Gratis beschermd en toch onbekend: weinig Vlamingen vragen verzekering gewaarborgd wonen aan

Voor wie langdurig ziek valt of zijn baan verliest, kunnen de maandelijkse afbetalingen van de hypothecaire lening zwaar om te dragen zijn. En toch maken maar weinig mensen gebruik van de gratis verzekering tegen inkomensverlies die de Vlaamse en de Waalse overheid al twintig jaar aanbiedt.

Het lijkt bijna te mooi om waar te zijn: een volledig gratis verzekering die mensen helpt hun woonkrediet af te lossen als ze het door werkloosheid of langdurige ziekte financieel moeilijk hebben. Het enige wat een kredietnemer moet doen om die dekking te krijgen, is op tijd een aanvraag indienen. Is dat te veel moeite? Of is de verzekering gewoon onbekend bij het grote publiek? Feit is dat nog altijd heel weinig kredietnemers op de verzekering intekenen.

In 2018 vroegen 11.250 Vlamingen een verzekering gewaarborgd wonen aan. Dat is minder dan 10 procent van de mensen die vorig jaar hebben geleend voor de bouw, de aankoop of de verbouwing van een woning in Vlaanderen. Van de aanvragen wordt doorgaans 80 à 90 procent goedgekeurd. Na de goedkeuring betaalt de overheid de verzekeringspremies. Volgens Koen De Bock, het hoofd van het Agentschap Wonen-Vlaanderen, waren er op 1 januari iets meer dan 90.000 verzekerden in Vlaanderen. De verzekering gewaarborgd wonen bestaat al sinds 1998, maar tien jaar geleden schafte Vlaams minister van Wonen Freya Van den Bossche (sp.a) de inkomensgrenzen af, waardoor meer mensen ervoor in aanmerking komen.

In Wallonië heeft een soortgelijk initiatief, dat bestaat sinds 1999, nog minder succes. Volgens minister van Wonen Valérie De Bue (MR) worden minder dan 2000 dossiers per jaar opgestart. Daarom besliste de Waalse overheid vorig jaar de verzekering tegen inkomensverlies te hervormen. De voorwaarden van de assurance contre la perte de revenus waren tot voor kort veel strenger dan in Vlaanderen. Sinds 1 maart is bijvoorbeeld de voorwaarde weggevallen dat bij de aankoop van een woning voor minstens 7500 euro renovatiewerken moeten gebeuren.

In het Brussels Gewest was er enkele jaren geleden wel sprake van een verzekering gewaarborgd wonen, maar tot nu toe is die er niet. “In het Brussels Gewest worden maar vier op de tien woningen bewoond door hun eigenaar. Dat verklaart waarom de woonbonus in Brussel is afgeschaft, en het verklaart allicht ook waarom de Brusselse politici geen werk maken van een verzekering gewaarborgd wonen”, reageert John Romain, de oprichter van Immotheker Finotheker.

Binnen de twaalf maanden

Wie een hypothecaire lening aangaat en een verzekering gewaarborgd wonen wil afsluiten, moet binnen de twaalf maanden na de eerste kapitaalopname een aanvraag indienen bij de Vlaamse overheid. In het Waals Gewest moet dat twaalf maanden na het verlijden van de kredietakte gebeuren. Tot 1 maart hadden Waalse kredietnemers maar zes maanden om een dossier in te dienen. Wie te laat is om de verzekering aan te vragen, heeft de boot onherroepelijk gemist.

Andere voorwaarden zijn dat de kredietnemers moeten beschikken over een stabiele bron van inkomsten. Ze mogen geen tweede woning of het vruchtgebruik van een andere woning hebben. “De basisdoelstelling blijft dat de verzekering kredietnemers beschermt tegen het verlies van hun enige woning wanneer ze afbetalingsproblemen hebben door onvrijwillige werkloosheid of arbeidsongeschiktheid”, zegt Koen De Bock.

Herfinancieringen van leningen zijn zowel in Vlaanderen als in Wallonië uitgesloten van de bescherming. In Vlaanderen moet de kredietnemer minstens 50.000 euro hebben geleend bij de bank om een woning te kopen of te bouwen, of tenminste 25.000 euro om renovatiewerken uit te voeren. In Wallonië is er geen minimumbedrag voor de hypothecaire lening. De waarde van de woning mag in het Vlaams Gewest niet hoger worden geschat dan 320.000 euro. Het Waals Gewest heeft geen maximale waarde vastgelegd.

Onvoldoende bekend

In 2018 werden in België 253.000 hypothecaire kredietovereenkomsten afgesloten. Dat staat in schril contrast met de magere 13.000 aanvragen voor verzekeringen tegen inkomensverlies in Vlaanderen en Wallonië. Koen De Bock: “We hebben in 2016 een studie laten uitvoeren door de KU Leuven. Daaruit bleek dat 40 procent van de mensen die leenden voor de aankoop van een woning – en aan alle voorwaarden voldoen – verzekerd zijn. Bij leningen voor nieuwbouw zou 70 procent van de kredietnemers die aan de voorwaarden voldoen een verzekering gewaarborgd wonen hebben. Er is dus ruimte voor verbetering, temeer omdat het een volledig gratis verzekering is. Er zijn al campagnes gevoerd om de kredietverleners en de notarissen aan te moedigen bij de afsluiting van de lening de klant te informeren over de voordelen van de gratis verzekering gewaarborgd wonen.”

“Veel te weinig mensen vragen zo’n verzekering aan. Er zijn enkel voordelen aan verbonden voor de kredietnemers. Ik kan geen enkel nadeel noemen”, zegt John Romain. Ook Isabelle Marchand, de woordvoerder van de bankenfederatie Febelfin en de Beroepsvereniging van het Krediet, zit op hetzelfde spoor. “Aangezien die verzekering gratis is, zijn wij van mening dat de verzekering aan te raden is voor alle personen die in het toepassingsgebied vallen. Je kunt er maar baat bij hebben.”

“De verzekering is onvoldoende bekend”, zegt Marchand. “De leden van de Beroepsvereniging van het Krediet zijn uiteraard op de hoogte van het bestaan van de verzekering. Ze heeft haar leden meermaals gewezen op het belang om die dekking te promoten bij de kredietnemers. We herinneren onze leden daar vrij frequent aan, maar het blijft aan de kredietnemers om de verzekering aan te vragen.”

Bezig met verbouwen

“Het zou beter zijn dat de burgers die verzekering krijgen zonder dat ze daarvoor formulieren moeten indienen”, reageert Carol Bohyn, die het woord voert voor notaris.be. “De kopers zijn bezig met verbouwen en verhuizen, en dus niet met het invullen van formulieren.” Volgens Bohyn wijzen de notarissen de kopers wel op het bestaan van de verzekering en staat die vaak standaard in de koop- of de kredietakte vermeld.

John Romain heeft ervaren dat mensen zich niet graag bezighouden met hun geldzaken. “Je moet het soms vijf keer herhalen, voordat het doordringt. Wij geven aan onze klanten een chronologie mee waarop alle handelingen staan die ze moeten doorlopen tussen de aankoop en het verlijden van de akte. We zetten daar ook die verzekering gewaarborgd wonen op, maar die kunnen ze pas aanvragen als de akte is verleden. Tegen die tijd zijn ze het misschien alweer vergeten of hebben ze andere prioriteiten.” Romain vraagt zich hardop af of de betrokken overheid, de kredietadviseurs, de banken en de notarissen wel voldoende moeite doen om het bestaan van die verzekering onder de aandacht te brengen. “We zijn mensen en we vertonen allemaal uitstelgedrag”, weet Romain.

