‘De sociale zekerheid zit al in de gevarenzone’

In het verhitte debat over de sociale rechten van asielzoekers wordt het echte probleem onder de mat geveegd, oordeelt Trends-redacteur Alain Mouton.

Met zijn voorstel om de kinderbijslag voor nieuwkomers te beperken kreeg de N-VA de hele Wetstraat over zich heen. De 6 miljoen euro die moet worden vrijgemaakt om de kinderbijslag van asielzoekers te betalen, is een peulschil. Het vat van de sociale zekerheid is de voorbije jaren wel lek geslagen, maar door andere oorzaken dan het toenemend aantal asielzoekers.

“We brengen de welvaartsstaat helemaal niet in gevaar door tienduizend vluchtelingen op te vangen”, zei Rik Torfs, de rector van de KU Leuven, gisteren bij de opening van het nieuwe academiejaar. Het was een reactie op het wetsvoorstel dat N-VA-Kamerlid Sarah Smeyers wil indienen om het kindergeld enkel volledig toe te kennen aan wie minstens vier van de laatste tien jaar in België heeft gewoond. De redenering van Smeyers: de vluchtelingen die in België aankomen, dreigen een beslag te leggen op de sociale zekerheid. En dus staan we voor de keuze: ofwel een muur rond het land bouwen, ofwel een muur rond de sociale zekerheid optrekken.

Het voorstel van Smeyers kreeg kritiek, en terecht. Kinderbijslag is een algemeen recht en daar is discriminatie uit den boze. Bovendien bedraagt het kinderbijslagbudget voor nieuwkomers 6 miljoen euro op een totaalbedrag van 6 miljard. Van een aanslag op de sociale zekerheid is dus geen sprake. Maar in het verhitte debat over de sociale rechten van asielzoekers wordt het echte probleem onder de mat geveegd: de Belgische sociale zekerheid zit al in de gevarenzone. Daar heeft de asielcrisis niets mee te maken, wel het sociaaleconomische malgoverno van de voorbije vijftien jaar.

De Belgische sociale zekerheid steunt op het principe dat de werkenden sociale bijdragen betalen om een aantal risico’s – ouder worden, werkloosheid en ziekte – te dekken. Het is een combinatie van verzekering en solidariteit. Maar dat evenwicht is al een hele tijd zoek. De sociale bijdragen van de werkenden volstaan al jaren niet om de sociale uitgaven te financieren. Slechts twee derde ervan wordt nog gedekt door sociale bijdragen. Het gevolg is dat de sociale zekerheid diep in het rood gaat. Dat deficit kan enkel worden gecamoufleerd door algemene middelen over te dragen. Vorig jaar was dat 30 miljard euro. In dat bedrag zitten de zogenoemde rijkstoelage voor de sociale zekerheid, de evenwichtsdotatie en de alternatieve financiering van de sociale zekerheid.

De 15 miljard euro van die alternatieve financiering zijn de middelen uit de btw, accijnzen en de roerende voorheffing, die eigenlijk moesten dienen om lastenverlagingen op arbeid te compenseren. Dat is theorie. Ze dragen maar voor een paar miljard euro bij aan de lagere werkgeversbijdragen en het systeem van de dienstencheques. Slechts een deel van de alternatieve financiering gaat naar het werkgelegenheidsbeleid.

De gestegen sociale uitgaven – zo’n 30 procent van het bruto binnenlands product (bbp) – namen jarenlang in sterkere mate toe dan de economische groei en sloegen een lek in het vat van de sociale zekerheid. De regeringen-Verhofstadt, -Leterme, -Van Rompuy en -Di Rupo deden te weinig om de uitgavengroei onder controle te houden. De slecht werkende en weinig flexibele arbeidsmarkt drukte de werkzaamheidsgraad (67%, terwijl de doelstelling 73% is tegen 2020), waardoor er te weinig sociale bijdragen naar de RSZ vloeiden.

De regering-Michel neemt nu wel maatregelen om de sociale uitgaven te beheersen. Ze legt de sociale zekerheid een lagere groeinorm op en onderwierp de vervroegde uittreding uit de arbeidsmarkt aan strengere voorwaarden. Maar daarmee is het lek in de sociale zekerheid nog niet gedicht. De komende jaren zullen de oplopende vergrijzingskosten een steeds groter beslag leggen op de sociale zekerheid. De sociale uitgaven stijgen van 30 naar 36 procent van het bbp tegen 2040. Asielcrisis of niet.