‘Stel je even voor wat dit betekent voor oud-medewerkers’: Zwitserland blijft verbijsterd achter na debacle Credit Suisse

De val van Credit Suisse laat de Zwitsers in verbijstering en woede achter. Hoe kon dit in vredesnaam gebeuren? De bank van ondernemend Zwitserland, de bank die in 1856 was opgericht om een van de Zwitserse iconen, de eerste Gotthard-treintunnel. De bank die is verbonden met de aanvang van de Zwitserse spoorwegen, en eigenlijk de hele industriële ontwikkeling in Zwitserland. Zomaar weg?

En dat nog wel per noodrecht, zonder inbreng van de aandeelhouders of politiek. Wanneer wist de overheid dat het schip slagzij maakte? Er was een hotline met de Amerikaanse en Briste ministers van Financiën, Janet Jellen en Jeremy Hunt. Zijn de Zwitsers gezwicht onder de druk van de Vs en het VK?

Wat er op zondag 19 maart gebeurde, wordt in Zwitserland vergeleken met de val van dat andere nationale symbool: de luchtvaartmaatschappij Swissair. Geen Zwitser die er niet op een of andere manier zakelijk of persoonlijk mee was verbonden. En dan nu de Credit Suisse. 30 jaar lang hoofdsponsor van het nationale voetbalelftal. De enige bank die de naam van het land in haar vaandel voert is niet meer.

Paniekvoetbal

De schok gaat zo mogelijk nog dieper dan de val en de redding van die andere grote Zwitserse bank, UBS, in 2008. Door de wereldwijde bankencrisis, waaraan de bank zelf ook grote schuld droeg, zat er niets anders op dan een redding door de staat. Bovendien kon de Zwitserse staat de lening een paar jaar later met een winst van 5,5 miljard dollar terugboeken. Er werd, ook internationaal, wetgeving opgetuigd die de val van grote, zogenaamd ‘systeemrelevante banken’ moest voorkomen. Er kwamen regelmatige stresstesten en grotere kapitaalbuffers voor banken. Credit Suisse voldeed aan die eisen. Basel III heet die regeling, ironisch genoeg.

In Zwitserland zou de ‘too big to fail’-regelgeving de Zwitserse belastingbetaler moeten beschermen voor een herhaling. Bij dreigend gevaar zou de overheid het binnenlandse betalingsverkeer losknippen van de rest van het grensoverschrijdende bankbedrijf. Zo zouden de cowboys van de risicovolle internationale investeringsbank de Zwitsers geen kwaad meer kunnen doen. Maar die mooie wet bleek nu een farce. Van rustig ontvlechten was geen sprake. Het was paniekvoetbal.

Pensioen in aandelen

Ook nu zullen nog naschokken volgen. Voor werknemers, klanten, investeerders, toeleveranciers. Elke dag worden de repercussies door de Zwitserse media breed uitgemeten. ‘Een zombie is weg,’ kopte de Neue Zürcher Zeitung daags na de ramp, ‘maar een monster ontstaat’. Nu Credit Suisse is opgegaan in UBS is een bankenkolos ontstaan die tweemaal zo groot is als het bruto binnenlands product van het land. Het nieuwe UBS heeft 1,5 biljoen Zwitserse frank op de balans staan. Als er ooit sprake was van ‘too big to fail’ dan is dat nu helemaal het geval. Hoe een klein land als Zwitserland zo’n moloch kan redden, mocht het nieuwe UBS ook weer kapseizen, is het gesprek van de dag.

Hoe een klein land als Zwitserland zo’n moloch kan redden, mocht het nieuwe UBS ook weer kapseizen, is het gesprek van de dag.

“Het was al maanden en jaren gedoe met de bank”, zegt een Credit Suisse-cliënte die haar geld op tijd van de bank haalde. Ze was het zat. De bank liet topmanagers bespioneren, er werd geld van drugsbendes witgewassen, er werd geïnvesteerd in corrupte ontwikkelingslanden. Het oog gericht op de kwartaalcijfers, bleef de bank scherp aan de wind zeilen. “De teams bij CS werden ontzettend opgejaagd om risico’s te nemen”, zegt een oud-medewerker van de bank, “het kortetermijnwinstbejag overheerste.”

Een lawine van rechtszaken komt op de bank af. “Stel je even voor wat dit betekent voor oud- medewerkers”, zegt een gepensioneerde bankmanager. “Uit loyaliteit heb je vaak wat aandelen in de bank, die zijn nu bijna niets meer waard.” Voor het weekend was het aandeel al gezakt naar 1,87 Zwitserse frank. Maandagochtend 20 maart kregen aandeelhouders er een schamele 0,76 voor. Erger is het nog voor ‘gewone’ Zwitsers die hun pensioen in Credit Suisse-aandelen hebben, zoals Hanspeter Pauli uit Bazel. “Onteigenen noemen ze dat in de krant”, zegt de vrachtwagenchauffeur schamper op de Zwitserse tv. “Ik noem het eerder de mensen verlinken.” Burgers zetten nu campagnes op om bankiers aan te klagen. Er dreigen referenda. De politiek eist dat de bonussen voor 2022 worden bevroren. Dat kan nog maar ten dele, het uitbetalen is al begonnen. Wie zijn bonus binnen heeft, mag hem vooralsnog houden.