Iedereen moet beter zijn best doen om de cijfers op te krikken. Voor verzekeringstussenpersonen valt er niets te verdienen met de verzekering gewaarborgd wonen, maar dat mag geen excuus zijn om hun klanten niet te informeren over de bescherming die ze gratis en voor niets kunnen krijgen. Voor de leners kan dat een wereld van verschil betekenen.

Geplafonneerde uitkering

Bij inkomensverlies van de verzekerde neemt de verzekeraar een deel van de aflossingen van de hypothecaire leningen over, na een wachttijd van drie maanden en voor een maximumduur van drie jaar. In Vlaanderen is het maandelijkse bedrag van de aflossingen beperkt tot 500 euro. Als de lening werd aangegaan om een woning te bouwen met een energiepeil lager of gelijk aan E70, kan dat bedrag stijgen tot 600 euro per maand. “In de meeste gevallen is de uitkering afgetopt op 500 euro”, zegt Koen De Bock. In Wallonië is het bedrag geplafonneerd op 750 euro per maand, of 9000 euro per jaar, wat het maximumbedrag aan uitkeringen op 27.000 euro brengt.

In Vlaanderen is de maximumduur voor een tegemoetkoming aan werklozen beperkt tot achttien opeenvolgende maanden. Daarna moet de verzekerde minstens drie maanden hebben gewerkt om weer recht te hebben op een uitkering. Wallonië maakt geen onderscheid tussen werklozen of langdurige zieken, maar de Waalse verzekering dekt enkel het inkomensverlies in de eerste acht jaar dat de hypothecaire lening loopt. Daarna vervalt de dekking. In Vlaanderen loopt de verzekering tien jaar, of tot het moment dat de verzekerde niet meer in de woning woont.

Kosten voor de overheid

De verzekering is alleen gratis omdat de overheid de factuur betaalt. De Vlaamse overheid stortte volgens het jongste jaarverslag in 2017 voor iets meer dan 9 miljoen euro aan premies voor de verzekering gewaarborgd wonen. Voor 2019 wordt gerekend op ongeveer hetzelfde budget. In 2017 betaalde de Waalse overheid 2,4 miljoen euro aan verzekeringspremies. Wallonië voorziet voor 2019 bijna dubbel zoveel budget, 4,6 miljoen euro, omdat er meer mensen kunnen gebruikmaken van de hervormde verzekering tegen inkomensverlies.

Vlaams minister van Wonen Liesbeth Homans (N-VA) kreeg op de laatste zitting van de bevoegde commissie kritiek van CD&V, omdat het aantal toegekende verzekeringen in vijf jaar sterk is gedaald. In 2014 keurde de Vlaamse overheid nog 14.427 verzekeringen tegen inkomensverlies goed. Homans repliceerde dat er in 2014 en 2015 een opstoot van leningen was, gelinkt aan de woonbonus. “In 2016 waren er 9242 aangevraagde verzekeringen, in 2017 waren dat er 9592, en in 2018 ging het om 9506 verzekeringen. Er zijn ook nog 272 dossiers die in 2018 werden aangevraagd, die momenteel nog in behandeling zijn.” Maar volgens de critici werd in 2014 en 2015 meer ruchtbaarheid gegeven aan de verzekering. Minister Homans beloofde in de commissie dat er een nieuwe informatiecampagne zou komen, naar aanleiding van hervormingen die ze binnenkort door hoopt te voeren.

Zelfstandigen kunnen zich met de verzekering voorlopig enkel indekken tegen het risico op arbeidsongeschiktheid, en niet tegen werkloosheid of de stopzetting van hun zelfstandige activiteit. Daar wil minister Homans verandering in brengen. Ze wil ook dat mensen die via een uitzendbureau aan het werk zijn een verzekering gewaarborgd wonen kunnen aangaan. De Vlaamse overheid had een vijfjarige overeenkomst met Ethias voor die verzekering, maar er loopt een open procedure voor een nieuwe overeenkomst. Het is wachten op de resultaten van die aanbesteding voordat de hervormingen kunnen worden doorgevoerd.