Sunak doet op zijn beurt een poging om handel door Noord-Ierland te deblokkeren
Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de Britse premier Rishi Sunak hebben een akkoord over de handelsregeling tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Dat was dringend nodig, zegt Willem Sas, hoogleraar publieke economie aan de Stirling University in Schotland. “Er zit nog een angel in de wonde van brexit. Elke premier heeft die er proberen uit te halen en faalde. Sunak is de volgende die het probeert.”
Goede Vrijdag
Drie jaar geleden ontstond het Noord-Ierse protocol. Daarmee trachtte de toenmalige Britse premier Boris Johnson de problemen van de grens tussen Noord-Ierland en Ierland op gebied van douane en regelgeving aan te pakken. Noord-Ierland, dat tot Verenigd Koninkrijk behoort, stapte na het brexit-referendum uit de Europese Unie, terwijl Ierland erin bleef.
Er waren twee mogelijkheden. De Britse regering kon ervoor kiezen om in de Europese douane-unie en delen van de interne markt te blijven, maar voor een Verenigd Koninkrijk dat naar meer soevereiniteit verlangde was dat geen optie. Ofwel moest de grens op het Ierse eiland getrokken worden, maar dat zou een probleem worden voor het Goede Vrijdagakkoord van 1998, dat een bloedig conflict tussen Noord-Ierse protestanten en katholieken beëindigde.
Iedereen paaien
Boris Johnson koos echter voor een andere mogelijkheid, door de grens in de Ierse zee te trekken en zo een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland te vermijden. Dat zorgde ervoor dat Noord-Ierland deel uitmaakte van de Europese douane-unie en zich moet houden aan een beperkt aantal Europese regels voor goederenhandel.
Dat vereiste op zijn beurt grenscontroles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Die vielen niet in de smaak bij de harde brexiteers, vermits die controles de eenheid van het VK zouden aantasten. Ook de DUP, de belangrijkste unionistische partij in Noord-Ierland, steunde Johnsons akkoord niet. “Wat Johnson in 2019 onderhandelde, kan voor de unionisten helemaal niet door de beugel”, vertelt Sas. Niet alleen het grote aantal douanecontroles vormde trouwens een probleem, ook het Europees Hof van Justitie en zijn rol als scheidsrechter is een obstakel. “Een hof dat de Britten de les komt spellen, dat willen ze niet.”
Rishi Sunak, de huidige Britse premier, wil zowel de unionisten als de Conservatieve brexiteers paaien. “Als deze twee groepen te veel tegenwind blijven en er opnieuw niet gestemd kan worden in het Brits parlement, blijven we met een blokkering zitten”, zegt professor Sas.
Red en green lanes
Sunak pakt uit met een nieuw deal die “de getrokken grens wat moet verzachten”. Professor Sas licht toe: “Producten die vanuit Engeland of Schotland naar Noord-Ierland gaan en doorreizen naar de rest van de EU, komen in ‘red lanes’ terechtkomen in de havens. Die moeten volledig gecheckt worden op standaarden, belastingen en importtarieven. Producten die in Noord-Ierland blijven, komen in een ‘green lane’ en kunnen gewoon passeren.”
De rol van het Europees Hof zou dan minder wegen, en de goederen die Noord-Ierland binnenkomen zouden blijven voldoen aan de Europese invoereisen. Toch blijft volgens professor Willem Sas de grote vraag: “zullen de Noord-Ierse unionisten en de Britse Conservatieven tevreden zijn met het compromis dat in de maak is?”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier