Digitale euro nog steeds controversieel: ‘Oplossing op zoek naar een probleem’
De Europese Commissie belegde woensdag een persconferentie voor haar wetsvoorstel rond de digitale euro, het crypto-achtige project van de Europese Centrale Bank. Wat zijn de voorwaarden voor de invoering van zo’n digitale centralebankmunt (CBDC)? En wat zijn de gevolgen van de verhoopte technologische innovatie voor haar gebruikers? Trends.be sparde met een aantal experten over de mogelijke gevolgen van de introductie. “Als mensen direct een rekening bij de ECB zouden kunnen openen, is dat unfaire concurrentie voor de commerciële banken”, stelt Trends’ hoofdeconoom Daan Killemaes.
Aan wijdlopige pr-praatjes over de digitale euro geen gebrek. Zo roemt Valdis Dombrovskis, Eurocommissaris voor Handel, de mogelijke gebruiksvriendelijkheid van het project, en het feit dat de e-euro de financiële inclusie zou bevorderen.
“Hij (de digitale euro, nvdr.) zou eenvoudig in gebruik en kostenvrij zijn. Overal in het eurogebied zouden mensen kosteloos in digitale euro’s kunnen betalen, bijvoorbeeld via hun telefoon”, stelt de Let in een open brief die hij samen met het Italiaanse ECB-directielid Fabio Panetta pende. “Dat hoeft niet eens online. Ze zouden ook offline betalingen kunnen doen.”
Nog volgens Dombrovskis biedt de CBDC nogal wat “strategische voordelen”. Zo zou de digitale munt “de integriteit en de veiligheid van het Europese betalingssysteem verbeteren in een tijd waarin toenemende geopolitieke spanningen ons kwetsbaarder maken voor aanvallen op onze kritieke infrastructuur”. Een digitale duit in het zakje van de Europese onafhankelijkheid, luidt de redenering.
Concreet gaat het dan om meer autonomie ten opzichte van de Verenigde Staten, die eveneens aan een CBDC werken en met Mastercard (Maestro) en Visa (V Pay) de belangrijkste betaalkaarten in Europa aanbieden. Maar ook ten opzichte van geopolitieke rivalen zoals China, dat met zijn digitale yuan ooit het internationale betalingsverkeer hoopt te domineren.
Wat wil de ECB?
Alle euro’s voor digitale betalingen gaan nu van de rekening bij onze commerciële bank. Alleen biljetten en munten, die je afhaalt van een automaat, komen van centrale banken.
Maar nu mensen minder en minder in cash afrekenen, willen centrale banken een digitale optie ontwikkelen. Met de komst van de digitale euro, een digitale versie van cash geld, zouden ook die euro’s rechtstreeks door de centrale bank gecontroleerd worden.
Wat wil de Europese Commissie?
Het wetsvoorstel benadrukt dat de digitale euro een extra betaalmiddel wordt – dat contant geld dus in omloop blijft – voor iedereen in Europa. Gebruik ervan wordt niet verplicht. Wel zullen de meeste winkeliers worden verplicht om betalingen met digitale euro’s te accepteren.
Particulieren moeten op verzoek digitale euro’s kunnen krijgen via hun bank. Qua betalingen wordt gedacht aan een digitale portemonnee (een e-wallet). Een e-euro-rekening hebben (plus de activiteiten die daarbij horen, zoals geld afhalen of overschrijven), moet gratis zijn. Voorts komt er een limiet aan het aantal digitale euro’s dat kan worden aangehouden.
Het voorstel bevat ook bepalingen voor privacybescherming en offline betalingen.
Run on the bank
Het vandaag officieel gelanceerde voorstel biedt slechts het wettelijke kader; de ECB moet nog beslissen of en hoe ze de CBDC gaat uitgeven. Veel waarnemers stellen zich echter vragen bij zowel de noodzaak als de concrete uitvoering van het project.
“Welk maatschappelijk probleem dat nu leeft, lost dit eigenlijk op?” vraagt Gertjan Verdickt, assistent-professor financiële economie aan de KU Leuven, zich af. “Daar heb ik weinig antwoorden op. Het lijkt mij meer iets om de steeds groter wordende groep die cryptomunten bezit, terug naar het establishment te lokken. Cryptomunten worden namelijk niet door centrale banken uitgegeven, dus er wordt wel wat aan macht en kracht ingeboet. Ook stel ik mij nog serieuze vragen bij de gevolgen voor de cybersecurity, de privacy enzovoort. Dat zijn opeens grote problemen waar we vandaag, met het systeem van giraal geld bij commerciële banken, minder mee kampen.”
