Geert Bourgeois (N-VA): ‘In 2019 gaan we voluit voor het confederalisme’

Minister-president Geert Bourgeois (N-VA) kijkt tevreden terug op 2018: de begroting is in evenwicht en de Vlaamse regering blijft zich profileren als investeringsregering. In de aanloop naar de verkiezingen heeft de vader van ‘s lands grootste partij een duidelijke boodschap: het confederalisme wordt een centraal electoraal thema.

Zo chaotisch het er de voorbije maanden aan toeging in de ondertussen gestruikelde federale regering, zo kalm was het op het Vlaamse niveau. Geen zware uitspraken van de Vlaamse ministers over het Marrakech-pact. Ook minister-president Geert Bourgeois, toch een N-VA-kopstuk, was stil over de crisis op federaal niveau.

Bewust, zo blijkt tijdens het eindejaarsgesprek met Trends. “Als minister-president wil ik de miserie buiten de Vlaamse regering houden”, zegt Bourgeois. “Maar in het partijbestuur of als de partijtop op dinsdagavond samenkomt, laat ik mijn stem horen. Als ik geen minister-president was, zou ik volop in het publieke debat treden, maar ik wil terughoudend zijn. Het zou gemakkelijk zijn een federale crisis in de Vlaamse regering te importeren. Ik focus liever op de Vlaamse realisaties. Budgettair hebben we een vlekkeloos parcours afgelegd. In twee jaar heeft de Vlaamse regering een begroting in evenwicht geboekt, ondanks de zesde staatshervorming die ons 1,5 miljard euro heeft gekost. Dat bedrag is ondertussen opgelopen tot 1,7 miljard euro. Een ander effect van de zesde staatshervorming is de herziening van de zogenaamde autonomiefactor waardoor we vanaf 2018 zo’n 300 miljoen euro per begrotingsjaar minder ontvangen uit de personenbelasting. Vergeet ook niet dat de taxshift voor 25 procent wordt gedragen door de Vlaamse schatkist. In 2019 financieren wij daar liefst 572 miljoen euro van.”

Er is wel een recordschuld van 27 miljard euro. Is dat niet verontrustend?

GEERT BOURGEOIS. “De schulden van Vlaanderen zijn gestegen, maar ik wil daar een paar kanttekeningen bij plaatsen. De Vlaamse schulden bedroegen eind 2017 slechts 4,1 procent van de totale overheidsschulden. De federale schulden lopen jaar na jaar op door de begrotingstekorten. Dat is in Vlaanderen niet zo. Bovendien zijn de Vlaamse schulden voor het grootste deel gedekt door activa. De grootste reden voor de stijging zijn investeringen in sociale woningbouw en sociale leningen. Elk jaar trekken we daar ongeveer 1,25 miljard euro voor uit. Maar die leningen worden perfect terugbetaald en die sociale woningen blijven eigendom van de overheid. “Het is mogelijk de Vlaamse schulden wat te beperken. De volgende Vlaamse regering kan bijvoorbeeld overwegen sociale leningen te laten verstrekken door de banken, waarbij de Vlaamse overheid tussenbeide komt voor een sociale rentevoet en de administratieve kosten.”

De bouwkosten voor het Oosterweelproject blijven buiten de begroting.

BOURGEOIS. “Oosterweel is een investering van meer dan 4 miljard euro en die hou ik bewust buiten de berekening voor de begrotingsnorm. De Europese boekhoudregels zeggen dat je zo’n investering moet boeken tijdens de constructieperiode. Dan zouden we het vier jaar lang in de begroting moeten inboeken. Op zo’n manier kan een regering geen evenwicht boeken. Bovendien betaalt dit project zichzelf terug door de tolinkomsten. De oppositie heeft daar kritiek op. Gaat ze er dan mee akkoord vier jaar lang geen andere investeringen te doen? Of vier jaar lang de belastingen te verhogen? Of andere bezuinigingen door te voeren, wat in Vlaanderen niet zo gemakkelijk is?”

Waarom is dat niet zo gemakkelijk?

BOURGEOIS. “Ik zeg bij wijze van boutade weleens dat de Vlaamse begroting een loonbegroting is. Het grootste deel zijn lonen en weddes in onderwijs en welzijn. Een groot deel van ons budget is niet samendrukbaar. Je kunt de woon-zorgcentra toch niet sluiten tijdens het weekend? Toch hebben we de overheid afgeslankt. In 2019 zullen er 4000 ambtenaren minder zijn.”

Kan Europa reageren op de beslissing Oosterweel buiten de begroting te houden?

BOURGEOIS. “De Europese Commissie kan ons misschien slechte punten geven. Ik ben altijd kritisch geweest voor de regel dat we de bouwkosten volledig moeten boeken tijdens de constructiefase. Een overheid moet zo’n investeringen kunnen afschrijven, net zoals bedrijven dat doen. Als je een huis koopt, zal je 20 tot 25 jaar lang kapitaal en rente betalen met een budget in evenwicht. Dat zou je ook van de overheid kunnen verwachten. Wij zijn trouwens een historische investeringsregering met een langetermijnvisie. De cijfers tonen dat aan.”

Welke cijfers?

BOURGEOIS. “Uit gegevens van de SERV blijkt dat deze Vlaamse regering het budget voor publieke investeringen met 5,6 procent doet stijgen, terwijl de lopende uitgaven met minder dan 1,9 procent toenamen. Dat is een trendbreuk, want er wordt al jaren geklaagd over een gebrek aan overheidsinvesteringen.”

Vlaamse bedrijven kreunden dit jaar onder de krappe arbeidsmarkt. De werkloosheid is laag, het aantal vacatures historisch hoog. Toch kan de Vlaamse werkzaamheidsgraad van 76 procent een stuk hoger, niet?

BOURGEOIS. “Ik hoor soms dat wij ons enkel met Wallonië en Brussel vergelijken, waar de werkzaamheidsgraad een pak lager ligt. Dat klopt niet. Wij kijken naar Nederland, Duitsland en de Scandinavische landen en moeten richting 80 procent werkzaamheidsgraad. Ik ben ervan overtuigd dat we die doelstelling kunnen halen als er federaal de juiste hervormingen in het arbeidsmarktbeleid komen.”

Er is in Europa een Hanzeliga ontstaan van landen met een gezonde begroting en een hoge werkzaamheidsgraad. Nederland, de Baltische staten en de Scandinavische landen horen daarbij. België werd niet uitgenodigd.

BOURGEOIS. “Met die landen moeten we samenwerken: moderne welvaartsstaten met weliswaar een hoog overheidsbeslag, maar die daar wel een grote return voor geven. Daarnaast moeten we de overheidsfinanciën blijven beheersen. België werd inderdaad niet uitgenodigd, maar Vlaanderen wellicht wel als het een staat was.”

Welke conclusie trekt u daaruit?

BOURGEOIS. “Het DNA van de N-VA is niet veranderd. In 2019 gaan we voluit voor het confederalisme. Vlaanderen heeft een aantal belangrijke hefbomen in de fiscaliteit en het arbeidsmarktbeleid nog altijd niet in handen. De rigide arbeidsmarktwetgeving is federale materie. De Belgische nacht begint in de logistiek om 20 uur, in Nederland om 24 uur. Werkloosheidsuitkeringen beperken in de tijd, het loonindexeringsmechanisme: dat zijn federale bevoegdheden.”

Vlaanderen heeft met de staatshervorming toch extra bevoegdheden gekregen voor het arbeidsmarktbeleid? Onder andere de aanpak van werklozen.

BOURGEOIS. “Het activeringsbeleid van Vlaams minister van Werk Philippe Muyters heeft enorm veel vruchten afgeworpen. De voorbije vier jaar kwamen er in Vlaanderen 145.000 banen bij. Onze werkloosheidsgraad is gedaald naar 4,2 procent. Er moeten nog meer mensen aan het werk, inderdaad. Ik denk aan de nieuwkomers, bij wie je meer schooluitval hebben. Van de 45.000 vluchtelingen die hier binnenkwamen, was 17 procent analfabeet en bijna de helft laag- of ongeschoold. Philippe Muyters is er toch in geslaagd 45 procent van die mensen aan het werk te krijgen. Duitsland haalt dat niet. Het blijft moeilijk en we moeten duidelijk maken dat die mensen hier kansen kunnen en moeten grijpen.”

Is een voortzetting van het sociaaleconomische beleid een optie? Ook als het confederalisme in de koelkast blijft?

