Rika Coppens (House of HR): ‘België is niet aantrekkelijk voor arbeidsmigranten’

Mensen zijn bereid meer én langer te werken, als ze meer greep krijgen op hun uurrooster en hun arbeidsomstandigheden. Toch zal België nog werkkrachten uit het buitenland nodig hebben. Dat is de boodschap van Rika Coppens, de CEO van House of HR en de vorige Trends Manager van het Jaar.

‘Op 6 maart 2023 vroegen we aan ChatGPT om een inleiding te schrijven over de trends op de arbeidsmarkt in maximum 250 woorden.’ Het is een zinnetje uit het jaarverslag van House of HR over het boekjaar 2022. De tekst die ChatGPT na twintig seconden afleverde, staat integraal in het jaarverslag. En wordt gevolgd door: ‘Een fantastische inleiding. Bedankt ChatGPT (en we zullen er maar niks over zeggen dat je 268 woorden hebt gebruikt in plaats van 250).’

Omdat ChatGPT nog altijd zijn beperkingen heeft, laten wij liever Rika Coppens aan het woord, de CEO van House of HR en de vorige Trends Manager van het Jaar. Rika Coppens is onder alle lof voor haar persoonlijkheid bescheiden en nuchter gebleven. Ze praat dan ook liever niet over ‘de persoon’ Rika Coppens, maar wel al te graag over House of HR en diens 6.000 medewerkers.

House of HR is een internationale groep, met 800 kantoren over heel Europa. Aan de strategie is ten opzichte van vorig jaar niet veel veranderd. “We willen nog altijd groeien, zowel organisch als door overnames.” Het bedrijf kende gemiddeld 8 procent organische groei per jaar in de periode dat Rika Coppens CEO is. In 2022 deed House of HR zestien overnames, begin 2023 kwam daar nog de overname van het Duitse Pluss bij. Met Pluss, avanti en LD Personalvermittlung (nu DOCSTR) is House of HR nu een van de grootste spelers in de Duitse zorgsector. Binnen House of HR werd meteen ook een nieuwe poot opgericht: House of Healthcare.

Behalve in België en Duitsland staat House of HR ook sterk in Nederland en Frankrijk. Rika Coppens is dan ook de geknipte persoon om te zeggen welke ideeën ons land uit het buitenland kan pikken. Ook in onze buurlanden zijn er namelijk vacatures die niet ingevuld raken. Onze buurlanden kampen vaak met dezelfde problemen als wij en komen soms met oplossingen die wij nog niet overwogen hebben.

Lees het interview verder onder deze preview

De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) maakte zopas bekend dat er 14 procent minder vacatures zijn geplaatst in 2023 dan in 2022. Omgekeerd steeg het aantal werkzoekenden zonder werk met 14 procent het afgelopen jaar tot 210.585 op 31 december 2023. Is er geen krapte meer op de arbeidsmarkt?

RIKA COPPENS. “Het aantal openstaande vacatures is gedaald, maar de vacaturegraad – het aantal openstaande vacatures per duizend banen – blijft heel hoog. De krapte op de arbeidsmarkt zal nooit meer helemaal verdwijnen, vrees ik, want ze is demografisch bepaald. Door de vergrijzing daalt het aantal mensen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt.

“Er zijn natuurlijk verschillen tussen sectoren en tussen beroepen. In de ene sector is het tekort aan personeel nijpender dan in de andere. En er is vooral een mismatch tussen de werkzoekenden en het werk dat beschikbaar is. Bedrijven vinden niet altijd de mensen met de diploma’s of de vaardigheden die ze zoeken. Daarom zouden bedrijven veel meer moeten inzetten in het opleiden en het omscholen van hun 50-plussers, in plaats van hen opzij te schuiven en steeds opnieuw op zoek te gaan naar jonge mensen met de nodige vaardigheden.”

Arbeidsmarktexperts pleiten al heel lang voor levenslang leren. Sijpelt die boodschap nog altijd niet door?