‘Een slimme burger zal altijd zijn geld bij de centrale bank parkeren’
Daan Killemaes, hoofdeconoom Trends
Een grote zorg is dat de introductie van een e-euro weleens slecht nieuws kan betekenen voor de commerciële banken. “Als je een rekening bij de centrale bank kan aanhouden, is dat veiliger dan bij een commerciële bank”, zegt Han De Jong, huiseconoom van BNR Nieuwsradio, op diezelfde website. “Het is unfaire concurrentie voor de commerciële banken, omdat spaarders bij de centrale bank geen tegenpartijrisico lopen”, beaamt Daan Killemaes. “De centrale bank kan niet failliet gaan, commerciële banken wel. Een slimme burger zal altijd zijn geld bij de centrale bank parkeren.”
De lancering van de Europese CBDC zou er toe kunnen leiden dat mensen en masse hun saldo bij de commerciële banken opnemen om het bij de ECB te stallen. “Dan organiseer je een run on the bank, en dat wil je zeker niet. Het risico kun je beperken door een limiet op te leggen aan het geld dat kan aangehouden worden”, aldus Killemaes. In dat laatste voorziet de EU wel degelijk in haar voorgesteld juridisch kader.
Tijdperk van lage inflatie versus nu
Maar het hele idee is uiteindelijk “onnodig complex”, vindt Verdickt. “Hoe ga je het allemaal technologisch verwezenlijken, terwijl je het hoofd biedt aan de privacy-problemen en de financiële stabiliteit verzekert? Er gaan zulke grote investeringen moeten gebeuren.”
Het concept van de e-euro is beginnen te leven in 2021, het jaar van de absolute cryptoboom (toen schoot ‘s werelds grootste cryptomunt, de bitcoin, naar een recordkoers van 68.000 dollar). Dat jaar werd ook gekenmerkt door een lage inflatie in de eurozone. Dat is nu wel anders.
“Het voorstel komt uit een wereld waarin er amper inflatie was, en de beleidsmakers die wilden aanwakkeren”, stelt Thomas Spaas, fiscaal advocaat en crypto-expert. “Dus gingen ze een almaar lagere rente toepassen op spaarboekjes. Dan wilden ze op een bepaald moment een negatieve rente op de spaarboekjes, waardoor mensen hun geld zouden afhalen in cash. Dan zei men: ‘Oké, daarvoor moet de digitale euro er komen: wat als we aan elke Europeaan bijvoorbeeld 3.000 euro helikoptergeld geven?’”
Een andere tijd dus, want nu kampt de eurozone met pittige geldontwaarding. “Je ziet met welke lange tanden men dat project intussen benadert”, stelt Spaas. “Niemand heeft er precies nog goesting in, maar uiteindelijk zit het er wel nog altijd aan te komen.”
‘Niemand heeft er precies nog goesting in, maar uiteindelijk zit het er wel nog altijd aan te komen’
Thomas Spaas, advocaat die cryptobeleggers adviseert
Anti-witwas
Zijn er dan helemaal geen positieve punten aan de komst van een digitale euro? “Als het goed wordt aangepakt, zal het inderdaad eenvoudiger zijn om toegang te krijgen tot bankdiensten. Dan kan er daadwerkelijk meer financiële inclusie zijn”, weet Verdickt. “Ook op het vlak van transparantie, in de strijd tegen het witwassen van geld, zou de digitale euro heel belangrijk kunnen zijn.”
Hoe die verdachte transacties met digitale euro’s zullen worden opgevolgd, is echter nog onduidelijk. “Het debat gaat nu vooral over de vraag: hoe gaan we het precies vormgeven en hoe waarborgen we de privacy ervan?”, laat econoom Teunis Brosens (ING) optekenen door de Nederlandse nieuwssite EenVandaag. “Met andere woorden: hoe zorgen we dat niet alle transacties worden gemonitord?”
De concrete uitwerking van álles is hoe dan ook toekomstmuziek, menen de meest kritische waarnemers. “Want het wordt een project van lange adem”, besluit Verdickt.
Bekijk de Kanaal Z-reportage:
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier