Johan Van Overtveldt: ‘De fiscale inkomsten bewust overschatten? Ik ben geen masochist’

Na de ondertekening van het sinterklaasakkoord haalt de minister van Financiën zijn slag thuis: de vennootschapstarieven gaan omlaag. Hij pareert de kritiek als zou de jobcreatie slechts een gevolg zijn van de economische groei. En hij is kritisch over de eigen begroting: “We hebben niet gedaan wat we beloofd hadden.”

Zijn overstap naar de politiek laat Johan Van Overtveldt (N-VA) toe de harde kritiek die hij als hoofdredacteur van Trends uitte, om te zetten in daden. Maar ook voor hem staan tussen droom en daad wetten en praktische bezwaren in de weg.

De minister van Financiën kwam onder vuur te liggen omdat zijn prognoses over de inkomsten niet klopten. Aan de vooravond van het sinterklaasakkoord kreeg hij kritiek van coalitieleden omdat de budgettaire effecten van de verlaging van de vennootschapsbelasting te positief zouden zijn ingeschat. Zonder succes. Zijn voorstel wordt amper bijgestuurd. Tijdens het gesprek ondertekent hij het document over die hervorming. “Voilà, je bent getuige van een historisch moment.”

Volgens een recente, wat vage studie van de Nationale Bank over de effecten van de verlaging van de vennootschapsbelasting, slaat die volgend jaar een gat in de begroting van 1,2 miljard en van 4,8 miljard in 2020. Is de storm daarover in de regering definitief gaan liggen?

JOHAN VAN OVERTVELDT. “Na een korte discussie in de regering was er onmiddellijk een consensus. De Nationale Bank bestudeert macro-economische scenario’s. Die kunnen onvoldoende het micro-effect van een fiscale operatie inschatten. De Bank verwijst daarvoor naar de Hoge Raad voor Financiën. Die pleitte in 2016 voor een lagere vennootschapsbelasting en minder aftrekken, omdat dat leidt tot meer investeringen, werkgelegenheid en economische groei. Ze acht de berekeningen van de federale overheidsdienst Financiën conservatief, zeker als je rekening houdt met de terugverdieneffecten. Bepaalde maatregelen zullen minder opbrengen of meer kosten. Andere zullen meer opbrengen of minder kosten. De finale balans is positief.”

In een recent boek beweert Trends-collega Alain Mouton dat u bewust de financiële gevolgen van die door u als noodzakelijk geachte hervorming overschat. Via besparingen van de toch al te vette Belgische overheid zou het tekort dan later kunnen worden bijgestuurd. Bent u een aanhanger van die ‘starve the beast’-filosofie?

VAN OVERTVELDT. “Heb je me tijdens al die jaren dat we bij Trends samenwerkten, ooit kunnen betrappen op zwaar doorgedreven masochisme?”

Neen, maar wel op reaganisme. De voormalige Amerikaanse president Ronald Reagan dacht ook de economie te redden door belastingen te verlagen zonder zware compensaties.

VAN OVERTVELDT. “Kijk, ik ben al aan alle mogelijke schandpalen genageld wegens zogenaamde rekenfouten. Ik vond dat echt niet zo plezant en pas ervoor dat nog eens te laten gebeuren.

“De essentie van de discussie is de gedragsverandering na een fiscale ingreep. Als de accijns op een product verhoogt, wordt er minder van geconsumeerd. De vraag is in welke mate en in welk tempo dat gebeurt. Daar kan je met de beste wil van de wereld geen correct antwoord op geven.”

Wat als u zich compleet misrekent en er toch een gat in de begroting zit?

VAN OVERTVELDT. “Dan zal de regering maatregelen nemen. Maar ik ben er gerust in. In 2016 bereikten de fiscale inkomsten het niveau dat we hadden ingeschat. In 2017 zullen we zelfs meer halen.”

Vooral dankzij de economische groei, antwoordt de oppositie.

VAN OVERTVELDT. “Dat is te kort door de bocht, want we hadden in onze berekeningen al gerekend op een economische groei van 1,6 procent. Een aantal maatregelen, zoals de Kaaimantaks, begint eindelijk op te brengen. Mensen beginnen buitenlandse structuren af te bouwen en er vloeit meer geld naar de overheid.”

Er was toch wel een groot verschil tussen de gebudgetteerde opbrengst van 460 miljoen euro door de Kaaimantaks en de 50 miljoen die het Rekenhof berekende.

VAN OVERTVELDT. “Er werd over de Kaaimantaks een redelijk conservatieve berekening gemaakt op basis van cijfers van de Nationale Bank. Het juiste effect berekenen van fiscale maatregelen is zoeken naar een halve speld in zeven hooibergen. Vandaag brengt de Kaaimantaks onrechtstreeks geld op, omdat mensen geen zever willen met de fiscus en correcter hun belastingen betalen.”

Opvallend in het sinterklaasakkoord is dat de toepassing van de Anti Tax Avoidance Directive, de Europese richtlijn tegen belastingontwijking, in 2019 in werking treedt en niet in 2020, zoals eerder afgesproken.

VAN OVERTVELDT. “Dat klopt. We wilden de toepassing van die richtlijn eerst een jaar uitstellen, omdat de belastingdruk voor de ondernemingen anders in 2019 licht zou stijgen, na de verlaging van de vennootschapsbelasting in 2018. De vervroegde toepassing wordt nu gecompenseerd door de versnelde invoering van fiscale consolidatie, die de belastingdruk verlaagt.”

De Johan Van Overtveldt van vroeger zou ook het gat in de begroting van 1,5 procent in 2018 hebben neergesabeld in zijn opiniestuk.

VAN OVERTVELDT. “Ik zou in elk geval kritisch zijn geweest. En dat ben ik nu ook. We hebben niet gedaan wat we beloofd hadden: het structurele begrotingstekort wegwerken in 2018. We komen waarschijnlijk uit op een tekort van zo’n 1 procent.”

Nochtans heeft de N-VA onder meer de verkiezingen gewonnen met het “Show me the money” van Bart De Wever.

VAN OVERTVELDT. “I’ll show you the money. We komen van een tekort van 3 procent. We hebben 9 à 10 miljard euro bespaard. We hebben het ons niet gemakkelijk maakt, want de sanering gaat gepaard met de afname van de fiscale druk met 1,6 procent, en dus met minder inkomsten.

“Het is onvoldoende, maar zeg niet dat we niets gedaan hebben. Onze ministers leveren uitstekend werk in veiligheid en asielbeleid. Bovendien hervormden we de pensioenen en de vennootschapsbelasting, en voerden we de taxshift door.”

Is die taxshift niet vooral een verlaging van de personenbelasting en een verschuiving naar de verbruiksbelastingen? Vooral bescheiden inkomens voelen dat.

VAN OVERTVELDT. “Mijn ervaring uit het bedrijfsleven leert dat verhoogde verbruiksbelastingen niet per se in de prijs worden verrekend. Pas als een lastenverhoging zich effectief in een prijsverhoging omzet, is sprake van aantasting van de koopkracht. Maar hogere prijzen komen via de indexkoppeling weer tevoorschijn als koopkrachtverhoging. Cijfers van het Planbureau tonen trouwens aan dat het reële netto beschikbaar inkomen stijgt.

“Door de taxshift zullen de nettolonen op 1 januari 2018 en 2019 overigens stijgen en de werkgeversbijdragen zullen nog verlagen. Ook dat zal ongetwijfeld een positief gevolg hebben op de werkgelegenheid.”

Overdrijft u dat niet? Volgens Marcia De Wachter van de Nationale Bank levert de taxshift amper 7800 extra banen op. Zijn de extra 100.000 banen die uw partijvoorzitter claimt, niet gewoon een gevolg van de groei in heel Europa?

VAN OVERTVELDT. “De Eurostat-cijfers tonen aan dat ons beleid toch een belangrijke impact heeft op banencreatie. Per procent groei van het bbp steeg de jobgroei met 0,66 procent in de periode 2014-2017. Dat is meer dan in de eurozone en onze buurlanden. En het is meer dan in de periode 2002-2007. ”

De Belgische economie groeit wel trager dan die van andere landen in de Europese landen. Hoe verklaart u dat?

VAN OVERTVELDT. “Veel landen zagen hun economische groei na de crisis meer afnemen dan België. Dat gaat nu gepaard met een steviger herstel. Bovendien is bij ons pas onder deze regering de sanering van de overheidsfinanciën begonnen, terwijl de meeste landen die achter de rug hebben. Eurostat verwacht dat de overheidsconsumptie in de periode 2014-2019 in ons land stijgt met 2,2 procent en in de Europese Unie met 7,5 procent. Dat verklaart mee waarom de hele economische groei over diezelfde periode in België met 8,8 procent inferieur is aan de gemiddelde groei in de Unie van meer dan 10 procent.”

Het kwam bij uw kiezers hard aan dat uitgerekend een regering met de N-VA de roerende voorheffing nog maar eens verhoogt.

VAN OVERTVELDT. “Die is gekoppeld aan een lagere vennootschapsbelasting. Ik begrijp dat beleggers dat een probleem vinden. Ik stel vast dat de OESO, Eurostat en de Europese Commissie ons land consequent in de top vijf plaatsen met de hoogste belasting op de vermogens. De limieten zijn echt in zicht.”

De vrijstelling van dividenden op aandelen stijgt van 627 tot 800 euro om het geld op de spaarboekjes te reactiveren. Een mager beestje als tegenwicht voor de 260 miljard op de spaarboekjes.

VAN OVERTVELDT. “Er was wat ruimte en alle beetjes helpen. Toch wil ik de mythe bestrijden dat spaargeld dood geld zou zijn. De banken herbeleggen die leningen als brandstof voor particulieren en bedrijven. Spaargeld is dus de brandstof van de economie.”

Met de invoering van effectentaks staat de deur staat voor de volgende regering wel op een kier om het tarief te verhogen. U hebt het taboe van de vermogensbelasting doorbroken.

VAN OVERTVELDT. “Een belasting van 0,15 procent op een portfolio van minimaal een half miljoen is nog altijd maar 750 euro. Geen klein geld, maar toch relatief beperkt. Het taboe was al lang doorbroken. Het past nu eenmaal in een breder compromis, dus ik wil heel die discussie niet opnieuw voeren. Ik begrijp wel de angst van de mensen. Ja, de volgende regering kan het tarief verhogen of de drempel verlagen. Een beleidswijziging is de finaliteit van een democratie.”

Waarom was u geen kandidaat om Jeroen Dijsselbloem op te volgen als voorzitter van de eurogroep?

VAN OVERTVELDT. “Ik kreeg de expliciete suggestie van verschillende landen me kandidaat te stellen, maar ik besefte al snel dat de socialisten en de christendemocraten een akkoord hadden over een alternatief. Het was wel een eer dat een minister van een partij zonder zware Europese dekking toch gevraagd werd.”

Kan deze coalitie een tweede termijn doen of komen de communautaire kaarten op tafel?

VAN OVERTVELDT. “Alles is mogelijk. Met de zorgwekkend hoge prognoses voor de PTB, kan het alle kanten uit. Als je ziet hoe de kaarten in Wallonië worden geschud, is een communautaire ronde misschien wel mogelijk.”