Krijgen de Zweden gelijk met hun rebelse corona-aanpak?

In 2021 zal duidelijk worden of de Zweden gelijk hebben gehad met hun lossere aanpak van de coronapandemie.

De Scandinavische landen hebben vergelijkbare politieke systemen en culturele waarden. Toen covid-19 in maart 2020 opdook, hadden dan ook veel mensen verwacht dat Denemarken, Finland, Noorwegen en Zweden hetzelfde beleid zouden volgen. Maar terwijl de eerste drie kozen voor een strenge lockdown, ging Zweden voor een lossere aanpak. De restaurants en de basisscholen bleven open. De overheid deed een beroep op de burgers om de aanbevelingen voor social distancing uit eigen beweging te respecteren. Daarmee hebben de Noord-Europeanen experimenteel uitgetest welke aanpak de volksgezondheid het meeste beschermt. Krijgen de Zweden gelijk?

Aanvankelijk leek het antwoord op die vraag duidelijk. In de lente van 2020 stegen de besmettingscijfers van Zweden ver uit boven die van de buurlanden. Tegen midden juni was het aantal zieken per dag, aangepast aan het bevolkingsaantal, minstens tien keer zo hoog als in Denemarken, Finland en Noorwegen. Tegen eind juli waren er in Zweden 5729 officiële overlijdens door covid-19 geregistreerd. Denemarken, waar de helft minder mensen wonen dan in Zweden, had er 615. Zweden werd beschouwd als een superverspreider van covid-19. In juni, toen de andere Scandinavische landen hun grenzen weer openden voor Europese reizigers, werden Zweden grotendeels geweerd. Maar tijdens de zomer zakte het besmettingscijfer in Zweden, net als in de rest van Europa. Bij de start van de tweede golf eind augustus werd Denemarken het hardst getroffen in Scandinavië gebied. Zowat de helft van de covid-doden in Zweden woonde in woon-zorgcentra. Ze stierven vooral als een gevolg van verwaarlozing en pech, en niet zozeer van het beleid. De Zweden verplaatsten zich meer dan de inwoners van de andere Scandinavische landen, maar verder pasten ze ongeveer dezelfde social-distancingmaatregelen toe. Hadden ze het dan toch bij het rechte eind?

Geen groepsimmuniteit

Wellicht niet. Door een lockdown uit de weg te gaan hebben de Zweden de schade aan de economie enkel uitgesteld. In maart bleven het bbp en de werkgelegenheidscijfers het goed doen in Zweden, maar ze daalden toen het aantal besmettingen toenam, zelfs toen de andere Scandinavische landen er weer bovenop kwamen. Door het virus in te perken konden de andere landen hun scholen ook sneller weer openen. Uit tests in augustus bleek dat zelfs in het zwaar getroffen Stockholm minder dan een kwart van de inwoners over antistoffen tegen covid-19 beschikte, ver van het cijfer dat vereist is voor groepsimmuniteit.

In 2021 zullen de buurlanden het beleid van Zweden niet overnemen. De Scandinaviërs vertrouwen elkaar minder dan vroeger. “Het was onrustwekkend dat we elk een andere kant zijn opgegaan”, zegt Mika Salminen van het Finse Instituut voor Gezondheid en Welzijn, dat de regering advies geeft over het beleid voor covid-19. Als de besmettingscijfers per land weer uiteenlopen, zullen nieuwe reisbeperkingen volgen. Toch lijken de Zweden in hun nopjes met hun status van rebel. In 2021 wijken ze niet van hun soepele maatregelen af, waaronder korte quarantaines van slechts zeven dagen. Die strategie kan nog altijd op een overrompelende waardering rekenen. Overheidsepidemioloog Anders Tegnell is een nationale held geworden.