‘Verzet tegen Turks EU-lidmaatschap is een strategische fout’

Europa mag de rug niet keren naar Turkije, zeker nu niet, aldus de Turkse werkgeversbaas Bahadir Kaleagasi. De Turkse economie is erg afhankelijk van Europa. Dat biedt een hefboom om het land opnieuw te kneden naar Europese waarden en belangen. “Turkije weghouden van de Europese integratie is deel van het probleem, niet van de oplossing.”

Het referendum van zondag gaf de Turkse president Recep Tayyip Erdogan wat hij wou: een grondwettelijke betonnering van zijn almacht. Zal hij nu ook zijn toon matigen tegenover Europa, na de provocaties van de afgelopen weken? Een blik op de economische realiteit kan Erdogan daarbij helpen. De Turkse groei slabakt, de werkloosheid loopt op, en het hardnekkige tekort op de lopende rekening maakt de economie kwetsbaar. En vooral: de Turkse economie kan niet zonder Europa. De EU staat voor liefst 44,5 procent van de Turkse uitvoer en is daarmee de voornaamste handelspartner van Turkije.

Die troefkaart moet de EU nu uitspelen, vindt Bahadir Kaleagasi. Hij is CEO van de Turkse werkgeversorganisatie Tusiad, die naar eigen zeggen 4000 leden telt , samen goed voor 80 procent van de opbrengsten uit de Turkse vennootschapsbelastingen. “Sinds 1996 vormen de EU en Turkije een douane-unie voor industriële goederen. Er ligt nu een voorstel op tafel om de douane-unie uit te breiden met diensten, landbouw en openbare aanbestedingen. Dat is niet alleen een goede hefboom om de Turkse economie beter te integreren in de Europese eengemaakte markt. Het kan Turkije ook opnieuw inbedden in het Europese democratische systeem, met bijbehorende samenwerking inzake binnenlandse veiligheid en een aanpak van buitenlandse bedreigingen, zoals terrorisme en migratie.”

Maar net nu lijken Turkije en de EU elkaar de rug toe te keren.

BAHADIR KALEAGASI. “Je moet voorbij de woorden kijken. In het dagelijkse leven van de Turkse burgers en ondernemingen is de integratie met Europa ver gevorderd. De koelkast, de radio of de transportsystemen: ze voldoen allemaal aan Europese regels en normen. Ongeveer 55 procent van het Europese wettelijke patrimonium is omgezet in Turkse wetgeving. Bovendien is Turkije lid van de NAVO en de Raad van Europa, en doet het zelfs mee aan de Champions League voetbal en basketbal. En de geografie zal blijven wat ze is. Turkije is het meest Europese land in Azië en het meest Aziatische land in Europa. Het is de toegangspoort tot de markten in het Nabije Oosten, de Zwarte en de Kaspische zee.”

Er is veel meer dat Turkije en de EU verbindt dan scheidt.

KALEAGASI. “Natuurlijk. Juist daarom kunnen beide opnieuw partners worden, in het Europa van de concentrische cirkels. We gaan naar een gedifferentieerde EU, met enerzijds een kern van eurolanden en anderzijds een brede, confederale groep met flexibel lidmaatschap. Tot die buitenste cirkel zal ook Turkije behoren. De toetredingsonderhandelingen zullen Turkije opnieuw doen sporen met de Europese waarden en belangen. Daarom is verzet tegen Turks EU-lidmaatschap een strategische fout. Want dat lidmaatschap komt er niet vandaag, maar later, als Turkije aan alle Europese criteria voldoet en een ander land is geworden. Ten tweede, de wereld wordt groter, en Europa kleiner. Om haar demografische, democratische en economische gewicht op het wereldtoneel te behouden, moet de EU uitbreiden. En ten derde, Turkije weghouden van de Europese integratie is deel van het probleem, niet van de oplossing. De huidige spanningen tussen Turkije en de EU zijn immers deels te wijten aan de stilstand in het integratieproces. Hoe kan een deel van het probleem verdedigd worden als deel van de oplossing? Dat gaat in tegen alle logica.”

Hoe geraken de wederzijdse relaties uit de impasse?

KALEAGASI. “Met sereniteit en resultaatgericht denken, en door ons niet langer te verliezen in wederzijdse beschuldigingen. Het zal afhangen van de wijsheid van de politici, en de democratische maturiteit van het volk. Mensen stemmen soms tegen hun eigen belangen in. Kijk naar de brexit. De Britten stemden op basis van argumenten die 100 procent vals waren. Een simpele check op Google was voldoende geweest om dat in te zien. Tijdens de Amerikaanse verkiezingen vlogen de oppervlakkige argumenten in het rond. We leven in een post-democratisch tijdperk. Maar het tij kan keren, wie weet. Regeringen horen bang te zijn voor het volk, en niet omgekeerd.”

Het resultaat van het Turkse referendum geeft alvast weinig hoop.

KALEAGASI. “We gaan door moeilijke tijden, maar aan het eind zal de logica terugkeren. Het referendum draaide rond een nieuwe grondwet. Maar om die toe te passen, heb je nog altijd behoefte aan transparante wetgeving, de scheiding der machten, en een omgeving waarin vrijheid kan gedijen. En zonder vrijheid kan er ook geen economische creativiteit en ondernemerschap groeien. Er blijft dus heel wat werk op de plank.”

De Turkse economie lijkt vast te zitten tussen arm en rijk. Is de klim op de economische ladder gestopt?

KALEAGASI. “Turkije mag voor zijn welvaart niet langer rekenen op goedkope arbeid en gestandaardiseerde productie. Daarom is er behoefte aan vernieuwing van het onderwijs en flexibilisering van de arbeidsmarkt. We moeten de mensen beschermen, niet de jobs. Zo kunnen we ook beter de gevolgen van de robotisering en de automatisering verteren. Vergeet niet dat de Turkse export voor 95 procent uit industriële goederen bestaat, van textiel en voedingsproducten tot elektronica en auto’s.

Turkije moet ook een einde maken aan zijn omvangrijke informele economie. Dat zal de Turkse kmo’s toelaten zich internationaal te financieren en door te groeien op de buitenlandse markten. Vandaag moeten zij het vaak afleggen tegen Chinese en Indiase concurrenten met een betere toegang tot internationale financiering. En ten slotte moet Turkije mee met de vierde industriële revolutie. Daar draait het om artificiële intelligentie, het internet der dingen, nanotechnologie, hernieuwbare energie en veel meer. Een economie die die trends niet kan volgen, overleeft de eerste helft van de 21ste eeuw niet.”

U grijpt wel erg hoog. Ziet u dat allemaal gebeuren in het Turkije van vandaag?

KALEAGASI. “Jazeker, Turkije zal surfen op de golven van de verandering. De Turkse samenleving is erg pluralistisch, wat het resultaat van het referendum ook moge zeggen. De Turken zijn hongerig naar alles wat nieuw is. Dit is een mobiele maatschappij, niet alleen fysiek, ook sociaal en economisch. Je ziet de gewoonten hier veranderen. Zelfs het Turkse conservatisme is zeer mobiel. Maar we kunnen niet alles voorspellen. We gaan door zo’n periode waarin de wereld zoals we die kennen, dooreengeschud wordt. We have to do what it takes. Met een open geest, en met optimisme, binnen de gepaste perken.”