BOURGEOIS. “Naast confederalisme blijft het sociaaleconomische een speerpunt van de verkiezingen. We moeten meer mensen aan het werk krijgen. Dat kan bijdragen tot een sluitende begroting dankzij hogere fiscale inkomsten, meer sociale bijdragen en minder uitkeringen. Daar ligt de sleutel. Ik herhaal: met de volheid van bevoegdheden kunnen we veel meer bereiken.”

Ligt de focus straks ook op identiteit?

BOURGEOIS. “Identiteit en migratie blijven N-VA-speerpunten. En neen, we zijn geen antimigratiepartij. Kijk naar wat de Vlaamse regering doet. Hooggeschoolde werknemers uit het buitenland kunnen direct een arbeidskaart voor drie jaar krijgen, verlengbaar voor onbepaalde tijd. Voor middengeschoolden geldt dat voor knelpuntberoepen.”

Was het Marrakech-pact een crisis waard?

BOURGEOIS. “Meer dan een VN-pact, is een Europees migratiebeleid nodig. Met open grenzen binnen Europa, waar ik 100 procent voorstander van ben, heb je sterke buitengrenzen nodig. Als Afrika groeit naar 2 miljard inwoners en Europa krimpt naar 450 miljoen, dan kun je de grenzen niet zomaar openzetten. Reguliere nieuwkomers zijn welkom, maar de waarden van de verlichting moeten worden gerespecteerd, en er mag geen sprake zijn van man-vrouwdiscriminatie of van de sharia. Onze rechten en vrijheden, die we nog maar een paar honderd jaar hebben, moeten we tot elke prijs bewaren. Ik ben ervan overtuigd dat het overgrote deel van de Vlamingen het daarmee eens is.”

Is het cruciaal voor u dat de N-VA in 2019 op Vlaams niveau incontournable wordt?

BOURGEOIS. “Dat is zeer belangrijk. Federaal is een duidelijke breuk ontstaan, met de N-VA aan de ene kant en Open Vld en CD&V aan de andere kant. Ik heb de oplopende spanningen, onder andere in de Kamer, met stijgende verbijstering gadegeslagen. Premier Charles Michel heeft aanvankelijk duidelijk gemaakt dat hij de regering wou redden. Het was zijn bedoeling naar Marrakech te gaan om te zeggen wat het parlement heeft beslist, maar zich tegelijk aan de grondwet te houden. De regering kon gered worden door in te gaan op onze vraag zich in New York te onthouden. Maar de boel is ontploft toen de meerderheidspartijen zich in het parlement achter de linkse oppositie hebben geschaard.”

PS-voorzitter Elio Di Rupo stelde zowaar voor eerst in de deelstaten een regering te vormen en die als basis te nemen voor de federale formatie. Uw mening?

BOURGEOIS. “Dat is de manier om tot confederalisme te komen ( lacht). Hier wordt een spoor geopend. Maar in Wallonië dreigt dat wel een links front te worden.”

Hoe ziet u uw politieke toekomst?

BOURGEOIS. “Plannen en ambities zijn er genoeg. Maar ik maak nog niets bekend.”

‘We gaan onze economie toch niet kapotmaken?’

De N-VA krijgt kritiek omdat ze in de Vlaamse regering de goedkeuring van ambitieuzere klimaatdoelstellingen op de klimaattop in het Poolse Katowice heeft geblokkeerd. Geert Bourgeois plaatst de zaken in perspectief: “Ik wil morgen mijn handtekening zetten onder een plan voor 50 procent CO2-reductie, op één voorwaarde: zeg mij hoe we dat kunnen halen en hoeveel het kost aan de bedrijven en de gezinnen. Ik word lastig van dit debat waarin wij afgeschilderd worden als de partij die niet meewil. Er zijn niet alleen woorden nodig, maar ook daden. Burgemeesters tekenen klimaatconvenanten, maar hebben geen klimaatneutrale gebouwen en rijden niet met elektrische auto’s. Voluntarisme in het klimaatbeleid is oké, maar we gaan onze economie toch niet kapotmaken? De chemiesector in Vlaanderen is goed voor 60.000 directe en 120.000 indirecte banen. De energie-efficiëntie in die sector, zoals in veel Vlaamse bedrijven, is wereldtop.

“De Vlaamse regering werkt aan een omslag naar een koolstofarme samenleving met ambitieuze doelstellingen tegen 2030: 13 procent hernieuwbare energie, 25 procent meer energie-efficiëntie, 35 procent minder broeikasgassen. Laat ons daar eens werk van maken.”