COPPENS. “Er komt stilaan meer bewustzijn bij de bedrijven. De werkgevers ondernemen meer actie, maar het moet niet alleen van hen komen. De beleidsmakers moeten het juiste kader creëren, en de werknemers moeten bereid zijn zich om te scholen. Uit een enquête van de OESO bleek enkele jaren geleden nog dat de leerbereidheid in Vlaanderen heel laag is. 82 procent van de ondervraagden toonde zich niet bereid om deel te nemen aan levenslang leren, tegenover een gemiddelde van 76 procent over alle OESO-landen heen.

“Schaarste ontstaat natuurlijk ook niet alleen door een gebrek aan kennis of vaardigheden, maar ook door arbeidsomstandigheden. Heel veel ouders sturen hun kinderen naar de richting Latijn. Weinigen zeggen tegen hun kroost dat ze voor de bouw moeten kiezen, want ze willen niet dat hun kinderen op een stelling in de kou staan. Niemand zegt ook tegen zijn kind dat hij of zij lasser of loodgieter moet worden. Nochtans werken heel wat kenniswerkers tegen een lager uurtarief dan een lasser of loodgieter. Door de arbeidsomstandigheden te verbeteren – minder in het weekend of ’s avonds werken bijvoorbeeld of meer flexibiliteit inbouwen – kun je knelpuntberoepen ook aantrekkelijker maken.”

Arbeidsmigratie wordt ook als een oplossing voor de krapte op de arbeidsmarkt genoemd. Is België een aantrekkelijk land voor buitenlanders om te wonen en te werken?

COPPENS. “Huisvesting is een groot probleem. De wet bepaalt dat mensen niet mogen samenwonen als ze geen familie zijn van elkaar. Iemand die op zijn eentje naar België komt, moet dus op zijn eentje de huur van een woning dragen. Die weet niet op voorhand hoeveel hij voor huur gaat betalen, of voor elektriciteit,… en weet dus ook niet hoeveel hij aan het einde van de rit zal overhouden van zijn brutoloon. Mensen willen weten welk potje ze kunnen opbouwen door een jaar of twee in België te werken. De kostprijs om te leven ligt in België ook hoger dan in bijvoorbeeld Polen.

“In Nederland kan een werkgever wel huisvesting organiseren voor medewerkers. De bedrijven moeten daar zelfs nog een aantal weken in huisvesting voorzien nadat ze een medewerker hebben ontslagen. Daar mogen die medewerkers ook gewoon samenwonen, zonder dat ze familiebanden hebben. Een gevolg is dan wel dat daar een soort segregatie is ontstaan, omdat te veel arbeidsmigranten in één gebouw wonen bijvoorbeeld.

“België kampt op dat vlak met een competitief nadeel. Onze werkgevers kunnen buitenlandse jobkandidaten geen enkele zekerheid bieden. In sommige gemeenten kunnen arbeidsmigranten zich heel moeilijk domiciliëren, waardoor ze bijvoorbeeld geen ­rekening kunnen openen bij een bank, enzovoort. Zo zet je de deur open voor huisjes­melkers en illegale onderaannemers.

“Arbeidsmigratie is noodzakelijk om onze welvaart op peil te houden. Werkgeversorganisaties zoals Voka en het VBO lobbyen al langer voor een beter kader, met geauditeerde verblijfplaatsen en verplichte arbeidsongevallenverzekeringen. Maar arbeidsmigratie is geen thema waarmee politici verkiezingen winnen.”

De lancering van ChatGPT op 30 november 2022 heeft generatieve AI prominent op de kaart gezet. Hoe schat u de impact op de arbeidsmarkt in? Een bedreiging voor sommige banen? Een oplossing voor het personeelstekort?

