‘Nu de globalisering implodeert, staat België met de billen bloot’

België heeft de globalisering en de EU gebruikt als back-up voor zijn disfunctionele politieke systeem. Nu die globalisering implodeert, staan we zonder macht en zonder kunde met de billen bloot. Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney.

Aan het begin van de coronacrisis vroeg ik mij af of een pandemie een doorstart of het einde van de globalisering zou inluiden. Een grenzeloos virus was, net zoals de bankencrisis van 2008, een grote kans voor internationale beleidscoördinatie, solidariteit en gedeeld leiderschap. In plaats daarvan hebben we coronapropaganda, gezondheidsnationalisme, economisch protectionisme en straks vaccinnationalisme gekregen.

De cocktail van terrorisme, oorlogen, economische crisis, vluchtelingencrises en populisme die de wereldgeschiedenis van de vroege 21ste eeuw heeft getekend, had de globalisering al danig verzwakt. Corona heeft die trend levensbedreigend gemaakt. Geen multinationale productieketens, wel nationale productiesoevereiniteit. Geen internationale vrijhandel, wel nationale economische herstelplanning. Geen open financiële markten, wel monetaire relance, muntoorlog en inperking van overnames en investeringen. Welkom in de boze wereld na corona.

De economische globalisering was de expressie van een onderliggende globalisering van waarden en normen: over de economische rol van de overheid, de opdracht van internationale instellingen, het respect voor eigendom, de vrijheid van mens en onderneming. De overwinning van het Westen op het communisme, het morele gezag van de Verenigde Staten en het rolmodel van de Europese Unie waren daarin cruciaal. Die vectoren van de globalisering liggen aan diggelen. Het Westen is verzwakt en verdeeld. De Europese Unie ligt in de knoop met zichzelf en organiseert haar eigen verval. De Verenigde Staten abdiceren elk mondiaal leiderschap en ondermijnen de internationale instellingen. De overheid als sturende en beschermende economische actor is helemaal terug, zelfs ten koste van fundamentele vrijheden voor mens en bedrijf. China wil openlijk de rest van de wereld aan China aanpassen.

De globalisering verbond eigenbelang met gedeeld belang en samenwerking. Dat eigenbelang wordt nu gediend door nationalisme en strategische concurrentie. Dat werkt besmettelijk. Elk land is objectief gebaat bij nationalisme zodra een ander land hetzelfde doet. Een nationalistische trend kan alleen maar in consensus teruggedraaid worden, quod non. Aan globale uitdagingen nochtans geen gebrek. De digitale revolutie, de cyberveiligheid, het klimaat, de volksgezondheid: als we die aanpakken zoals we de pandemie aanpakken, dreigen de internationale spanningen nog danig te escaleren. Dan komt er geen nieuwe lente voor handel, welvaart en vrijheid, maar een donkere winter van strijd en conflict.

België zit echt in de alarmfase. We hebben onze ziel en onze meubelen verkocht aan de globalisering en aan de Europese Unie die daarvan de regionale expressie is. We hebben geen economische verankering van strategische sectoren of bedrijven. We zijn sterk afhankelijk van grote buurlanden die allemaal op hun nationaal herstel en industriële transformatie focussen. De instellingen van de Unie, onze globaliseringsinstellingen, kunnen het tij niet keren maar worden door het tij meegesleurd.

België heeft de globalisering en de Unie gebruikt als back-up voor zijn disfunctionele politieke systeem. Nu die globalisering implodeert, staan we zonder macht en zonder kunde met de billen bloot. We moeten leren te navigeren in een wereld waarin Europa zwalpt, China manipuleert en de VS intimideren. Op het allerhoogste niveau van dit land moeten de krachten en geesten zich verenigen rond de vraag: hoe kan België zijn mannetje staan in de wereld na corona?

België heeft geen traditie van goed bestuur en geen capaciteit voor een autonoom strategisch beleid. We zullen dat moeten leren. We moeten ons wapenen om de strijd aan te gaan voor welvaart en veiligheid in de 21ste eeuw. Dat vergt een nationale consensus over de grote strategische prioriteiten, over de structuren en processen om die prioriteiten te realiseren. Het vergt een nieuwe bestuurscultuur met nieuwe opdrachten. Wie in de hoofdkwartieren en officiële gremia is daarmee bezig?