Nog eens Macron als president?

Met presidents- en parlementsverkiezingen in het verschiet staat Frankrijk voor een turbulent politiek jaar.

Als Emmanuel Macron na de twee stemronden op 10 en 24 april 2022 voor de tweede keer wordt verkozen, zal hij de eerste Franse president in twintig jaar zijn die daarin slaagt. Maar hij zal alle zeilen mogen bijzetten om dat voor elkaar te krijgen.

Frankrijk wist in 2021 de pandemie vrij goed te doorstaan: de scholen moesten nauwelijks dicht, de bedrijven en lonen werden gevrijwaard en de vaccins raakten op grote schaal verspreid. Het komende jaar zal het economische herstel de werkgelegenheid voort opkrikken. Het land wordt minder zwaar belast, is technisch beter onderlegd en is vriendelijker voor de zakenwereld dan vijf jaar geleden. In theorie is dat allemaal goed nieuws voor Macron. Maar hij moet laten zien dat hij niet enkel competent is, maar ook kan luisteren.

De race om het presidentschap zal nipt worden, bits zijn en verdeeldheid zaaien. Er is niets wat de Fransen hatelijker vinden dan een scenario dat op voorhand vastligt. De kiezers zullen met de zenuwen van de rivaliserende kandidaten spelen, wat de peilingen zal doen schommelen. Ze willen liever geen herhaling van 2017, toen Macron het opnam tegen Marine Le Pen. De voorvrouw van het extreemrechtse Rassemblement National – zo heeft het Front National sinds 2018 – zal hengelen naar de gilets jaunes, de gele hesjes die tegen Macron zijn. Ze zal slogans lenen bij de brexit, zoals take back control, maar zal niet meer oproepen om een frexit-referendum te houden of zich uit de euro terug te trekken. Dit is al haar derde poging om president te worden. De troefkaart van de nieuwigheid kan ze dus niet meer uitspelen.

Partijen zullen minder wegen dan mensen en peilingen. Een grote verrassing van een disruptieve populist zoals we die in Amerika en Brazilië hebben meegemaakt, valt dan ook niet uit te sluiten. De Franse versie heet Éric Zemmour, een 63-jarige polemist die tegen immigratie en de islam is. Hij zal Le Pen afschilderen als te soft en het debat nog toxischer maken. De kans is reëel dat hij de rechtse stemmen zal verdelen en Le Pen uit de tweede stemronde zal houden.

De centrumrechtse Republikeinen zullen het sterkste alternatief voor Macron vormen. De rivalen in die partij zijn erin geslaagd zich achter één kandidaat te scharen. Valérie Pécresse, het hoofd van de regio Île-de-France rond Parijs, kreeg ruim 60 procent van de stemmen. Ze is een teamspeler die sterk de nadruk legt op beleid. Twee andere kandidaten sprongen in het oog. Michel Barnier, de voormalige brexitonderhandelaar van de Europese Unie, en Xavier Bertrand, het hoofd van de regio Hauts-de France, die zich profileert als het gematigde anti-Parijse tegengif tegen Macron. Het is niet ondenkbaar dat Bertrand op eigen houtje een rebelse gooi zal doen naar het presidentschap.

Aan de linkerzijde ogen de vooruitzichten mager, tenzij de rivalen het ook daar eens worden over een gemeenschappelijke kandidaat. Zowel de socialistische Anne Hidalgo, de burgemeester van Parijs, als de groene Yannick Jadot vallen in de smaak bij fietsende kiezers in de stad, maar ze missen allebei een brede aantrekkingskracht. Extremere kandidaten, zoals Jean-Luc Mélenchon, zullen de linkse kiezers nog meer verdelen.

Een stem in Europa

Vanaf januari neemt Frankrijk zes maanden lang het voorzitterschap van de Europese Raad waar. Dat zal Europa centraal plaatsen in Macrons campagne. Naar alle verwachting zal hij de nadruk leggen op ‘Europese soevereiniteit’, als antwoord op het opkomende China en Amerika, dat zich steeds meer afzijdig houdt. Omdat de Engelstalige landen hem in de Indo-Pacific een loer hebben gedraaid, zal Macron er meer dan ooit op gebrand zijn de strategische banden van zijn land te versterken en in het tijdperk na Merkel een dominante stem te worden in Europa.

De kans dat Macron zegeviert, is nog altijd het grootst, al is zijn marge klein. Hij zal het lastig krijgen als hij het in de tweede ronde moet opnemen tegen een centrumrechtse tegenstander. En zelfs als hij wint, zal hij waarschijnlijk alle moeite hebben om bij de parlementsverkiezingen in juni een meerderheid te halen. Hij zal de hulp nodig hebben van Edouard Philippe, zijn vroegere eerste minister. Die zal zijn nieuwe partij Horizons gebruiken om zetels te winnen en invloed te vergaren. De nieuwe regering zal proberen na de uit handen gelopen coronabegrotingen de overheidsuitgaven aan banden te leggen en de pensioenleeftijd te verhogen. Dat zal protesten en stakingen uitlokken. Ook als hij herverkozen wordt, zal Macron het niet onder de markt hebben om na een bewogen en turbulent jaar de verdeeldheid te lijmen.