Dreigt een Franse schuldencrisis?

De vrees voor een overwinning van het radicaal-rechtse Rassemblement National bij de Franse parlementsverkiezingen van 30 juni en 7 juli maakt de financiële markten nerveus. Het renteverschil tussen Franse en Duitse staatsobligaties steeg naar het hoogste peil sinds 2017. Door politieke instabiliteit dreigen de al precaire Franse overheidsfinanciën in de gevarenzone te komen.

“We hebben het renteverschil tussen Frankrijk en Duitsland nooit zo brutaal zien stijgen. Als het radicaal-rechtse Rassemblement National de verkiezingen wint en zijn programma toepast, dan is een schuldencrisis mogelijk”, waarschuwde de Franse minister van Financiën Bruno Le Maire vorige week nadat de spread, het renteverschil tussen de Franse en Duitse staatsobligaties, was opgelopen tot 80 basispunten. Dat is de grootste kloof sinds 2017. De rente op Frans staatspapier schommelt rond 3,12 procent, die op Duits papier rond 2,36 procent.

De financiële markten werden nerveus nadat de Franse president Emmanuel Macron had verklaard nieuwe parlementsverkiezingen uit te schrijven op 30 juni en 7 juli. Dat was zijn reactie op de overwinning van het radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen tijdens de Europese verkiezingen. In de peilingen voor die parlementsverkiezingen staat RN los op kop met meer dan 30 procent. Links en radicaal-links, die zich verenigd hebben in Nieuw Volksfront, schommelen in de peilingen rond 25 procent. Renaissance, de partij van Emmanuel Macron, zou op 20 procent stranden. Zelfs met de steun van het conservatieve Les Républicains van de ex-president Nicolas Sarkozy (9%) is een meerderheid van de centrumrechtse krachten in de Assemblée Nationale een utopie. Ook nu had Macron geen meerderheid in het Franse parlement.

Liz Truss achterna?

Een overwinning voor Rassemblement National zou betekenen dat er van de sanering van de Franse overheidsfinanciën niets in huis komt. Die zijn met een begrotingstekort van 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en een staatsschuld van 112 procent van het bbp dramatisch. De radicaal-rechtse partij wil de pensioenleefijd verlagen van 64 naar 62 jaar. De btw op energie zou verlaagd worden van 20 naar 5,5 procent. Daarnaast staan sterke uitgavenstijgingen gepland en zouden de sociale bijdragen op loonsverhogingen worden afgeschaft. Economen berekenen dat dit het Franse begrotingstekort zou doen oplopen tot een onhoudbare 7 procent van het bbp. De staatsschuld zou pieken op 120 procent.

Vandaar dat Le Maire een vergelijking maakte met de crisis op de Britse markt voor overheidsobligaties, toen premier Liz Truss in 2022 een belastingverlaging van tientallen miljarden ponden aankondigde zonder dat daar andere inkomsten tegenover stonden. Na 44 dagen moest Truss ontslag nemen. Ondertussen had de Bank of England massaal staatsobligaties moeten opkopen om te vermijden dat pensioenfondsen in gevaar kwamen. “Als Macron na de verkiezingen moet regeren met een radicaal-rechtse regering, dan is de bewegingsruimte voor een begrotingsconsolidatie bijna nul. Budgettaire en fiscale ontsporingen sluiten een Britse scenario zoals onder Liz Truss niet uit”, waarschuwt Axel Botte, marktstrateeg bij Ostrum Asset Management in Parijs.

Incoherent en onhaalbaar

Eric Dor, een Belgische econoom verbonden aan de Iéseg School of Management in Rijsel, is voorzichtiger: “De financiële markten zijn bezorgd om wat er in Frankrijk gebeurt, maar er is geen paniek. De spread met Duitsland bedroeg 50 basispunten en steeg naar 80. Dat is niet enorm. De Duitse rente op staatspapier is eigenlijk gedaald, onder andere door de relatief positieve inflatievooruitzichten in de Verenigde Staten, wat de kans verhoogt dat de Federal Reserve de rentevoeten zal verlagen, waarna de Europese Centrale Bank volgt. De Franse rente volgde de Duitse neerwaartse trend niet. Nu merk ik op de financiële markten eerder een afwachtende houding. Volgens mij zijn veel internationale investeerders tot het besef gekomen dat het RN-programma incoherent en onhaalbaar is. Kandidaat-premier Jordan Bardella heeft al verklaard dat hij de pensioenplannen van zijn partij in de koelkast wil stoppen.”

Er is met Nieuwe Volksfront (het radicaal-linkse LFI, het gros van PS en de groenen) wel een nieuwe speler in de kiescampagne opgedoken. De voorstellen van die kant gaan nog een stuk verder dan die van RN: de pensioenleeftijd naar 60 jaar, de herinvoering van de vermogenstaks en een 32 urige werkweek met loonbehoud. Eric Dor: “Die voorstellen veroorzaken amper schommelingen op de financiële markten, want ze zijn waanzin. Het gaat om politieke marketing. Al sluit ik niet uit dat de renteverschillen tussen Frankrijk en Duitsland opnieuw stijgen als enkele voor Macron slechte peilingen worden gepubliceerd. De kans is groot dat er na de verkiezingen geen enkele partij de absolute meerderheid haalt. Macron kan dan proberen een regering te vormen met zijn eigen partij, het conservatieve Les Répuplicains en de gematigde socialisten.”

Er is een regering nodig die in het najaar werk maakt van een sanering van de begroting. Een regering zonder absolute meerderheid kan wel degelijk een beleid voeren. Artikel 49.3 van de grondwet laat een regering toe maatregelen te nemen zonder meerderheid in het parlement. Op die manier werd de Franse pensioenleeftijd vorig jaar opgetrokken naar 64 jaar. Het risico is wel dat zo’n beleid sociale onrust veroorzaakt met stakingen en blokkades tot gevolg, een Franse traditie. De Franse werkgeversorganisatie Medef heeft daar al voor gewaarschuwd. “We merken dat de bedrijfsinvesteringen in Frankrijk on hold worden gezet”, zegt Christopher Dembik van Pictet Asset Management France. “Men wacht af wie de volgende minister van Economie wordt. De groei valt ondertussen stil.”