‘Hevel alle belastingen over naar de regio’s’

Zo goed als alle fiscale bevoegdheden zouden naar de deelstaten moeten gaan. Zo zien academici de toekomstige Belgische confederatie.

Zo goed als alle fiscale bevoegdheden zouden naar de deelstaten moeten gaan. Zo zien academici de toekomstige Belgische confederatie.

Trends nodigde Hendrik Vuye, grondwetspecialist van de universiteit van Namen; Lode Vereeck, professor economie aan de Universiteit Hasselt en Vlaams parlementslid (LDD); Herman Matthijs, professor politieke wetenschappen en economie in Brussel en Gent; en Annelore Van Hecke van Vives (KU Leuven) uit voor een debat over confederalisme. In hun ogen is het confederalisme in een Belgische context een zeer verregaande vorm van gedecentraliseerd federalisme.

Welke meerwaarde levert een confederaal model op voor de bevolking en de bedrijven?

Annelore Van Hecke: “Het grote voordeel is dat de regio’s een beleid kunnen voeren op maat van hun bevolking. Als het wil, kan Vlaanderen dan onmiddellijk de automatische loonindex afschaffen. Het heeft dan ook meer mogelijkheden om de economie te stimuleren, bijvoorbeeld door subsidies aan bedrijven af te bouwen en met dat geld de vennootschapsbelasting te verlagen.”

Hendrik Vuye: “Confederalisme wil zeggen dat je het met je partners eens moet zijn om een aantal bevoegdheden samen uit te voeren. Als je die definitie hanteert en je plakt dat op het Belgische grondwettelijk recht, dan zijn we al een confederatie. In België speelt de meerderheid niet meer. Je moet met twee zijn om een beslissing te nemen. Dan is er nog de pariteit in de ministerraad, plus de bijzondere wetten en de alarmbel. Dat was duidelijk met het dossier-Brussel-Halle-Vilvoorde. Politiek zijn we een confederatie, want de meerderheid kan niet regeren zonder het akkoord van de minderheid. Maar alles wat sociaaleconomisch is, is zelfs niet federaal. Dat blijft unitair. Dat merk je met de zesde staatshervorming.”

Krijgen de deelstaten met de nieuwe staatshervorming niet meer fiscale autonomie?

Herman Matthijs: “De extra fiscale autonomie in de nieuwe staatshervorming is een uitbreiding van de bestaande Vlaams jobkorting, een belastingverlaging voor alle werkende Vlamingen. Een soort maxiversie van de lightversie die door de Vlaamse regering is afgeschaft. Wat is dan de zin van de maxiversie?”

Annelore Van Hecke: “Het is belangrijk dat de regio’s hun uitgaven financieren. Dat gebeurt in België nog te weinig, zelfs na de nieuwe staatshervorming. In een confederatie zouden de deelstaten alle belastingen zelf moeten kunnen heffen.”

In een confederaal België worden nog bevoegdheden samen uitgeoefend. Hoe worden die gefinancierd?

Annelore Van Hecke: “Je krijgt dan een soort omgekeerde financieringswet. De regio’s innen alle belastingen en bepalen de dotaties voor de financiering van de bevoegdheden op het federale niveau.”

Lode Vereeck: “Ik ben voorstander van een confederaal niveau dat een eigen belastingbevoegdheid behoudt. Anders krijg je een omgekeerd consumptiefederalisme. Nu hebben we er een waarbij de regio’s onvoldoende geresponsabiliseerd worden. Door een ingewikkelde rekenregel vloeit echt veel geld naar die regio’s. Ik heb al vaak gezegd dat het Vlaams budget goed in de slappe was zit. Het confederalisme is voor mij een eindpunt en geen tussenfase voor onafhankelijkheid. Zolang een federale staat bevoegdheden heeft, mag die niet afhankelijk zijn van de willekeur van de deelstaten die geld doorstorten naar het hogere niveau. Iedereen moet voor zijn eigen bevoegdheden een eigen belasting heffen. Hoe dat precies gebeurt, is stof voor discussie. De btw kan op confederaal niveau geïnd worden, de personen- en vennootschapsbelasting gaan naar de regio’s. Zo wordt iedereen geresponsabiliseerd.”

Annelore Van Hecke: “Federaal behoud je nog een beperkt aantal bevoegdheden, bijvoorbeeld defensie. Maar een belastingbevoegdheid is niet nodig om een defensiebeleid te voeren.”

Betekent een confederaal model dan dat de fiscaliteit volledig naar de deelstaten moet?

Herman Matthijs: “Ik ben voorstander dat de personenbelasting integraal een bevoegdheid van de deelstaten wordt. Als Vlaanderen een vlaktaks wil invoeren, mag dat. Als Wallonië een marginale belastingvoet van 55 procent wil, dan is dat zijn zaak. Maar ik denk ook dat de confederatie nog financieringsbronnen nodig heeft voor haar bevoegdheden als het leger. De parafiscaliteit, de werkgevers- en werknemersbijdragen, kunnen voor een deel naar de deelstaten worden overgeheveld en voor een deel naar de confederatie.”

Is er nog plaats voor financiële solidariteit? Voor transfers tussen de regio’s? De Franstaligen zijn bang dat dit verdwijnt.

Hendrik Vuye:”Waarom is de solidariteit zo problematisch? Omdat de Franstaligen het zien als interpersoonlijke solidariteit, terwijl de Vlamingen denken aan interregionale solidariteit. Mocht er voldoende maatschappelijke cohesie zijn, dan spreekt men niet over transfers. We spreken niet over transfers van West-Vlaanderen naar Limburg. Je kan perfect solidair zijn met eender welk arm land, maar daar zet je geen socialezekerheidssysteem mee op. Er zijn twee publieke opinies, er is geen cohesie.”

Het volledige interview leest u in Trends van deze week.