Roland Duchâtelet: ‘Doe niet alsof het geld uit de lucht valt’

De Zwitsers hebben in een referendum een basisinkomen weggestemd. Ondernemer Roland Duchâtelet, voorvechter van het basisinkomen, wijt dat aan de gebrekkige uitleg van de voorstanders.

Het idee van een basisinkomen pakt blijkbaar niet in Zwitserland. Hoe komt dat volgens u?

Duchâtelet: “De voorstanders van het basisinkomen stellen het te vaak voor alsof mensen extra geld krijgen, en dat is niet zo. Extra geld kan alleen maar komen van nieuwe belastingen. Wie zal dat betalen? De voorstanders moeten veel duidelijker maken dat het basisinkomen een alternatief is voor de huidige sociale zekerheid, maar dan rationeler en eerlijker, zonder extra kosten voor de overheid.

“Het probleem met het Zwitserse voorstel was precies die onduidelijkheid. Het ging niet om een basisinkomen voor iedereen, wel om een halfslachtig ding. Het bedrag was ook te hoog. (2500 Zwitserse frank of 2254 euro per maand, nvdr) En bovenal, het was niet duidelijk hoe het basisinkomen zou gefinancierd worden. Wees dan niet verwonderd dat de mensen het voorstel afwijzen.”

Een basisinkomen zonder extra kosten voor de belastingbetaler, is dat echt mogelijk?

Duchâtelet: “Mijn voorstel voor België kost niets aan belastingbetaler. Ik reorganiseer de huidige uitkeringen, en voer een aantal besparingen door, zodat het geheel een stuk eenvoudiger wordt. En dat alles financier ik uit het lopende budget. Voor het Zwitserse voorstel was er zowat 25 miljard Zwitserse frank extra nodig, en dat is veel geld. Dat is de les voor voorstanders van het basisinkomen: je voorstel moet passen in een normaal budget. Doe niet alsof het geld uit de lucht valt.”

De schrik voor de factuur: is dat niet de reden waarom ook in veel andere landen het basisinkomen niet doorbreekt?

Duchâtelet: “Inderdaad. Vorig jaar heeft het VRT-programma Panorama een goede uitzending gemaakt over het basisinkomen. Maar in die uitzending plakte iemand plots een veel te hoog bedrag op het basisinkomen, zonder afdoend antwoord op de vraag waar het geld vandaan moest komen. Dat was een afknapper.

“Nogmaals, een basisinkomen geeft geen extra geld aan de mensen. Het is een nieuwe versie van de sociale zekerheid, met een aantal voordelen. Ik noem er twee. Ten eerste, je hebt geen doktersattesten meer nodig. Want je hoeft niet meer te bewijzen dat je ziek bent. Kom je niet opdagen op je werk, dan verdien je geen extra geld en val je terug op het basisinkomen. Voor de gezondheidszorg is dat een serieuze besparing. Want we moeten de dokters niet meer betalen die al die doktersbriefjes schrijven.

“Een tweede voordeel is nog veel belangrijker. In het huidige systeem krijgen werklozen geen prikkel om te gaan werken, want hun uitkering is bijna zo hoog als het inkomen uit werk. Het verschil bedraagt amper 1 euro. Hoe kan de overheid verwachten dat werklozen gaan werken voor zo’n klein extra bedrag? In een systeem van basisinkomen stijgt dat verschil naar 5 à 7 euro. Dat maakt de prikkel veel groter.”

Het basisinkomen is een oud idee, dat blijkbaar niet klein te krijgen is. Dat moet u hoopvol stemmen.

Duchâtelet:“Ook Finland is het basisinkomen serieus aan het bekijken. Vorige week was ik uitgenodigd op een debat van de Europese liberalen over het basisinkomen. Er was ook een vertegenwoordiger van de Finse regering. Die vindt de sociale zekerheid in Finland veel te complex. Een basisinkomen moet efficiëntie brengen, zonder de nadelen van het huidige systeem. De komende jaren plant de Finse regering een test bij enkele duizenden mensen, om te zien hoe zij reageren op een basisinkomen. Bijvoorbeeld, zullen ze nog werken, of niet? In elk geval ziet de Finse regering ziet het basisinkomen zoals ik het zie: een rationalisering van de sociale zekerheid, die per slot van rekening 70 jaar oud is.”

Blijft het ethische vraagstuk: je krijgt geld om niks te doen.

Duchâtelet: “De arbeidsethos leeft bij vele mensen, dat is waar. De meesten zijn opgevoed met het idee dat, als je niet wil werken, je ook niet verdient om te eten. Maar vandaag geven we al ongelooflijk veel geld uit aan mensen die niet werken. Per maand en per inwoner betalen we 550 euro cash uit in België. In totaal gaat het om meer dan 8,2 miljoen uitkeringen, dat is onwaarschijnlijk veel. Dat betekent niet dat er 8,2 miljoen uitkeringstrekkers zijn. Er zijn ook mensen die meer dan één uitkering krijgen. De grote hoop van de uitkeringen zijn pensioenen, kindergeld, ziekte-uitkeringen, werklozensteun, en leefloon van het OCMW.”

Hoe hoog is het basisinkomen in uw model?

Duchâtelet: “Voor de kinderen is het bedrag vergelijkbaar met het kindergeld nu. Vanaf 18 jaar bedraagt het basisinkomen naar 500 euro per maand, tot de leeftijd van 25 jaar. Daarna stijgt het naar 800 euro, tot de pensioenleeftijd. Wie ouder is, krijgt een basisinkomen van 1300 euro. Dat is hoger dan het gemiddelde pensioen vandaag.”