COPPENS. “Voor 70 procent van de huidige jobs zal er een impact zijn, maar die impact zal niet op alle jobs even groot zijn. ChatGPT zal uw vensters niet komen poetsen. Maar het zou weleens kunnen dat we minder copywriters nodig hebben, of minder vertalers. Bij House of HR gebruiken we generatieve AI bijvoorbeeld om vertalingen van vacatures te maken. Je moet die nog altijd goed nalezen, want af en toe staat er iets gek in, maar we besparen veel tijd. De toegevoegde waarde van de mens zal er altijd zijn, maar de klemtoon zal anders liggen.

“Ik geloof niet dat generatieve AI voor een revolutie zal zorgen, maar wel voor een evolutie. Terwijl de industriële revolutie vooral een impact had op de handenarbeid, zal deze evolutie vooral de intellectuele arbeid raken. We moeten de technologie zoveel mogelijk omarmen en ermee leren samenwerken. We kunnen AI beter als een collega beschouwen dan als een bedreiging. Als AI de repetitieve taken in bepaalde jobs kan overnemen, als er efficiëntiewinsten zijn, dan blijft er meer tijd over voor mensen om creatief te zijn.

“Ik zeg ook wel eens: increase the coffee time. Laten we in bedrijven meer tijd maken voor gesprekken met de medewerkers over wat ze willen, wat hen drijft, welke ambitie ze hebben. Zulke ­gesprekken kun je niet over­laten aan Chat­GPT, maar ze zijn zeer belangrijk om medewerkers aan bedrijven te binden en hen hun volledige ­potentieel te laten bereiken.”

House of HR durft te pionieren, van het anonieme rekruteringsproces bij Accent, dat vorig jaar een Trends Impact Awards kreeg, tot de volledig digitale aanwervingen bij NowJobs. Daar is de mens volledig uit het rekruteringsproces verwijderd.

COPPENS. “De basis voor NowJobs is gelegd in een brainstormsessie met als titel How to kill Accent? We vroegen de medewerkers van Accent wat de grootste bedreiging voor Accent zou zijn. In plaats van te wachten tot een nieuwe speler of een concurrent daarmee op de proppen zou komen, hebben we die potentiële gamechanger zelf gebouwd. Bij NowJobs worden de bedrijven en de jobkandidaten volledig automatisch aan elkaar voorgesteld. NowJobs is een soort datingapp voor bijverdieners en werkgevers met vacatures, waar een match geen date maar een contractvoorstel oplevert.”

NowJobs ontstond in 2017 en heeft al bijna 500.000 bijverdieners in het klantenbestand. In België gaat het dan vooral om jobstudenten en flexi-jobbers. Is het een goede zaak dat de regering gesleuteld heeft aan het kader van de flexi-job?

COPPENS. “Sinds 1 januari kunnen flexi-jobs in meer sectoren, maar er zijn ook limieten opgelegd aan wat mensen mogen verdienen met een flexi-job (12.000 euro per jaar voor 2024, nvdr). Er zijn nauwelijks mensen die aan dat maximum komen, maar ik zie niet in waarom je dat bedrag zou beperken. Er zijn zoveel mensen die een centje willen bijverdienen: jongeren die alleen wonen, ouderen die moeilijk rondkomen met hun pensioen of gewoon actief willen blijven, noem maar op. Daarnaast heeft de regering zogenoemde anti-misbruikbepalingen ingevoerd. Wie overstapt van een voltijdse naar een viervijfde baan, mag er niet meteen een flexi-job bijnemen. Je moet drie kwartalen wachten. Maar wij zien helemaal niet dat mensen hun job deeltijds opgeven om een flexi-job te gaan doen. Die extra complexiteit in de wet is helemaal niet nodig.

“Dankzij flexi-jobs kunnen mensen langer actief blijven en langer betrokken blijven bij de maatschappij. Ik vind het een heel mooie manier om mensen langer aan de slag te houden, omdat ze kunnen kiezen hoeveel ze nog willen werken en wanneer. Ik ben er een groot voorstander van om de mogelijkheden nog verder uit te breiden.”

