Italië flirt met de financiële afgrond

De Italiaanse coalitiepartners Vijfsterrenbeweging en Lega Nord houden hun verkiezingsbeloftes. Dat kan de eurozone in een nieuwe crisis storten.

Italië is zelden voorspelbaar. Maar tenminste één ding is zeker: op 2 mei 2019 is 500 jaar verstreken sinds de dood van ‘s lands bekendste homo universalis, Leonardo da Vinci. Dat wordt herdacht met veel tentoonstellingen, met als doel zo veel mogelijk van de weinige schilderijen van de meester te tonen.

Het roemrijke Italiaanse verleden heeft lang in schril contrast gestaan met een heden, dat gekenmerkt wordt door een lage economische groei en een vaak clowneske politiek. De Italianen zijn begin 2019 in reële termen armer dan ze in 2000 waren. De meeste voorspellers verwachten dat de productie in 2019 met niet veel meer dan 1 procent stijgt. De regering spreekt dat tegen. Minister van Financiën Giovanni Tria beweert dat het bbp met wel 1,6 procent kan stijgen, zodat de Italiaanse schuldenberg beheersbaar blijft.

Is dat zo? De expansieve begroting van Tria voor 2019 heeft in Brussel en op de financiële markten alarmbellen doen afgaan. Ze streeft naar een tekort van 2,4 procent van het bbp. Dat lijkt misschien niet veel, maar Italië is een bijzonder geval door zijn reusachtige overheidsschuld van 132 procent van het bbp.

Toen het aankwam op de keuze tussen Brussel gehoorzamen of verkiezingsbeloftes nakomen, kozen de Italiaanse regeringsleiders Luigi Di Maio en Matteo Salvini ervoor hun woord te houden tegenover hun kiezers. De Vijfsterrenbeweging had een gegarandeerd inkomen voor de armsten en de werklozen beloofd, de Lega had belastingverlagingen toegezegd. Beide partijen stonden achter een duur plan om een pensioenhervorming terug te draaien. Er is vooruitgang te verwachten in de uitvoering van die drie maatregelen, maar het risico bestaat dat de overheidsuitgaven op hol slaan en een nieuwe crisis in de eurozone veroorzaken.

Machiavelli heerst

Politici die doen wat ze beloven, zijn zeldzaam. Maar met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht, moet met name Di Maio dringend de populariteit van zijn partij opvijzelen. Die is gedaald in de peilingen, terwijl de steun voor de Lega pijlsnel gestegen is. Drie maanden na het aantreden van de coalitie was de Lega meer dan 30 procent hoger gegaan in de peilingen, voornamelijk door haar harde standpunt over immigratie. De kiezers lopen warm voor de strijdvaardige taal van Salvini, ook al lag de sterke terugval in het aantal nieuwe migranten in 2018 veeleer aan een akkoord van de vorige regering met de niet-erkende Libische regering.

Salvini verkeert in de riante positie dat hij kan kiezen tussen een verdere coalitie met de Vijfsterrenbeweging en een terugkeer als onbetwiste leider van de rechtse alliantie waarmee hij in 2018 aantrad bij de algemene verkiezingen. Zijn besluit over de richting die hij in 2019 kiest, zal niet geïnspireerd zijn door Leonardo, maar door Machiavelli.