Hoe moet het verder met Rusland?

Het land dreigt onbestuurbaar te worden en in chaos te ontaarden.

Toen de Russische president Vladimir Poetin op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel, was dat met de bedoeling grondgebied te veroveren, het land zijn autonomie af te pakken, de nationale identiteit van Oekraïne uit te wissen en wat van het land overbleef om te vormen tot een mislukte staat. Na het maandenlange heftige verzet van Oekraïne zijn de soevereiniteit en de identiteit van het land sterker dan ooit. Alle plagen die Poetin Oekraïne had willen aandoen, teisteren nu zijn eigen land.

Door de oorlog verandert Rusland in een mislukte staat, met onbewaakte grenzen, militaire privégroeperingen, een bevolking die op de vlucht slaat, moreel verval en de kans op een burgerconflict. De westerse leiders vragen zich af of Rusland die oorlog kan overleven. Het kan onbestuurbaar worden.

Door de absurde annexatie van vier Oekraïense gebieden – Cherson, Donetsk, Loehansk en Zaporizja – is Rusland een staat met onwettige grondgebieden en een grillige grens geworden. “De Russische Federatie vernietigt zichzelf en belandt in het stadium van een mislukte staat”, zegt politicologe Ekaterina Shulman. Het bewind is niet in staat de meest eenvoudige taken uit te voeren, merkt ze op. De annexatie zal een precedent creëren voor de onrustige gebieden in Rusland, zoals de republieken in het noorden van de Kaukasus. De kans is groot dat die de uitgang zullen zoeken.

Een ander kenmerk van een mislukte staat is dat er geen monopolie meer bestaat op de inzet van fysieke krachten. Privémilities en huurlingen tieren welig.

In plaats van het leven van de bevolking te beschermen, zet de Russische staat burgers als kanonnenvlees in. Op 21 september, toen Poetin een militaire nederlaag dreigde te lijden, beval hij zo’n 300.000 soldaten te mobiliseren. Zonder opleiding en met een weinig geschikte uitrusting is hun enige taak in de weg te staan van de oprukkende Oekraïense troepen. De kans is klein dat velen van hen volgend jaar nog zullen leven.

Sociale spanningen

De mobilisering veroorzaakte een schokgolf in Rusland. Enkele gevolgen zijn nu al zichtbaar: rekruteringsbureaus werden in brand gestoken en minstens 300.000 mensen zijn naar het buitenland gevlucht (boven op de 300.000 Russen die in de eerste weken van de oorlog al gevlucht waren). De meesten zijn jong, hoogopgeleid en vindingrijk. De gevolgen voor de Russische economie en de bevolkingssamenstelling moeten nog blijken, maar de sociale spanningen nemen toe. Terwijl stedelingen op de vlucht slaan, worden tienduizenden van hun armere landgenoten de loopgraven ingestuurd.

Poetin kan niet winnen, maar hij kan het zich ook niet veroorloven het conflict te beëindigen. Misschien hoopt hij, door zoveel mensen bij zijn oorlog te betrekken en ze murw te slaan met nog meer propaganda, de oorlog te rekken. Of hij daarin slaagt of de stroom van lijkzakken, samen met de misnoegdheid van de elite, zal uitmonden in zijn ondergang, zal bepalen hoeveel mensen nog zullen sterven en hoe diep Rusland zal vallen.