‘Enkel de geest van Poupehan kan ons onderwijs redden’

De staatsbon is alvast het product van het jaar. Eindelijk zijn de 290 miljard euro aan vastgeroest spaargeld van de Belg een beetje in beweging gekomen. Het record van de Leterme-bon, toen 5,7 miljard euro, sneuvelde al na enkele dagen. Er is een grote kans dat dat record voor misplaatste euforie zorgt. Dit zijn geen tijden om zich rijk te rekenen, het gat in de begroting is onverantwoord groot, net als het wantrouwen tegen de overheid. Een van de belangrijkste factoren voor dat wantrouwen is ook gekoppeld aan 1 september, de start van het nieuwe schooljaar.

Het is crisis in het onderwijs. We staan voor een schooljaar waar het al een succes zal zijn als we het lerarentekort kunnen stabiliseren en we de verdere daling van de onderwijskwaliteit kunnen stoppen. De lat voor het onderwijsbeleid ligt dit jaar noodgedwongen laag en het is een schande dat het zover is kunnen komen. Minister van onderwijs Ben Weyts probeerde de afgelopen dagen die crisis te verdoezelen met een steekvlammetje: strenger toezicht op het gebruik van het Nederlands door leerlingen. Hoe erg dat ook mag klinken, dat is bijzaak. Het lerarentekort overschaduwt alles. Generaties leerlingen en leerkrachten zijn de afgelopen twintig jaar in de steek gelaten.

In Trends wijzen we deze week op de kosten van die schandvlek. De leerlingen die dit jaar in het middelbaar afstuderen, hebben eigenlijk nog een jaar extra nodig om op het hetzelfde niveau van pakweg hun ouders te komen. Die daling in onderwijskwaliteit kost ons volgens experts jaarlijks meer dan 1,5 miljard euro aan economische groei. En onze economische groei sleurt al de handicap van de arbeidsmarktkrapte mee.

Op korte termijn is enkel crisisbeleid mogelijk. Scholen en beleidsmakers zullen van het ene brandje naar het andere moeten hollen. Ondertussen zullen bedrijven zelf aan de bak moeten. De schoolverlater met het perfecte cv bestaat niet meer. Op de werkvloer opleiden of bijscholen is de enige optie, ook voor kmo’s. Maar misschien is er wel een gouden randje aan deze crisis. Eindelijk is er genoeg urgentie en we weten ondertussen wat niet werkt. Het heeft geen zin dat een minister van Onderwijs met veel bombarie een radicale onderwijshervorming aankondigt, zonder eerst een maatschappelijk draagvlak te vinden (Pascal Smet), of openlijk de confrontatie met de katholieke onderwijskoepel zoekt (de eerste jaren van Onderwijsminister Ben Weyts).

Vlaanderen heeft nog altijd een heel egalitair onderwijsmodel. Maar als deze crisis nog lang aanhoudt, neemt het risico op een klassenmaatschappij toe.

België is een land van overleg, met Poupehan als een van de mythische exponenten. Een veertigtal jaar geleden organiseerde Fons Verplaetse daar in zijn buitenverblijf in de provincie Luxemburg discrete topontmoetingen tussen de politiek en het middenveld. Verplaetse was toen nog geen gouverneur van de Nationale Bank, maar een cabinetard bij premier Wilfried Martens. België zat begin jaren tachtig aan de grond. De overheid had een onhoudbare schuldenlast, de werkloosheid was hoog en de bedrijven waren niet meer competitief met buitenlandse concurrenten. Samen met andere kabinetsmedewerkers had Verplaetse een herstelplan uitgewerkt voor de Belgische economie, dat startte met een devaluatie van de Belgische frank. In Poupehan verzoende Verplaetse in het geheim, maar sluw en met succes, botsende belangen.

Door de politieke malaise in de Vlaamse regering, de komende verkiezingen en de wellicht bitse regeringsvorming die erop volgt, hoeven we ons geen illusies te maken. In zo’n klimaat is een grote hervorming op een normale manier onmogelijk. We hebben de geest van Poupehan nodig voor het Vlaamse onderwijsbeleid, discreet topoverleg of zelfs ouderwetse achterkamertjespolitiek om het meest prangende probleem op te lossen: het lerarentekort. Daar is er slechts één missie: zorg dat er voldoende gemotiveerde en geschoolde leerkrachten voor de klas staan zonder een overdaad aan planlast. En als men daarbij tegen heilige huisjes moet schoppen, zoals de vaste benoeming of een andere eindeloopbaan, dan is dat maar zo. Er is geen tijd te verliezen, Vlaanderen heeft nog altijd een heel egalitair onderwijsmodel. Maar als deze crisis nog lang aanhoudt, ontstaan er privéscholen en neemt het risico op een klassenmaatschappij toe.

Lees ook: