‘In Hongkong offert een generatie zich op en het Westen kijkt toe’

Een land dat staat voor vrijheid kan internationaal niet leiden als het niet opkomt voor vrijheid. Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney.

Een van de meest beklijvende herinneringen uit mijn kindertijd is een grote voedselinzamelactie voor Polen. In dat toen onbekende, verre land achter het ondoordringbare IJzeren Gordijn was een revolutie bezig. Een gevecht van mens tegen macht, van vele duizenden arbeiders en burgers. Vreedzaam, volhardend, moedig, voor vrijheid, voor rechten, tegen het communistische bewind dat de opstand eerst gedoogde en daarna keihard onderdrukte. Elke dag bulkten de journaals van de heroïsche protestbeelden. De sympathie in de westerse wereld was tastbaar. De solidariteit volgde, ook in België.

Ik moet aan Polen denken wanneer ik de protesten in Hongkong aanschouw. De moed van de studenten en jongeren daar overtreft die van de havenarbeiders in Gdansk, waarmee de Poolse revolutie begon. De betogers in Hongkong leiden geen volksopstand tegen een regime dat op zijn laatste benen loopt. Ze voeren een verloren minderheidsstrijd tegen de onafwendbare hegemonie van het moederland. Hun moed is die van de vertwijfeling, van de laatste kans om nog een schijn van vrijheid te behouden.

In Hongkong riskeren de protestvoerders hun leven voor een vrijheidsideaal. Niet alleen op straat vandaag, maar voor de rest van hun dagen. Er is geen anonimiteit in de digitale controlestaat China. Wie nu meedoet, is gebrandmerkt voor altijd. Deze generatie offert zichzelf op voor de toekomst, voor onze waarden die ze van de Britse kolonisator heeft geërfd: democratie, vrijheid en de rechtsstaat.

En aan de onze kant blijft het oorverdovend stil. Geen grote politieke verklaringen. Geen diplomatieke druk. Geen noemenswaardige steunbetogingen. Oppervlakkige aandacht in de media. En nog lang geen solidariteitsacties. Het lijkt wel alsof het Westen zijn eigen waarden niet meer belangrijk vindt. De economische risico’s van Hongkong bekommeren ons meer dan de morele principes. Wat een verschil met Polen.

Schrijnend is het zwarte gat van politieke immoraliteit dat Donald Trump heet. Voor de Amerikaanse president is Hongkong een opstand en een interne Chinese zaak. Dat is zowat een vrijbrief voor gewapende interventie. Maar kom, een humane behandeling zou helpen in de handelsoorlog met de Verenigde Staten, aldus de eeuwig dealende zakenman. Wat een cynisme. Wat een contrast met het ‘Ich bin ein Berliner‘ van John F. Kennedy, met het Evil Empire van Ronald Reagan, met het ‘It will not stand’ van George Bush sr. na de invasie van Irak in Koeweit, met Bill Clinton die Servië bombardeerde voor waarden en voor vrede in Kosovo.

De Verenigde Staten zijn een land gebaseerd op een idee: vrijheid. In de eigen verbeelding is het land een Bijbelse ‘stad op de heuvel’, een baken en een voorbeeld voor de mensheid. Minstens sinds de Eerste Wereldoorlog beseft de Verenigde Staten dat zijn belangen niet van zijn idealen kunnen verschillen. Een land dat staat voor vrijheid kan internationaal niet leiden als het niet opkomt voor vrijheid. Dat is nu wel even anders. En het ligt niet alleen aan Donald Trump. Er is weinig appetijt voor idealisme in heel Washington, evenmin bij de kemphanen in de Democratische voorverkiezingen.

We zien wat er gebeurt als Amerika niet langer de fakkel voor de vrijheid wil dragen. Dan kan India ongegeneerd Kashmir muilkorven, dan kunnen schurkenregimes in het Midden-Oosten burgeroorlogen opstoken, dan kan China de Oeigoeren terroriseren, dan mag Saudi-Arabië ongestraft journalisten liquideren, dan kan Poetin willekeurig de oppositie opsluiten. In dat nieuwe amorele normaal staat het amechtige Europa met de billen bloot. We bepleiten zo graag die Europese waarden in de knusse zetels van de Europese instellingen, maar ze zijn gebakken lucht.

We zullen zien of Hongkong escaleert of stabiliseert. China speelt graag op de lange termijn. Maar daarvoor moet Hongkong kalmeren. Als de protesten aanhouden, heeft China belang bij geweld om een ingreep te legitimeren. Maar één zaak is zeker: wat China zal beslissen, zal er niet komen onder druk van het Westen. En dat is een slechte zaak voor de hele wereld.