Donald Trump dankt overwinning aan inflatie: ‘Ook de latinomannen dromen van een SUV’
De Democratische presidentskandidaat Kamala Harris heeft het ongenoegen over de hoge prijzen in de Verenigde Staten onderschat. Daardoor kon Donald Trump steun winnen bij de brede werkende klasse, over de etnische achtergronden heen. “Terwijl de Democraten lesgaven over Palestina en transgenders, voelde Trump de pols van het volk.”
In het Amerikaanse zakenblad Fortune geeft een strateeg van een investeringsfonds een goede samenvatting van het succes van Donald Trump: “Ja, de werkloosheid was laag onder president Joe Biden, maar de gemiddelde moeder en vader kijken niet naar het rapport van het Bureau of Labor Statistics.” Wat ze wél zien, zijn de prijzen in de winkel. Die zijn sinds de pandemie enorm gestegen, en daar zijn de mensen nog altijd niet van bekomen, aldus Matthias Matthijs, hoogleraar internationale politieke economie aan de Johns Hopkins University in Washington DC. “Een brood kostte hier vroeger 3 dollar, nu 6 tot 8 dollar. De prijs van een liter melk ging van 1,5 naar 2,5 à 3 dollar. Ook de prijshausse in de horeca irriteert de mensen enorm. Vroeger betaalde je voor een glas witte wijn uit Californië 7 dollar, en 5 dollar tijdens happy hour. Nu betaal je 12 dollar, en 11 dollar tijdens happy hour. Amerikanen gaan gemakkelijk drie, vier keer per week uit eten, of doen het met takeaway: ook dat is ongelooflijk veel duurder geworden. Hetzelfde geldt voor huishuur en verzekeringen. De premies voor autoverzekeringen zijn bijna verdubbeld.”
De kiezers hebben wraak genomen in het stemhokje, blijkt uit een exitpoll van de nieuwszender CNN (Zie Hoge prijzen dreven kiezers naar Trump). Ruim de helft van de kiezers vond dat de inflatie hun koopkracht had aangetast. In die groep stemde 50 procent voor Trump. Nog eens een kwart vond dat de inflatie hun koopkracht zwaar had aangetast. Die groep telde 73 procent Trump-kiezers. Slechts een vijfde van de kiezers ondervond geen koopkrachtverlies. Van die minderheid koos 78 procent voor de Democratische tegenkandidaat Kamala Harris.
Een extra tegenvaller voor Harris was de herinnering aan de vette jaren onder Trump, toen de gemiddelde Amerikaan zijn winkelkar steeds beter gevuld kreeg. Tegen 2020, het laatste volle jaar van Trumps vorige termijn als president, stond het reële mediane weekloon in de Verenigde Staten op een historische piek (zie grafiek Trump, de koopkrachtkampioen). In de daaropvolgende jaren onder de Democratische president Joe Biden ging het reële weekloon steil bergaf door de corona-inflatie. Halfweg de termijn van Biden startte een herstel, maar het was too little, too late.
Erger nog, terwijl onder Trump alle inkomensklassen erop vooruitgingen, zagen onder Biden vooral de topverdieners hun inkomen stijgen. Volgens berekeningen van de University of Californië was het loonzakje van de 10 procent grootste verdieners begin 2023 zowat 5 procent zwaarder dan voor de coronapandemie, terwijl de andere inkomensklassen het met veel bescheidener reële loonstijgingen moesten stellen. Houd je ook rekening met dividenden en andere inkomsten uit beleggingen, dan is de kloof nog veel breder.
De cijfers maakten de nederlaag van Harris bijna onontkoombaar. De Democraten zijn niet langer de partij van de kleine man, benadrukt Matthijs. “Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis haalde een presidentskandidaat van de Democraten – Harris – vooral stemmen bij de grootverdieners en de hooggeschoolden, en de kandidaat van de Republikeinen – Trump – vooral bij de kleinverdieners en de laaggeschoolden. In 1996, bij de herverkiezing van de Democraat Bill Clinton, was het nog omgekeerd. Clinton had een armer, minder opgeleid kiespubliek, zijn Republikeinse tegenspeler Bob Dole kreeg zijn stemmen van de rijkere, beter opgeleide kiezer.”
‘De Democraten zijn te druk bezig geweest met het veranderen van Amerika naar hun eigen beeld’
Arbeiderscoalitie
Een tweede cruciale omslag was dat Trump niet alleen president van Joe Sixpack werd, maar ook van Juan Sixpack. 54 procent van de Spaanssprekende Amerikaanse mannen stemde voor Trump, komende van slechts 36 procent vier jaar geleden, aldus CNN. De latino’s zijn hun stereotiepe rol van minderheidsgroep ontgroeid, stelt Matthijs: “In de Verenigde Staten dromen ook de latinomannen van een SUV, net als de andere Amerikaanse mannen. Ook de latino’s willen een groot huis en een beter leven voor hun kinderen. Zij zijn hier gekomen voor de American Dream, maar die verkopen de Democraten niet meer. De Republikeinen doen dat wel. Vergeet ook niet dat de Amerikaanse latino’s de zwaarste concurrentie van de illegale immigratie ondervinden, nog een thema dat de Democraten onderschat hebben.”
