Eric De Keuleneer (Solvay Brussels School): ‘Politici vinden groei en ongelijkheid wel handig’

Hoe krijgen we weer groei in de economie? En als er geen groei komt, kunnen we dan ook zonder? Over die thema’s houden de Franstalige economen van België op 26 november een congres in Luik. Daarmee maken ze het zichzelf niet gemakkelijk. Eric De Keuleneer, professor aan de Solvay Brussels School (ULB) en voorzitter van het congres, blikt vooruit.

Vandaag geldt groei bijna als een kwestie van lijfsbehoud. Jullie kiezen een slecht moment om het nut ervan ter discussie te stellen.

De Keuleneer: “We bekijken net zo goed hoe we de groei kunnen aanmoedigen. Daar is een groot deel van het congres aan gewijd. Het behandelt ook de mogelijke gevolgen van een gebrek aan groei, en de vraag of groei wel noodzakelijk is. Meer productie en verbruik betekenen daarom niet meer levenskwaliteit. Het is toch opmerkelijk dat ook de Chinese regering aandacht heeft voor de milieuproblemen, zelfs al kampt het land met een afzwakkende groei. In de jongste twintig jaar was de groei – ook in het Westen – vooral schuldgedreven. Hoeveel meer schuld kan je nog opbouwen? Ook daar bots je op grenzen. Je moet hoe dan ook de houdbaarheid van ons groeimodel bekijken.”

Zonder groei stopt de welvaartscreatie. De herverdeling van de welvaart dreigt dan zware conflicten uit te lokken: wat de één wint, verliest de ander.

De Keuleneer: “Zorg voor meer rechtvaardigheid, dan is er minder nood aan herverdeling, ook bij lage groei. In de periode 1995-2010 is het inkomen van de middenklasse bijna niet toegenomen in veel landen, met voorop de VS. Bij de 1 procent rijksten zag je echter fenomenale inkomensstijgingen, vooral in de financiële sector. In de Amerikaanse en Europese financiële sector verdienen tienduizenden mensen meerdere miljoenen euro’s per jaar. Sommigen verdienen zelfs tientallen miljoenen per jaar. Dat is niet normaal. Omdat de financiële sector zelf weinig produceert, moeten alle anderen in de economie die vergoedingen betalen, zodat er nood is aan herverdeling. Dat moet de ongelijkheid compenseren. Maar het hoeft niet op die manier. Je kan ook beginnen met de ongelijkheid zelf aan te pakken. Dan is die compensatie niet meer nodig.

“Voor de politici zijn groei en ongelijkheid echter handig. Ze kunnen dan herverdelen, iets wat ze graag doen. Want zo hebben de kiezers de indruk dat ze geld krijgen van de politici. Het alternatief – meer gelijkheid – kan jobs opleveren. Als de financiële wereld minder geld opzuigt voor vergoedingen, komen er middelen vrij voor jobs in andere diensten, bijvoorbeeld in het onderwijs of in de zorgsector. Of in cyberveiligheid, een domein waarin wij veel te weinig investeren, wat onze economie erg kwetsbaar maakt.”

Intussen droogt de groei op aan de bron: de productiviteit stagneert. Maakt u zich daar geen zorgen over?

De Keuleneer: “Productiviteit is zeer belangrijk, toch als je spreekt over groei in klassieke termen. Dankzij een hogere productiviteit groeit het inkomen per hoofd, bijvoorbeeld. Mogelijk schuilen in de economie nog andere beperkingen op de groei. Ik denk aan de dominante positie van een aantal bedrijven en sectoren, niet alleen in de financiële sector. Ook in de technologiesector zie je dominante posities. Je kunt je afvragen of het veel hightechbedrijven niet louter te doen is om de afscherming van hun patenten. Ze kunnen die op het goede moment voor veel geld verzilveren. Een ander voorbeeld is de dominante positie van Google en Facebook. Vandaag zijn de monopolieopbrengsten groter dan ooit. Dat kan moeilijk voordelig zijn voor de groei.”