Hoe het reddingsplan van de Europese Unie eruit moet zien

De Europese Unie is hopeloos verdeeld over de financiële en budgettaire maatregelen om de coronacrisis te bestrijden. Er liggen verschillende opties op tafel. Trends-redacteur Jef Poortmans doet zelf een gooi naar hoe zo’n Europees financieel noodpakket eruit zou kunnen zien.

Om Europa zo onbeschadigd mogelijk uit de coronacrisis te krijgen, moet de Europese Unie de volgende financiële en budgettaire maatregelen nemen.

Eeuwigdurende nulrentende obligaties

De Europese Unie moet een financieringsfaciliteit opzetten waarmee ze geld kan ophalen door obligaties uit te geven. Dat kan een nieuwe faciliteit zijn, maar ze kan net zo goed een van de bestaande instellingen gebruiken, zoals het Europese Stabiliteitsmechanisme (ESM) dat na de eurocrisis als noodfonds is opgericht, of de Europese Investeringsbank (EIB). Hoe die obligaties zullen heten – corona, desperado, mort subite – is van weinig belang. Wel belangrijk is dat het eeuwigdurende nulrentende obligaties zijn die allemaal, stuk voor stuk, de garantie hebben dat ze door de Europese Centrale Bank (ECB) worden gekocht tegen de uitgifteprijs, mocht dat ooit nodig blijken.

Dat betekent niet dat de ECB ze meteen na de uitgifte moet opkopen. Die nieuwe obligaties moeten net als alle andere staatsobligaties via de primary dealers naar de secundaire markt worden gebracht. Al was het maar om in eerste instantie te zien welke impact ze hebben op de liquiditeit binnen het financiële systeem.

Die obligaties zullen geen enkele waarde hebben in termen van rendement, maar gezien de garantie van de ECB zijn ze het perfecte onderpand voor banken en andere instellingen om hun dagelijkse werking mee te financieren. Het is nog moeilijk te voorspellen, maar als we terugkeren naar een wereld met negatieve rentetarieven, zou een eeuwigdurende nulrentende obligatie met een ECB-garantie waardevoller kunnen zijn voor het financiële systeem dan gedacht. Net door die extra liquiditeit die ze toevoegt aan het Europese en misschien zelfs het mondiale financiële systeem.

De kans is groot dat banken die obligaties massaal zullen kopen om ze als onderpand te gebruiken op korte en middellange termijn om hun kredietportefeuille en andere operaties mee te financieren. Ook institutionele beleggers zullen ze gebruiken als onderpand op de wisselkoersmarkten of om hun langetermijnposities mee te financieren op de kortlopende geldmarkten. En als die obligaties om welke reden dan ook uit de gratie raken bij spelers in het financiële systeem, dan kunnen die ze altijd verkopen aan de ECB.

Red ze allemaal

Het geld dat wordt opgehaald met die obligaties moet gaan naar de Europese financieringsfaciliteit waar de lidstaten terecht kunnen om alle kosten in verband met de coronacrisis te dekken. Het is cruciaal dat die financiering alleen wordt gebruikt om de gezondheidszorg- en economische kosten te dekken die direct verband houden met de corona-uitbraak. Als de lidstaten zich afzonderlijk uit deze crisis moeten financieren, zullen sommige dat met de handrem op doen uit angst voor een exploderende schuldenlast. Dat zou op lange termijn meer kwaad doen dan wanneer ze nu alles op alles zouden zetten om de gezondheids- en economische schade te beperken.

Om te voorkomen dat lidstaten met voldoende budgettaire ruimte achteraf moraalridders zullen spelen, moet de Europese Unie hen verbieden de kosten van deze crisis zelf te dekken, ook al hebben ze daar de begrotingsruimte voor. Alle lidstaten moeten hun corona-indammings- en herstelplannen financieren via die nieuwe faciliteit van de Europese Unie.

De absolute prioriteit daarin moet de gezondheidszorg zijn. In tweede instantie zijn er economische maatregelen nodig met als algemeen doel dat geen enkele Europese onderneming failliet gaat en geen enkele Europese werknemer wordt ontslagen als gevolg van deze crisis. Zelfs bedrijven die over de rand van het faillissement dreigden te gaan als corona niet was toegeslagen, mogen nu niet over de kop gaan. Ze moeten weer naar die rand worden gebracht, zodat de reguliere economische kanalen en de kredietmarkten kunnen beslissen over hun lot als deze crisis voorbij is.

Nieuw coronahoofdstuk in Europees semester

Als het gaat om het bepalen van welke kosten al dan niet corona-gerelateerd zijn, is er geen niveau beter geschikt dan het Europese. Natuurlijk kan de Europese Unie dat onderscheid nog niet tot op de eurocent na maken. Maar dat is niet nodig. Nu moet de Europese Unie het grof financieel geschut bovenhalen. Het liefst voor een paar duizend miljard euro aangezien we op weg zijn naar de zwaarste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog.

In de komende maanden of jaren, wanneer de pandemie onder controle is, kan de Europese Commissie via het Europees semester inzoomen op alle kostenclaims die de lidstaten hebben ingediend en zullen indienen. Op dat moment kan de Commissie als een sluipschutter focussen op welke kosten in aanmerking komen voor een financiering via die nieuwe coronafaciliteit en welke niet.

Alleen zo zal Europa in staat zijn terug te keren naar de pre-coronatijden, zonder langdurige economische schade, schuldgevoelens tussen de lidstaten of onherstelbare politieke verdeeldheid.