Lees verder onder de kader

Bonussen terugvorderen, het kan

Zelfs de liberale FDP, de partij die als ‘bankvriendelijk’ te boek staat, eist dat het oude management ter verantwoording wordt geroepen. Er werden dan ook onwaarschijnlijke bedragen aan bonussen uitgekeerd. De vorige bestuursvoorzitter Urs Rohner, onder wiens bewind schandaal op schandaal werd gestapeld, incasseerde in tien jaar tijd 43 miljoen Zwitserse fank.

CEO Tidjane Thiam die in 2020 moest opstappen, kreeg in totaal 62 miljoen, zijn gouden handdruk niet meegerekend. In Financial Times veegt hij nu zijn straatje schoon. Na zijn vertrek is er “van alles misgegaan”, over zijn eigen falen geen woord. Thiams voorganger Brady Dougan ontving tussen 2007 en 2014 voor 160 miljoen frank bonussen. Ondertussen gingen de aandelen van de Credit Suisse steeds verder zuidwaarts.

“Van mensen die zulke schade aanrichten, moeten de bonussen worden teruggevorderd”, zegt FDP-fractievoorzitter Thierry Burkard. “Bonussen zijn er om prestaties belonen, niet om aan te zetten tot inhaligheid.” Terugvorderen is mogelijk volgens de Zwitserse bankenwet. Maar of het ook zal gebeuren?

Bananenrepubliek

Conservatief-rechts Zwitserland ergert zich eraan dat het volk en het parlement buitenspel zijn gezet. Voor burgers die vier keer per jaar kunnen meeregeren over alle mogelijke wetsvoorstellen, is dat een bittere pil. Volgens Thomas Matter van de Zwitserse Volkspartij SVP is de rechtsstaat aangetast. “De grondwet is buiten werking gesteld. We zijn een bananenrepubliek geworden.  Dit zal de rechtsstaat Zwitserland jarenlang schade toebrengen”, zegt het parlementslid, zelf eigenaar van een bank voor het midden- en kleinbedrijf. Andere ondernemers zijn evenmin blij met het verdwijnen van een bank waar ze terecht kunnen voor grensoverschrijdende financiële dienstverlening. Monopolisering zal ongetwijfeld leiden tot prijsverhoging. De concurrentie uit het buitenland staat klaar. Steeds meer buitenlandse banken melden zich bij Zwitserse ondernemingen.

Adviseurs gaan ervan uit dat van de 38.000 banen die UBS en Credit Suisse samen hebben, er in vijf jaar nog geen 25.000 overblijven in financieel centrum Zwitserland.

Bankmedewerkers hebben andere, acute, zorgen. Duizenden zo niet tienduizenden arbeidsplaatsen gaan verloren in de fusie. Nog voor er van een overname sprake was, had UBS-CEO Ralf Hamers al een besparing van een miljard Zwitserse frank aangekondigd, waarvan driekwart in arbeidsplaatsen. Het zou gaan om zo’n 3.000 banen.  Adviseurs gaan ervan uit dat van de 38.000 banen die UBS en Credit Suisse samen hebben, er in vijf jaar nog geen 25.000 overblijven in financieel centrum Zwitserland.

‘Rock solid’

Terwijl headhunters overal ter wereld worden bestormd door Credit Suisse-managers, daalt het besef in dat de nieuwe megabank na de redding misschien toch opgeknipt kan worden.  De Zwitserse tak van Credit Suisse zou uit de boedel kunnen worden gelicht en als zelfstandige bank naar de beurs gebracht. Daarvoor lobbyt op het moment de vakbond van het bankenpersoneel. Het liberaal-conservatieve smaldeel in het parlement gaat daarin mee. Zo worden arbeidsplaatsen behouden. Het bedrijfsleven krijgt een vertrouwde binnenlandse zakenbank terug. Bovendien wordt het risico voor Zwitserland straks een topzware bankenreus te moeten opvangen, erdoor beperkt. Eigenlijk is dat precies wat de Too Big to Fail-regeling uit 2008 voorstond.

Wat in de laatste dagen en uren van Credit Suisse niet bleek te werken, komt misschien via een achterdeur weer terug. “UBS will remain rock solid“, voorspelde UBS’ bestuursvoorzitter Colm Kelleher bij de persconferentie van 19 maart. De beurzen geven hem vooralsnog gelijk. Of het een bezwering was, moet de komende maanden en jaren blijken.