House of HR heeft met ClickCare een platform in huis voor zelfstandige zorgverleners in Vlaanderen. Kunnen flexi-jobs ook soelaas bieden in sectoren zoals de zorg?

COPPENS. “In Duitsland en Nederland hebben we twee grote entiteiten waarmee we oplossingen aanreiken voor de zorgsector. In België is Clickcare een start-upplatformpje waarmee zorgverleners in bijberoep of als zelfstandige een extra shift kunnen doen in bijvoorbeeld woon-zorgcentra.

“In de zorg moet veel meer flexibiliteit komen. Dat is een van de manieren om met de schaarste daar om te gaan. Mensen zijn vooral op zoek naar flexibiliteit. Wij hebben navraag gedaan bij verpleegkundigen. Die werken gemiddeld 20 à 24 uur per week, maar de meesten zijn bereid meer te werken als ze zelf kunnen aangeven wanneer ze willen werken.

“Ik beslis ook graag zelf hoeveel, wanneer en waar ik wil werken. Zorgverleners kunnen alleen van shift wisselen met hun rechtstreekse collega’s. Maar verschillende zorginstellingen zitten in koepels. Als van shift wisselen al in die koepels zou kunnen, dan creëer je flexibiliteit en keuzevrijheid. Sommige zorgverleners weten nu al dat ze met Kerstmis 2025 moeten werken. Het kan voordelen hebben dat uurroosters lang op voorhand vastliggen, maar er zijn even goed nadelen. Voor veel mensen voelt dat als een inbreuk in hun privéleven.”

Vinden de jongeren de balans tussen werk en privé belangrijker dan de oudere generaties?

COPPENS. “Het idee bij oudere generaties dat de jongeren anders zijn, is iets van alle tijden. Vergeet niet dat we zelf ook heel sterk geëvolueerd zijn. Als de baas vroeger zei: ‘spring!’, dan vroegen wij ‘hoe hoog?’ Nu vragen we ‘waarom?’ Dat is geen verschil tussen generaties, maar een verschil in tijdsgeest. Wij hebben bij House of HR een rondvraag gedaan over duurzaamheid. Wij dachten op voorhand dat het thema vooral bij de jongeren zou leven. Het blijkt net meer relevant te zijn voor de ouderen. Medewerkers van middelbare leeftijd beginnen na te denken over de rol die ze vervullen en de bijdrage die ze leveren aan de maatschappij. Wij evolueren. Ook bij mijn generatie leeft het verlangen naar meer vrije tijd en naar nieuwe ervaringen.”

Nieuwe ervaringen en een nood aan autonomie worden genoemd als redenen om freelancer te worden. De voorbije vijf jaar is het aantal freelancers in Vlaanderen met 33,5 procent gestegen, volgens cijfers van Unizo. Werken we op termijn allemaal als zelfstandige?

COPPENS. “Sommige mensen kiezen meteen voor een bestaan als freelancer, anderen willen van hun hobby hun beroep maken en proberen dat eerst als zelfstandige in bijberoep. Een op de zes medewerkers in loondienst zou zijn eigen bedrijf willen starten en zijn eigen baas willen zijn.

“Het statuut van freelancer heeft zijn plaats op de arbeidsmarkt, naast alle andere statuten. Maar bedrijven staan vaak heel weigerachtig tegenover freelancers. Ze willen niet met hen in zee gaan, omdat ze schrik hebben dat freelancers met kennis kunnen gaan lopen. Dat is heel bizar, want vaste medewerkers kunnen ook ontslag nemen en dan gaan die evengoed met kennis aan de haal. Bedrijven zouden er goed aan doen om meer projectmatig te werken. In projecten kunnen ze gemakkelijk freelancers inschuiven, net zoals vaste medewerkers die behoefte hebben aan verandering. Op die manier organiseer je eigenaarschap, zodat mensen zich verantwoordelijk voelen voor het project en die verantwoordelijkheid ook opnemen. Je kunt zo ook meer autonomie geven aan medewerkers die daar behoefte aan hebben.”

Lees ook: