuel Macron. Merkel, een machtspolitica bij uitstek, zou bereid zijn Weber te laten vallen als Europees Commissievoorzitter, waardoor de Fransman Michel Barnier die functie zou krijgen. Barnier is alom gerespecteerd als EU-onderhandelaar voor de brexit.

In ruil voor een Fransman als voorzitter van de Europese Commissie zou Merkel verkrijgen dat Macron zijn plannen voor een Europese transferunie met één Europese begroting on hold zet. Het zou ook een manier zijn om via een omweg Bundesbank-voorzitter Jens Weidmann naar het gouverneurschap van de Europese Centrale Bank te loodsen. In de Europese wijk in Brussel en in de hoofdsteden is de komende maanden een nieuw rondje House of Cards op til.