Ook onder de zwarte Amerikaanse mannen boekte Trump in vier jaar een behoorlijke vooruitgang: van 12 naar 20 procent van de stemmen. De electorale verschuiving bij de Amerikaanse minderheden is geen marginaal verschijnsel. “Ze signaleert een nieuw tijdperk in de Amerikaanse politiek”, zegt William Galston, de voorzitter van de denktank The Brookings Institute, in een commentaarstuk. “Trump bouwde voort op het groeiende succes van de Republikeinen bij de witte arbeidersklasse, om zo een multi-etnische arbeiderscoalitie te doen opstaan.”
Ook Matthijs zag hoe de tijden veranderden: “De Democraten deelden de bevolking overijverig in verschillende groepen in, waarvoor ze telkens in een aangepast beleid voorzagen. Maar veel minderheden – zoals latino- en zwarte mannen – hebben gezegd: ‘Ik wil niet anders behandeld worden omdat ik tot een minderheid behoor. Ik ben geen slachtoffer. Zeg mij wat ik moet doen om vooruit te raken, en ik zal het doen.’”
Die meritocratische mentaliteit botste met de Democratische wereldvreemdheid. Een voorbeeld ziet Matthijs in zijn eigen leefwereld, de universiteiten. “Alle universiteiten houden hier gestandaardiseerde toelatingstesten, zodat ook studenten uit minderheidsgroepen door hard te werken een faire kans krijgen. Veel progressieve universiteiten hebben die toelatingstesten echter afgeschaft, wegens oneerlijk. Studenten uit witte gezinnen hadden zogezegd een stapje voor. Bij de selectie van de studenten ligt de nadruk nu op buitenschoolse engagementen. Wie tijdens de zomer als vrijwilliger gewerkt heeft voor een ngo in Guatemala, heeft een streepje voor. Voor zulke engagementen hebben studenten uit minderheidsgroepen vaak geen geld of geen tijd.”
Verpaupering
En de Amerikaanse vrouwen? Gingen zij niet stemmen voor Harris vanwege haar pro-abortusstandpunt? Ook dat pakte verkeerd uit. De voorbije jaren hadden de vrouwen al kunnen stemmen voor het recht op abortus in referenda georganiseerd door de deelstaten. De voorstanders haalden bijna telkens de meerderheid. Bovendien was Trump slim genoeg om zich tijdens zijn campagne uit te spreken tegen een federaal verbod op abortus. De vrouwen hadden Harris dus niet meer nodig en lieten zich in het stemhokje leiden door koopkracht en immigratie, stelt een analyse van The Brookings Institute. Niet weinig Amerikanen stemden zowel voor het recht op abortus als voor Trump, bijvoorbeeld 15 procent van de kiezers in Arizona en 17 procent in Nevada.
De Democraten verloren ook bij de jonge gezinnen. “Velen hebben geen uitzicht meer op een hypotheeklening”, zegt Matthijs. “Dat ligt niet alleen aan de hoge tarieven voor een hypotheeklening, zowat 7 tot 8 procent. Je moet eerst het geld bijeensparen voor een voorschot van 20 procent van de waarde van het huis. Begin daar maar eens aan, als de stijging van je beginnersloontje weggevreten wordt door de inflatie, terwijl het huis waarop je je oog liet vallen elk jaar 10 procent duurder wordt. Ondertussen moet je ook nog de huur betalen en een gezin met kinderen onderhouden.”
‘Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis haalde een presidentskandidaat van de Democraten vooral stemmen bij de grootverdieners en de hooggeschoolden, en de kandidaat van de Republikeinen vooral bij de kleinverdieners en de laaggeschoolden’
President Biden probeerde de jonge mensen dan maar te paaien door 175 miljard dollar aan studentenleningen kwijt te schelden, maar creëerde daarmee evenveel vijanden als sympathisanten, volgens Matthijs. “Door het gewicht van de afbetalingen zit een deel van de jonge bevolking gevangen in een vicieuze cirkel. Voor hen komt de kwijtschelding goed uit. Maar wie zijn studentenlening netjes afbetaalde, of net te veel verdient om een kwijtschelding te krijgen, is boos. Vorig jaar haalde het Amerikaanse Hooggerechtshof een streep door de kwijtscheldingen. Ofwel doe je het voor iedereen, ofwel doe je het niet, argumenteerde het hof. Maar Biden dreef zijn wil door via zogenoemde executive orders. Trump heeft daar handig op ingespeeld: Biden deed het enkel voor de Democratische kiezer, niet voor de hardwerkende Republikeinse kiezer. Die laatste werd gestraft, omdat hij goed zijn brood verdient.”
De zichtbare verpaupering in grote Democratischgezinde steden als San Francisco, New York en Washington DC geeft veel Amerikanen het gevoel dat de Democraten geen antwoord hebben, volgens Matthijs. “Tijdens zijn kiescampagne herhaalde Trump het telkens weer: ‘Wat heb je te verliezen als je voor mij stemt?’ Ook over thema’s als veiligheid en misdaad spraken de Democraten bijna nooit. Terwijl ze lesgaven over Palestina en transgenders, voelde Trump de pols van het volk. De Democraten zijn te druk bezig geweest met het veranderen van Amerika naar hun eigen beeld. Ze beseffen nu dat een meerderheid van de Amerikanen daarvoor past.”
Amerikaanse verkiezingen 2024: lees ons dossier over de VS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier