John Hulsman, de man die de oorlog in Oekraïne van ver zag aankomen: ‘Europa heeft mijn hart gebroken, voor de zoveelste keer’

Een jaar geleden viel Rusland Oekraïne binnen. Trends onderzoekt hoe de wereld sindsdien is veranderd. Er gaat te veel aandacht naar de oorlog in Oekraïne, stelt de Amerikaanse geopolitieke strateeg John Hulsman. Dat leidt de aandacht af van de echte inzet van de komende decennia. “Hét hete hangijzer, dat wel tien keer belangrijker is dan Oekraïne, is de Indo-Pacificregio.”

John Hulsman was een jaar geleden een van de weinigen die de Russische inval in Oekraïne van ver hadden zien aankomen. Al in november 2021 schatte hij de kans daartoe groot in. Hulsman heeft zijn strepen verdiend als geopolitieke strateeg in een rist Amerikaanse denktanks. Tegenwoordig leidt hij zijn eigen consultancykantoor, waarmee hij bedrijven en investeerders adviseert over politieke risico’s in de wereld.

De historische blik waarmee hij en zijn medewerkers naar die risico’s kijken, helpt om de juiste inschattingen te maken, zegt hij. Zoals in het geval van Oekraïne: “Wij voorspelden die oorlog, omdat we de aloude tsaristische strategie kennen en herkenden. Poetin is geen dictator als Hitler. Hij is een meedogenloze tsaar die doet wat Rusland al driehonderd jaar doet. Het land wil een buffer van andere landen om zich heen, waarmee het een vijandige inval kan afhouden. Vanuit Poetins standpunt was de invasie in Oekraïne een volkomen logische stap.”

De oorlog belandde al vrij snel in een patstelling. Ook dat was geen verrassing voor Hulsman. “Oekraïne bleek te groot om in één keer door Rusland opgeslokt te worden”, zegt hij. “Bovendien hielden de Oekraïeners verrassend moedig stand. Maar nu is de oorlog in een heel andere fase beland. Het is een uitputtingsslag geworden. Dit lijkt een eeuwigdurende oorlog te worden, omdat beide kampen er nog van overtuigd zijn dat ze kunnen winnen. Rusland controleert een vijfde van het Oekraïense grondgebied. Daar is de laatste maanden niet veel aan veranderd. De frontlinies houden min of meer stand. In het komende offensief zal Rusland 300.000 reservetroepen inzetten als kanonnenvoer, een strategie die het al zeventig jaar gebruikt – rechttoe, rechtaan veel tanks, artillerie en manschappen, zonder veel tactische verbeelding. De kans is groot dat Oekraïne die aanval dankzij de wapentoevoer uit het buitenland kan afhouden, maar zelf geen groot tegenoffensief kan inzetten. Tegen het najaar zal de situatie niet veel veranderd zijn.”

De Amerikaanse steun voor Oekraïne is zienderogen aan het slinken en zal dat blijven doen

Strategische vermoeidheid

“Deze oorlog zal worden beslecht door krachten die buiten het slagveld liggen”, maakt Hulsman zich sterk. “Dat zijn er twee. De eerste is de strategische vermoeidheid van Rusland. Door de mobilisatie van die 300.000 reservisten kent iedereen in Rusland wel iemand die opgeroepen is. Als Rusland niet wint, kan dat serieuze politieke gevolgen hebben voor Poetin. Hij vreest vooral dat hij door de hardliners van het regime, de siloviki, de mannen van de inlichtingendiensten en het leger, aan de kant wordt gezet.”

Maar ook het Westen kan door oorlogsmoeheid worden getroffen. “En dan heb ik het niet over Europa, dat zich voor de zoveelste keer zou moeten schamen omdat de Verenigde Staten, ondanks al het anti-Amerikaanse sentiment in de Europese Unie, meer belang hechten aan de Europese veiligheid dan Europa zelf”, verzucht Hulsman. “Tachtig jaar na de oprichting van de NAVO is het nog altijd niet in staat zichzelf te beschermen, omdat het zijn burgers liever op hun veertiende met pensioen stuurt dan een eigen leger te financieren. Denken jullie dat Amerikanen dat ondertussen niet doorhebben? Die vermoeidheid zal zich dus vooral in de Verenigde Staten laten voelen én bepalend zijn.”

Een jaar geleden was Hulsman nog vrij positief over de reactie van de Europese Unie op de oorlog in Oekraïne. Daar blijft niet veel van over. “Jullie hebben mijn hart gebroken, voor de zoveelste keer”, stelt hij. “De wereld is geen debatclubje. Het is een continue strijd tussen grote krachten en hij wordt bestierd door realisme. En je hebt daar niets te zeggen zonder een fatsoenlijk leger. Als je de wereld wilt verbeteren, moet je die in zijn volledigheid bekijken, wratten en al, maar de Europese Unie doet liever aan magisch denken.”

Failed state

Ook in de Verenigde Staten brokkelt de steun voor de oorlog af. “De Verenigde Staten hebben al meer dan 100 miljard dollar uitgegeven aan allerlei steun voor Oekraïne”, rekent Hulsman voor. “Dat is meer dan alle andere landen samen. Maar die goede wil is aan het tanen. In de jongste peilingen zegt 52 procent van de Republikeinen geen verdere steun meer te willen geven. Dat cijfer komt van 20 procent. De Amerikaanse steun voor Oekraïne is zienderogen aan het slinken en zal dat blijven doen.”

“Daar zijn goede redenen voor. Niet alleen geven de Verenigde Staten meer om de Europese veiligheid dan de Europese Unie zelf, wat een absolute schande is, het land heeft genoeg interne crisissen waar het die 100 miljard dollar beter aan kan besteden. De fentanylcrisis doodt bijvoorbeeld jaarlijks 70.000 Amerikanen, meer dan de Vietnamoorlog. De infrastructuur brokkelt af, het onderwijs is in verval en de overheidsschuld is nog nooit zo hoog geweest. Dan zijn miljarden dollars aan steun voor een corrupte oligarchie misschien wat overdreven.”

Hulsman waarschuwt om Oekraïne niet te romantiseren. “Voor de oorlog was Zelenski de president van een failed state, die hij niet kon hervormen. Dus in het beste geval is Oekraïne een tweede- of derderangsprioriteit voor de Verenigde Staten. Hét hete geostrategische hangijzer voor de komende periode, dat wel tien keer belangrijker is dan Oekraïne, is de Indo-Pacificregio.”

Chinese invasie

De economische groei en de geopolitieke risico’s zullen in de toekomst vooral van de Indo-Pacificregio komen, voorspelt Hulsman. “Europa en de Verenigde Staten zullen nog weinig groeien en China zal sneller oud dan rijk zijn. Maar India heeft nog heel veel economische groei in te halen, net als veel landen in Zuidoost-Azië, waaronder Vietnam. Een aantal grote economische machten, zoals de Verenigde Staten, China, Japan en India, proberen hun invloed in die regio daarom te vergroten.”

De opkomst van die opkomende landen wordt al decennia voorspeld, maar Hulsman is ervan overtuigd dat hun momentum nu echt is aangebroken. “In termen van marktomvang zullen de Verenigde Staten, de Europese Unie en China de belangrijkste regio’s van de wereld blijven. Maar bedrijven en investeerders zoeken ook naar groei. India groeit met 6 à 7 procent per jaar. Het is nog een heel jong land. De bevolking is goed opgeleid. Het is een rechtstaat. Als het beleid daar geen te domme dingen doet en die groei zo hoog blijft, dan zal de wereldeconomie automatisch voor een deel in die richting draaien.”

We moeten onze vijanden niet overschatten. Xi Jinping is in het beste geval een middelmatige leider geweest

“De sleutelvraag is of de Chinese dreiging ten aanzien van Taiwan bedwongen kan worden. Lukt dat niet, dan krijg je een wereldoorlog en een wereldwijde economische depressie. Dan is het waanzin dat de Verenigde Staten wapens die bestemd waren voor Taiwan, dat zich in ijltempo tegen een mogelijke Chinese invasie wil wapenen, verscheept naar Oekraïne. De Verenigde Staten heeft Oekraïne genoeg wapens gegeven om de Russische inval tegen te houden. Nu is het aan Oekraïne om een deal te sluiten met de Russen, of aan de Europese Unie om eindelijk haar verantwoordelijkheid te nemen, of voorgoed te zwijgen.”

Eeuwenoude relaties

“China heeft met zijn agressieve houding alle landen in de Indo-Pacificregio in de handen van de Verenigde Staten gedreven, dat met zijn zeevloot daar zo dominant is dat het alle Chinese handel kan blokkeren”, zegt Hulsman. “China beseft dat maar al te goed. Daarom wil het Taiwan annexeren, om die overmacht te breken en zelf de regio te domineren.”

Om dat scenario tegen te houden, moet de Quadrilateral Security Dialogue, kortweg de Quad, waarin India, Australië, Japan en de Verenigde Staten op het gebied van veiligheid en defensie samenwerken, verder vorm krijgen. “Zij moeten meer samenwerken en een militaire vloot uitbouwen die groot genoeg is om Taiwan te verdedigen”, benadrukt Hulsman. “Japan heeft bijvoorbeeld zijn defensie-uitgaven verdubbeld, een ontzettend onderbelichte ontwikkeling. Als het bovendien de Verenigde Staten toelaat zijn militaire basis op Okinawa uit te breiden en de herbevoorrading vanuit Darwin (Australië, nvdr) loopt, kan de Quad Taiwan verdedigen en het militaire schaakspel tegenover China winnen. Alleen zijn er nog vier tot vijf jaar nodig voordat het zover is. Het is cruciaal in die periode China te ontraden om Taiwan binnen te vallen. Het risico is vooral op dit moment groot. Binnen enkele jaren zal China beseffen dat zijn kansen verkeken zijn. En als de Chinese president Xi Jinping van het toneel verdwijnt, zal er waarschijnlijk helemaal geen animo meer zijn voor een inval.”

Europa kan een rol spelen in de Indo-Pacificregio, aldus Hulsman. “Op twee vlakken. Ten eerste hebben EU-landen als Nederland en Frankrijk eeuwenoude handelsrelaties met bepaalde landen in de regio. Dat verschaft Europa belangrijke inzichten en de mogelijkheid om er vlot handel te drijven. Verder hebben sommige Europese inlichtingendiensten een belangrijk netwerk in het gebied. Dat kan ook heel goed worden uitgespeeld om de banden ermee aan te trekken. Dus op het gebied van handel en inlichtingen is er een belangrijke rol weggelegd voor Europa.”

Radicaal en maoïst

Zal Xi Jinping dat allemaal zomaar laten gebeuren? “Het kerkhof ligt vol autoritaire leiders die niet al te slim waren”, stelt Hulsman. “Hitler, Stalin, Mao… ze hebben het geen van allen gehaald van de soms strompelende Verenigde Staten. Het voordeel van een democratie is dat de vuile was er in het openbaar wordt opgehangen en dat beleidsfouten gecorrigeerd worden. Dus we moeten onze vijanden niet overschatten. Xi is in het beste geval een middelmatige leider geweest.”

“Sinds hij aan de macht is, is de Chinese economische groei stilgevallen. Door zich als een bullebak te gedragen heeft hij heel de regio rond China verenigd tegen zichzelf. En hij heeft de coronacrisis volledig verkeerd aangepakt. Dat zijn dingen waarvoor hij in elke democratie aan de kant zou worden geschoven. Hij is niet zo sluw als bijvoorbeeld een Deng Xiaoping. Hij was een genie en een heel doeltreffend leider, omdat hij zich stilhield. Hij wist dat als hij China gedurende twintig jaar zou laten groeien, het vanzelf veel machtiger zou worden. Hij liet dat vooral gebeuren zonder voor de rest veel aandacht te trekken. Maar Xi, als de radicaal en de maoïst die hij is, is te ongeduldig met de geschiedenis.”

Taiwan is de sleutel. Dat land is het Berlijn van deze nieuwe koude oorlog, en tot nu toe is het een westerse bondgenoot

Hulsman benadrukt al in verscheidene interviews dat de belangrijkste ontwikkeling voor de komende decennia de nieuwe koude oorlog tussen de Verenigde Staten en China is. “Dat blijft mijn basisscenario op lange termijn. Taiwan is de sleutel. Dat land is het Berlijn van deze nieuwe koude oorlog, en tot nu toe is het een westerse bondgenoot.”

Corporatistisch beleid

Een meer actuele ontwikkeling zijn de handelsspanningen tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten over de Inflation Reduction Act. De Europese Unie heeft gelijk dat ze die ziet als ongeoorloofde staatssteun. “Zoals het er nu naar uitziet, keren we terug naar een aloud industrieel beleid”, weet Hulsman. “Als een goede Thatcher-aanhanger ben ik daartegen. Voor het eerst sinds Lyndon Johnson (Amerikaans president in de jaren zestig, nvdr) waait er een heel linkse wind door de Democratische partij in de Verenigde Staten. En de reactie van de Europese Unie is begrijpelijk, want we keren terug naar een situatie waarin overheden beslissen over de economie. Dat is een slechte zaak, leert de geschiedenis. Overheden zijn heel slecht in het selecteren van winnaars en verliezers. Zulk sociaaldemocratisch, corporatistisch industrieel beleid is enorm inefficiënt en zal alleen maar tot minder welvaart leiden voor de Europeanen en de Amerikanen.”

Lees meer over onze reeks 1 jaar oorlog in Oekraïne