De meertaligheid bij kandidaten op de Belgische arbeidsmarkt neemt af, blijkt uit gegevens die het hr-bedrijf Bright Plus verzamelde. Zowel de kennis van het Engels als die van de Belgische landstalen staat onder druk. “We verliezen met onze taalvaardigheid een cruciale grondstof”, waarschuwt Linda Cappelle van Bright Plus.

De professionele taalvaardigheid in België vertoont een zorgwekkende trend. De kennis van het Frans, het Engels en het Nederlands als tweede taal gaat gevoelig achteruit bij werknemers en kandidaten voor een baan. Dat blijkt uit een analyse van meer dan 33.280 gestandaardiseerde taaltesten die de hr-dienstverlener Bright Plus tussen 2015 en 2023 afnam bij meertalige kandidaten. Het bedrijf plaatst uitzendkrachten en vult ook klassieke openstaande vacatures in, altijd in de niche van meertalige professionals.

“Vooral functies waarvoor ondersteunende talenkennis cruciaal is. Het gaat om banen in hr, marketing, sales en verkoop”, zegt Linda Cappelle, de CEO van Bright Plus. “Als kandidaten solliciteren, worden ze gescreend, en we nodigen enkel kandidaten uit die in onze niche passen. Hen laten we dan een test afleggen.”

Cruciale grondstof

De 33.280 gestandardiseerde taaltesten waarop Bright Plus zich baseert, zijn dus uitgevoerd bij mensen van wie men ervan uitging dat hun talenkennis zeer goed is.

“We merken dat het niveau daalt. Dat mag je niet onderschatten. We verliezen met onze dalende taalvaardigheid een cruciale grondstof”, waarschuwt Linda Cappelle. “Een gedegen kennis van minstens de Belgische landstalen helpt je als kandidaat aan een betere baan. Het zorgt ervoor dat Belgische bedrijven vlotter zaken kunnen doen, zowel binnen als buiten onze landsgrenzen.”

Gedaald niveau

Op basis van de tests kan meer in detail worden nagegaan welk niveau van taal werknemers en sollicitanten kunnen hanteren. De kennis van het Frans bij Nederlandstalige Belgen is gedaald van een niveau waarop het mogelijk is een mening te uiten en over ervaringen te vertellen tot een beheersing van frequente, dagdagelijkse uitdrukkingen. Franstalige Belgen zien hun kennis van het Nederlands ook dalen, waardoor ze gemiddeld niet langer in staat zijn hun mening duidelijk te formuleren.

Algemeen is de kennis van het Engels teruggelopen van bijna het niveau waarop men de hoofdlijnen van complexe teksten kan begrijpen naar het net kunnen geven van een eigen mening.

Kennis van het Duits verdwijnt

Jongere kandidaten scoren hoger dan oudere kandidaten op Engelse taalkennis voor zowel begrijpend lezen als luisteren, terwijl oudere kandidaten het beter doen voor Nederlands of Frans. Een mogelijke verklaring is dat jongeren meer contact hebben met het Engels door de toegenomen focus in het onderwijs en de alomvattende aanwezigheid van de Angelsaksische cultuur op sociale media, in series en in films.

De scores voor Duits bleven stabiel, maar het aantal testen Duits dat Bright Plus kan afnemen, daalt snel, omdat het steeds moeilijker wordt kandidaten te vinden die minstens een basiskennis van de taal hebben. Kortom, de kennis van de taal van onze belangrijkste handelspartner is aan het verdwijnen.

De PISA-cijfers van de jongste jaren geven duidelijk weer dat de taalvaardigheden van de Vlaamse en de Waalse leerlingen stelselmatig achteruitgaan. De tendens in de klaslokalen lijkt door te zetten op de werkvloer. Linda Cappelle: “Gezien Bright Plus focust op meertalige bedienden, worden alleen kandidaten getest van wie wordt verwacht dat ze een goede talenkennis hebben. De dalende trend bij die resultaten betekent dat de talenkennis van de Belgische bediende in de praktijk waarschijnlijk nog zorgwekkender is. We moeten taalvaardigheid dus dringend weer opwaarderen. Talen moeten minstens evenveel aandacht krijgen als STEM. Daarin is een grote rol weggelegd voor zowel de overheid als het onderwijs.”

ChatGPT vervangt talenkennis niet

Dat zegt ook Nadine De Donder, hoofdlector Frans aan HOGENT. Met haar bedrijf Frans Op Maat consulteert ze ook bedrijven, om de kennis van de tweede landstaal van medewerkers op te schalen.

“Talenkennis valt niet zomaar te vervangen door ChatGPT of DeepL. We betalen nu de tol van de sterke focus op het STEM-onderwijs, dat talen naar de achtergrond duwt en termen als ‘grammatica’ een negatieve bijklank geeft. Het moet allemaal geïntegreerd zijn in bredere projecten. Het moet leuk zijn, invuloefeningen, woordjes omcirkelen. Studenten starten in het hoger onderwijs zonder inzichten over hoe taal in elkaar zit en ervaren steeds meer moeilijkheden bij begrijpend lezen of mondelinge contacten. In combinatie met een beperkte woordenschat ontstaan zo meer misverstanden, onbegrip en conflicten. Een betere talenkennis begint bij een opwaardering van het talenonderwijs en bij het besef dat onlinetools louter hulpmiddelen zijn. HOGENT zet daarom in op een talencentrum, Studio Lingo, om taalachterstanden weg te werken en taalvaardige studenten verder uit te dagen.”

Durven fouten maken

Ook het bedrijfsleven trekt aan de alarmbel. “Het duurt langer om taalvaardige kandidaten te vinden, en ze komen minder goed voorbereid uit het onderwijs”, bevestigt ook Samuel De Potter, talent acquisition director bij Beaulieu International Group. “Voor ons, als internationale speler, is talenkennis onmisbaar om vlot zaken te doen. Zeker met onze bedienden communiceren we zeer vaak in het Engels. Dat betekent ook dat we daarnaar peilen tijdens het sollicitatiegesprek. Daarnaast is die taal vaak vereist om klanten in het buitenland te kunnen helpen. De vorige generaties verlieten het secundair onderwijs met een betere taalkennis dan vandaag het geval is, zeker wat de Franse taal betreft. Men voelt nu minder aan hoe belangrijk het is goed voorbereid de arbeidsmarkt te betreden. Ik merk bij kandidaten dan ook minder de natuurlijke reflex om zelf hun kennis bij te spijkeren. YouTube en TikTok zijn geen garantie tot het voeren van een professioneel gesprek in de Engelse taal of tot het schrijven van een tekst. Het gaat bovendien ook niet alleen over teksten, je moet ook een onverwachtse telefoon in een andere taal kunnen beantwoorden. Voor sommigen is dat te moeilijk. In onze contreien is het minder vanzelfsprekend dat men zich probeert te beredderen in een andere taal terwijl men fouten maakt. Dan zeg ik: durf fouten te maken. “

Een bedrijf als Beaulieu biedt wel taaltrainingen aan , niet enkel voor medewerkers voor wie die kennis vrij essentieel is, maar voor alle medewerkers, ook diegenen waar de taallink met de job minder evident is. “Opvallend hoe weinig mensen er gebruik van maken”, zegt De Potter.