Matteo Salvini wil zijn opgang bezegelen met het premierschap

Silvio Berlusconi is allang vergeten, de nieuwe volksmenner van Italië heet Matteo Salvini. Hij ziet eindelijk zijn kans schoon om zijn immense populariteit te verzilveren.

Premier worden, dat heeft Matteo Salvini altijd gewild. Die hoofdprijs komt nu eindelijk in zicht voor de Milanees die het, met amper een diploma middelbaar onderwijs op zak, schopte tot minister van Binnenlandse Zaken. Donderdag trok Salvini zijn vertrouwen terug in de Italiaanse coalitieregering, die hij vergeleek met een koppel dat meer ruzie maakt dan de liefde bedrijft. Een terechte vergelijking, want het heeft nooit geboterd tussen de rechtse Lega van Salvini en de Vijfsterrenbeweging. De aanleiding voor de regeringscrisis was de aanleg van een hogesnelheidsspoor tussen Turijn en Lyon. Bij een stemming daarover in de senaat stonden beide coalitiepartners lijnrecht tegenover elkaar.

Propagandamachine

Hoewel Lega bij de verkiezingen van vorig jaar maar half zoveel stemmen haalde als de Vijfsterrenbeweging, pakte Salvini meteen de hoofdrol in de regering en die liet hij niet meer los. Zijn eerste grote beslissing als minister van Binnenlandse Zaken was het ngo-schip Aquarius met 600 migranten aan boord te verbieden aan te leggen in Sicilië. Salvini’s beslissing leidde tot een humanitaire crisis, tot het schip uiteindelijk mocht aanleggen in Spanje. De Italiaanse weerbarstigheid kreeg een scherpe reprimande van de Franse president Emmanuel Macron, precies wat Salvini nodig had, want het maakte hem bij de Italianen nog populairder dan hij al was.

Is illegale immigratie het ene been onder zijn carrière, dan is communicatie het andere. Salvini is een meester in het bespelen van de massa’s. De gewezen presentator van de Lega-zender Radio Padania Libera, waar hij rond de eeuwwisseling furore maakte, heeft altijd wel een oneliner klaar. De sociale media gebruikt hij als een persoonlijke propagandamachine én als instrument om de politieke agenda te sturen. Salvini heeft miljoenen volgers op Facebook, Instagram en Twitter, die hij bombardeert met de meest verscheiden posts: over de Europese bureaucratie, de aanpak van criminelen of wat hij die dag gegeten heeft.

Het werkt, blijkbaar. Volgens peilingen zou de Lega vandaag 36 procent van de stemmen halen, bijna dubbel zoveel als bij de verkiezingen van vorig jaar. Je zou voor minder verkiezingen uitlokken. Salvini hoopt erop dat de Italianen in het stemhokje niet verder kijken dan zijn politieke theater. Want economisch heeft het land stilgestaan. Italië wordt dit jaar de traagste groeier van de eurozone, voorspelt de Europese Commissie. Met een overheidsschuld die tegen 2020 oploopt tot 135 procent van het bbp, is het land nog altijd een tijdbom onder de muntunie. Veel economische inspiratie heeft Salvini niet, buiten een belastingverlaging die de Italiaanse economie – getroffen door braindrain en een zwakke productiviteit – als bij toverslag weer tot leven moet wekken.

Maar van een volbloed populist kan je nu eenmaal geen technocraat maken. Salvini is de man die van de Lega Nord – een kleine, regionalistische partij, opgericht door Umberto Bossi in 1989 – een dominante kracht heeft gemaakt in de Italiaanse politiek. Daartoe heeft Salvini wel bochten moeten nemen. In zijn jeugdjaren was hij ooit lid van een linkse commune, om later als militant van de Lega Nord te strijden voor een onafhankelijk Padania, de Noord-Italiaanse Povlakte die als buffer moest dienen tegen het zogenoemde luie en spilzieke Zuid-Italië. Nog later, toen hij 2013 partijvoorzitter werd, liet hij het Noord-Italiaanse regionalisme vallen en ging hij voluit voor het nationalisme. De Lega Nord werd simpelweg Lega, en kwam op in heel Italië, om bij de verkiezingen van vorig jaar de derde partij van het land te worden.

Onderweg smeedde Salvini – die ook in de Milanese gemeenteraad en het Europese Parlement zat – vriendschappen met andere rechtse leiders in Europa, zoals de Française Marine Le Pen en de Nederlander Geert Wilders. De EU werd de nieuwe schietschijf, vooral de euro, die Salvini omschreef als “een misdaad tegen de mensheid”, een uitspraak die hij vandaag niet meer zou herhalen.

Ruslandschandaal

Even kwam Salvini in het nauw door onthullingen rond schimmige constructies met Rusland, die de partijkas van de Lega moesten spekken. Maar een nieuw veiligheidsdecreet – met boetes tot 1 miljoen euro voor kapiteins van reddingsschepen die zonder toestemming Italiaanse havens binnenvaren – doet het schandaal alweer vergeten. Het is typisch Salvini: het veiligheidsdecreet kost hem niks, maar levert wel stemmen op. De man leeft van politieke show. Op beleid is het nog wachten.