‘We moeten de VS duidelijk maken dat ze met protectionisme niet zullen winnen’

Ook Europees staal en aluminium zijn nu ten prooi gevallen aan Amerikaanse invoertaksen. De Europese Unie heeft geen andere keuze dan terug te slaan, zegt de Gentse professor Glenn Rayp.

Op het eerste gezicht zullen de Amerikaanse importtaksen op staal (25%) en aluminium (10%) geen grote effecten hebben op de Europese economie. Volgens de bank ING maakt de export van staal en aluminium naar de VS slechts 0,3 procent van de wereldwijde uitvoer van de EU uit. Maar velen vrezen dat Europa nu overspoeld zal worden met staal uit andere werelddelen, omdat het niet meer binnengeraakt in de VS. De prijzendruk die daardoor ontstaat, zou wel eens veel lastiger kunnen worden voor onze staalindustrie dan de Amerikaanse importtaksen.

Maar de gevolgen reiken veel verder dan de economie, aldus Glenn Rayp, professor Internationale Economie aan de UGent. Met die maatregel keren de VS het systeem van multilaterale handelsverdragen, waarbij landen akkoorden sluiten over de afbouw van invoertarieven en andere handelsbeperkingen, definitief de rug toe. Nochtans waren de VS nota bene zelf de gangmaker van dat systeem in de naoorlogse periode.

GLENN RAYP. “De Amerikanen heffen de importtaksen op grond van de bedreiging van hun nationale veiligheid. Dat is compleet van de pot gerukt. Want ook de EU, Canada en Mexico vallen onder de taksen, en dat zijn bondgenoten van de VS. In werkelijkheid is iets anders aan de gang: een ingrijpende wending van de Amerikaanse houding tegenover zijn partners. Het mislukken van de onderhandelingen met Canada en Mexico over een hernieuwd vrijhandelsakkoord was een voorteken van de gewijzigde verhoudingen. En nu krijgen we dit. Als iedereen de bedreiging van de nationale veiligheid begint in te roepen, staan alle vrijhandelsakkoorden op de helling. Dit is het afscheid van het multilateralisme.”

Is de poort nu geopend naar willekeur in internationale handelsrelaties?

RAYP. “Het inroepen van de nationale veiligheid als grond voor importtaksen is niet strak geregeld in de verdragen van de Wereldhandelsorganisatie. Landen hebben een brede, arbitraire marge in de aanwending ervan. In feite is het een noodrem, enkel te gebruiken in zeer uitzonderlijke omstandigheden. President Donald Trump zit gewoon op kruissnelheid. Dat hij die maatregel nu gebruikt, voorspelt weinig goeds. Conflicten met bondgenoten regel je aan de onderhandelingstafel, niet met het afvuren van arbitraire handelssancties.”

Waren de Europese relaties met de VS al niet langer verzuurd?

RAYP. “Er spelen zeker een paar Europees-Amerikaanse conflicten mee. De EU is onlangs veroordeeld voor onrechtmatige subsidies aan de Europese vliegtuigproducent Airbus. De Amerkanen vinden dat ze daarom voor 22 miljard dollar aan tegenmaatregelen mogen nemen. Onafhankelijke berekeningen komen echter uit op 9 miljard dollar. Waarschijnlijk zullen de VS over enkele maanden op hun beurt veroordeeld worden voor onrechtmatige steun aan Boeing, waardoor de Europeanen tegenmaatregelen mogen nemen. Normaal ga je dan over tot onderhandelingen, en kom je tot een compromis. Maar dat zie ik nu niet gebeuren. Vergeet niet dat op de achtergrond ook de Amerikaanse terugtrekking uit het nucleaire akkoord met Iran voor de nodige spanningen zorgde met Europa.”

Staan de VS niet alleen met het opblazen van het multilateralisme? Grote economieën als Japan en Duitsland zijn toch nog altijd voor?

RAYP. “Dat klopt. Maar de Amerikanen hebben een zeer grote markt en een munt die een groot deel van het wereldwijde betalingsverkeer regelt. En wie is er happig op met een land als China front te vormen tegen de VS? We krijgen een multipolaire wereld. Landen zullen in verschillende configuraties terechtkomen. De ene keer zullen ze een bondgenoot zijn, dan weer een concurrent, naargelang de omstandigheden en de belangen van het moment. Dat zal de onzekerheid doen toenemen.”

Met tegenmaatregelen zullen de Europeanen het alleen maar erger maken, ook voor zichzelf, zeggen critici. De Europeanen moeten het weerwerk overlaten aan de Amerikaanse staalverwerkende nijverheid, die hogere staalprijzen kan verwachten.

RAYP. “Het is lang niet zeker dat de staalprijzen zullen stijgen. De importtaksen zullen de Amerikaanse staalinvoer beperken, wat staaloverschotten zal creëren. Die overschotten zullen gedumpt worden op de wereldmarkt, met een dalende staalprijs tot gevolg. Het is dus goed mogelijk dat de VS aan het einde van de rit goedkoper staal zullen kunnen invoeren, ondanks het prijsverhogende effect van de importtaksen. De Amerikaanse staalverwerkende nijverheid, en bij uitbreiding de hele Amerikaanse economie, zullen dan welvaartswinsten boeken. Je moet dus opletten met het argument dat de Amerikanen zichzelf in de voeten schieten met de importtaksen.”

Is Europa de grote verliezer?

RAYP. “De Europese staalindustrie dreigt lagere prijzen te krijgen voor haar producten. Daarvan zullen ook de Europese staalarbeiders de gevolgen dragen, zoals lagere lonen, of zelfs ontslagen. En ook de toeleveranciers aan de Europese staalindustrie zullen in de klappen delen. Wij riskeren welvaartsverliezen, terwijl de Amerikanen kunnen rekenen op welvaartswinsten. Daarmee mogen ze niet wegkomen. De EU moet tegenmaatregelen nemen. Ze heeft geen andere keuze. Want tegenmaatregelen zorgen ervoor dat ook de Amerikanen verliezen bij deze zaak. Het is goed dat de EU klaarstaat met importtaksen op Amerikaanse whiskey, jeans en andere producten uit de VS. Zolang de Amerikanen maar inboeten op welvaart. We moeten de VS duidelijk maken dat ze met protectionisme niet zullen winnen.”