Geert Noels (Econopolis) over het federale regeerakkoord: ‘Met een meerwaardetaks vul je de schatkist niet’

GEERT NOELS. "De lijst van redenen om te investeren in België wordt steeds korter."
Alain Mouton
Alain Mouton Journalist

Geert Noels ziet goede punten in het regeerakkoord wegens de hervormingsagenda, maar de econoom is ook kritisch. Hij waarschuwt dat de meerwaardebelasting niet zal leiden tot gemakkelijke inkomsten. “Het is zoals een belasting op edelweiss plukken in de Ardennen: je zou beter meer meerwaarden hebben in België.”

“Gezien de Belgische constellatie en de uitslag van de verkiezingen, is dit wellicht het hoogst haalbare, ook al verdient het geen schoonheidsprijs”, zegt de econoom Geert Noels (Econopolis) na het lezen van het federale regeerakkoord. “Je moet altijd rekening houden met de Belgische noord-zuidverschillen. Het cordon sanitaire tegen Vlaams Belang duwt de coalitie altijd wat naar links, ook al is die partij niet op alles rechts. Wij kijken vooral naar het sociaaleconomische, maar veiligheid, immigratie en defensie hebben heel zwaar gewogen op de onderhandelingen voor N-VA. Dat lag in de balans met zaken zoals een meerwaardebelasting, wat een toegeving is aan links.”

Het akkoord bevat voorts een hele reeks hervormingen op het gebied van de pensioenen en het arbeidsmarktbeleid, maar die worden breed uitgesmeerd in de tijd. Er wordt gerekend op terugverdieneffecten om de begroting te saneren. “Er is wel nog veel onduidelijkheid. De begrotingstabellen die circuleren, vertonen gaten”, stelt Noels.

Is er niet lang onderhandeld over sommige hervormingen, die elders in de Europese Unie allang gemeengoed zijn, zoals de bonus-malus in de pensioenen en de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd?

GEERT NOELS. “Zaken zoals de beperking van de werkloosheidsuitkeringen worden als een grote overwinning beschouwd, maar komen eigenlijk dertig jaar te laat. Daar gaat overdreven veel aandacht naar. De werkloosheid kost 5 miljard euro, langdurige ziekte 10 miljard euro. Voor die laatste groep staat de deur nog altijd wagenwijd open en staan onvoldoende gepaste beleidsmaatregelen klaar.”

De regering wil de overheid efficiënter maken. Uw mening?

NOELS. “Dat wordt budgettair op 1,6 miljard euro geschat, wat al bij al beperkt is. Het is zeer onduidelijk wat men daarmee bedoelt. Over de overheid gesproken: ik heb een grafiek met de ratio tussen de banen in de privésector en die bij de overheid. Die ratio is sinds 1995 substantieel gedaald, van 2,71 naar 2,26 in 2023. Omgerekend zijn er 250.000 ambtenaren te veel of 700.000 banen te weinig in de privésector. Nu, het aantal overheidsbanen kan stijgen, als het aantal privébanen dat ook doet. Die cijfers tonen aan dat de draagkracht van de economie wordt ondergraven. Dat zou een beleidstool moeten worden.”

‘Het indexeren van de lonen is een belastingmechanisme geworden. Dat heeft perverse effecten’

Lange tijd lag een hervorming van de automatische loonindexering op tafel, maar Vooruit en in mindere mate cd&v en Les Engagés wilden niet dat daaraan geraakt werd. Het zou de koopkracht bedreigen.

NOELS. “Daarmee ben ik het oneens. Een indexaanpassing komt neer op één derde koopkracht en twee derde financiering van de sociale zekerheid. Het indexeren van de lonen is een belastingmechanisme geworden. Dat heeft perverse effecten. Ik run ook een bedrijf: de voorbije vier, vijf jaar zijn de loonkosten met 25 procent gestegen. Dat leidt tot spanningen tussen jongeren en ouderen, omdat de kloof groter wordt en bepaalde lonen worden geïndexeerd tegen een ratio die niet haalbaar is.

“Een andere gemiste kans is de harmonisering van de btw-tarieven, als compensatie voor lagere lasten op arbeid. MR hield dat tegen, terwijl btw de enige belastingpost is waarmee we nog in het EU-peloton zitten, voor de rest zitten we aan de top. De btw is nochtans een manier om sociaal te corrigeren, bijvoorbeeld om luxetarieven en lagere tarieven in te voeren, maar ze is vooral een belasting die iedereen betaalt. Maar blijkbaar heeft een logische taxshift met een lagere personenbelasting en een hogere btw een communautaire impact. De regio’s zien dan hun inkomsten dalen. De tekst waarop de onderhandelingen eind augustus afsprongen, ging qua hervormingen wellicht verder. Een gemiste kans. Al zijn de terugverdieneffecten toen wel heel voluntaristisch ingeschat.”

Er is nog altijd sprake van 7 miljard euro aan terugverdieneffecten.

NOELS. “Ik discussieer daarover op X met Gert Peersman. Terugverdieneffecten zijn zeer reëel en werden in de jaren tachtig en negentig te laag ingeschat, maar je moet wel echt hervormen. De vraag is of je die ex ante al moet inschrijven in de begroting. De regeringen-Martens en -Dehaene werden beloond voor hun hervormingen, ook dankzij het vliegwieleffect van terugverdieneffecten via een hogere economische groei en lagere intrestlasten. Ik zie vandaag wel minder potentieel, omdat die hervormingen nog niet diep genoeg gaan om economische groei te lanceren. Vergeet niet dat men – Bart De Wever uitgezonderd – de bevolking tijdens de verkiezingscampagne onvoldoende heeft ingelicht over de reikwijdte van de noodzakelijke hervormingen, en ook over de onzin en de onrechtvaardigheid van sommige verworven rechten.”

De komende jaren staan we voor moeilijke begrotingsoefeningen. Dreigt de fiscale druk, onder andere via de nieuwe meerwaardebelasting, dan niet verder te stijgen?

NOELS. “Er zijn de voorbije jaren al andere kranen in de muur gezet, zoals de beurstaks, de Reynderstaks, de effectentaks, de bankentaks, en nu komt de meerwaardebelasting erbij. Die kranen heeft men altijd verder opengedraaid. Niets is gemakkelijker dan dat. België is door geroep van lobbygroepens een land waar én transactietaksen én vermogenstaksen én vermogensinkomstentaksen én meerwaardebelastingen worden gecumuleerd. De tarieven verschuiven naar de hoogste van Europa én men blijft zeggen dat er geen vermogensbelasting is. Onderschat dat niet.

‘Deze hervormingen zijn een eerste stap maar niet genoeg. Dit akkoord is geen eindpunt’

“Overigens zullen meerwaardebelastingen vooral worden geheven op wat je in het buitenland hebt gerealiseerd. Sinds de financiële crisissen is vooral meerwaarde gecreëerd in de Verenigde Staten, heel weinig in Europa en België. Het is zoals een belasting heffen op edelweiss en denken dat je die plukt in de Kempen of de Ardennen. Je zou beter meer meerwaarden hebben in België. Het is ook een illusie dat je daarmee de schatkist kunt vullen. De budgettaire inspanning van miljarden euro’s bereiken met enkel die zogenaamde sterkste schouders lukt nooit, want die kunnen makkelijk weg en ze vertrekken ook.”

Was de afwezigheid van een meerwaardebelasting een troef voor België als investeringsland?

NOELS. “Wie presentaties bijwoont van Flanders Investment and Trade, merkt dat de lijst van redenen om te investeren in België steeds korter wordt. Daar stond ‘geen meerwaardebelasting’ lange tijd op. Dat mag je dus schrappen. Nu is het: je mag komen, maar als je vertrekt, heffen we exitbelastingen. Het is hier Hotel California. Het was niet alleen iets wat je buitenlandse investeerders kon aanbieden, maar ook de Odoos van deze wereld.”

Over het softwarebedrijf Odoo gesproken, de fiscale koterij van IT’ers die betaald worden in auteursrechten komt terug.

NOELS. “Dat is heel jammer. Auteursrechten zijn voor auteurs. Als je een IT-sector moet beginnen te subsidiëren, is dat een soort capitulatie. Is België niet aantrekkelijk genoeg met een normaal kader van vennootschapsbelastingen? Dan zijn er veel die uitzonderingen kunnen claimen.”

Wat vindt u van een langere periode van sanering van de overheidsfinanciën – zeven jaar in plaats van vier – met daar voldoende hervormingen aan gekoppeld?

NOELS. “Vier jaar is heel kort. Ik denk dat het probleem vooral zit bij een verkeerde voorstelling van zaken. Het begrotingstekort bedraagt niet 4,5 procent van het bbp, maar ligt dichter bij 10 procent. Want de trend tot 2030 is, bij ongewijzigd beleid, een deficit van meer dan 9 procent. Het is zeer moeilijk dat tegen te houden in vier jaar, je hebt er zeven jaar voor nodig. De erfenis van Vivaldi is veel zwaarder dan wat we nu zien. Je moet die sanering doorvoeren in tijden van toenemende vergrijzingskosten en meer geld voor defensie. En dan houd ik er nog geen rekening mee dat er de komende jaren een recessie komt. Om terug te komen op de hervormingen, die zijn een eerste stap, maar niet genoeg. Dit akkoord is geen eindpunt. Alle hervormingen nu al op tafel leggen, gaat natuurlijk ook niet, want dan blokkeert het land.”

Is de vrees voor financiële markten die zenuwachtig zijn over de Belgische overheidsfinanciën nu weggeëbd?

NOELS. “De financiële markten werden niet zenuwachtig van de lange regeringsvorming. De spreads (het renteverschil met Duitse overheidsobligaties, nvdr) van België en Frankrijk zijn wel al een tijd aan het oplopen. Tegelijk zijn de Spaanse en de Portugese aan het dalen. Portugal staat nu onder België, Spanje bijna. Dat is een nieuwe situatie. Het gaat hier niet om de zenuwachtigheid van de markten, wel om het feit dat ze de kwaliteit van een aantal landen – de oude Club Med-landen – structureel hoger beginnen in te schatten en andere structureel lager, en daar horen wij bij. Een aantal Zuid-Europese landen heeft een beleid gevoerd om jong en productief talent aan te trekken én te hervormen. Dat zijn de sterke schouders van de toekomst. De markten maken zich wel weer meer zorgen om de Brusselse overheidsfinanciën.”

GEERT NOELS. “De hervormingen gaan nog niet diep genoeg om economische groei te lanceren.”

Is dat zo? Kijkt men niet naar heel België, met zijn traditie van bail-outverwachtingen voor regio’s die het moeilijk hebben?

NOELS. “Zonder de mogelijkheid van een bail-out van Brussel was onze spread nog veel groter. Maar misschien wordt daardoor druk gezet op Brussel, met de geplande fusie van de politiezones. Aan Waalse kant beseft men dat het zo niet verder kan. In Namen is een soort van lichte DOGE-oefening aan de gang. Men gaat er na of niet te veel subsidies worden uitgedeeld, of niet te veel organisaties afhangen van de overheid en er niet te veel ambtenaren zijn. Dat is een nieuwe wind, die door het hele land zou mogen waaien.”

In het regeerakkoord komt zowat honderd keer de woorden ‘industrie’ en ‘industrieel’ voor. Is er voldoende aandacht voor onze industrie?

NOELS. “Er zijn geen bijzondere maatregelen die de industrie op korte termijn zullen redden, maar de shift naar kernenergie is alleszins een goede maatregel. Die zal moeilijk haalbaar zijn op korte termijn, maar het is een belangrijk element in de toekomstige concurrentiepositie van onze industrie. België is echter niet alert om Europees zijn fair share terug te nemen.”

U bedoelt?

NOELS. “België zou meer op zijn rechten moeten staan in verband met middelen uit renovatiefondsen en ETS-innovatiefondsen. Er liggen daar miljarden euro’s klaar. Die zijn belangrijk voor onze industrie en onze economie in het algemeen.”

Partner Content