De regentenraad: een relict van het Belgique à papa

Op 22 mei wijst de algemene vergadering van de Nationale Bank zes nieuwe regenten aan. De regentenraad is een plaats voor de uitwisseling van cruciale sociaaleconomische informatie en voor netwerking. De benoemingen van de regenten veroorzaken weleens controverse, zoals de voordracht van Cédric Frère, de kleinzoon van Albert Frère.

“Guy, wat doen we hier in feite nog?” Dat zei een regent van de Nationale Bank in 1999 tijdens de driewekelijkse vergadering van de regentenraad tegen gouverneur Guy Quaden. De regentenraad – tien regenten, de gouverneur en de directeurs – was als raad van bestuur van de Nationale Bank jarenlang betrokken bij het monetaire beleid en speelde onder meer een rol in de bepaling van de wisselkoersen.

De regentenraad legde het tarief vast waartegen banken geld kunnen lenen bij de Nationale Bank. Dat rentetarief was bepalend voor de intrestvoeten van de leningen die bedrijven en burgers afsloten. Met de toetreding tot de muntunie in 1999 heeft België die monetaire bevoegdheid overgedragen aan de Europese Centrale Bank (ECB).

Hebben de regenten sindsdien de indruk dat ze er voor spek en bonen bij zitten? Niet echt. Dat de regentenraad de begroting, de jaarrekening en het jaarverslag van de Nationale Bank moet goedkeuren, is misschien niet zo sexy. Wel interessant is dat tal van studies en cijfers over sociaaleconomische materies op de regentenraad de revue passeren. “De raad wil de cijfers over de conjunctuur en de sociaaleconomische toestand van België graag als eerste hebben”, zegt een insider.

Maar de regenten krijgen meer informatie. Bovendien is de driewekelijkse vergadering een netwerkmoment. Wat er besproken wordt, komt zelden naar buiten.

Een familiezaak

Een zitje is dus nog altijd in trek. De namen van nieuwe regenten veroorzaken weleens ophef, ook nu. Op 22 mei worden zes nieuwe regenten verkozen. Een van hen is Cédric Frère, de zoon van uittredend regent Gérald Frère en de kleinzoon van Albert Frère, die ook een tijdlang regent was.

Critici vinden het niet kunnen dat de functie van vader op zoon wordt doorgegeven. Het is geen familiezaak, klinkt het. Het parcours van Cédric Frère – die vooral actief is als zakenbankier – oogt volgens insiders ook niet indrukwekkend.

Dat Cédric Frère een zitje krijgt, is het gevolg van het lobbywerk van de Franstalige liberalen en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR). Reynders onderhoudt zeer goede contacten met de Franse politieke en sociaaleconomische elite. De Frères hebben sinds jaar en dag vooral financieel-economische belangen bij onze zuiderburen.

De voordracht van Cédric Frère past ook in de afruil tussen MR en de N-VA voor de verdeling van allerlei posten. Met Edwin De Boeck, ex-KBC-hoofdeconoom en het hoofd van de N-VA-studiedienst, hebben de Vlaams-nationalisten straks eindelijk een regent. Met Tom Dechaene is er al een directeur met een N-VA-etiket.

Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) verdedigde de voordracht van Cédric Frère vorige week op Radio 1: “De regentenraad is bedoeld als weerspiegeling van de sociaaleconomische krachten. Frère is een vertegenwoordiger van het ondernemerschap in Franstalig België.”

Nochtans kan een andere kandidaat-regent ook die rol vervullen, zoals Fabienne Bister van de gelijknamige mosterdfabriek in Wallonië. Of Yves Prète, de CEO van Safran Aero Boosters, die sinds vorig jaar in de regentenraad zit.

Cédric Frère wordt officieel voorgedragen door de minister van Financiën, maar de kandidatuur komt uit de koker van premier Charles Michel (MR). De N-VA is niet gelukkig met die benoeming, maar de partij maakt er geen halszaak van. Nochtans heeft ze de kans om te scoren. De regentenraad heeft veel weg van een relict van het Belgique à papa. Van de tien regenten werden er steevast vijf voorgedragen door sociale partners en vijf door de minister van Financiën. Er wordt bij de samenstelling rekening gehouden met taal en partijpolitieke evenwichten. Maar de deelstaten schitteren door afwezigheid.

Sociaal overleg

Behalve Cédric Frère, Fabienne Bister en Edwin De Boeck worden op 22 mei ook de Franstalige bedrijfsrevisor Eric Mathay, de toekomstige ABVV-voorzitter Robert Vertenueil en de Unizo-topman Danny Van Assche voorgedragen.

De aanwezigheid van de sociale partners is niet onbelangrijk. Als de regentenraad ergens zijn stempel op heeft kunnen drukken, dan is het wel op het interprofessioneel sociaal overleg. Vertegenwoordigers van werkgevers en vakbonden zien elkaar vaker via de regentenraad dan in de Groep van Tien.

In zijn memoires, Een machteloos minister, schreef wijlen Robert Vandeputte, ex-minister van Financiën en gewezen regent en gouverneur van de Nationale Bank, dat de vergaderingen van de regentenraad meer dan eens met vertraging begonnen, omdat de sociale onderhandelingen tussen vakbonden en werkgevers in een hoek van de kamer nog aan de gang waren. Is dat nu nog het geval?

“Veel heeft te maken met de persoonlijkheden”, zegt een voormalig lid van de Groep van Tien. “Het sociaal overleg werd vooral getrokken door het ACV en het VBO. Het klikte tussen Tony Vandeputte en Willy Peirens, en later tussen Rudi Thomaes, Pieter Timmermans en Luc Cortebeeck.”

“Je mag elkaar in de regentenraad dan nog zoveel spreken als je wilt, als de sfeer al een tijd gespannen is, zal dat niet snel veranderen”, relativeert een sociaal onderhandelaar. “Neem Marc Leemans die als ACV-voorzitter een mandaat heeft gekregen om wat virulenter uit de hoek te komen. Dat weegt op het sociaal overleg, ook al heeft het ACV de voorbije twee interprofessionele akkoorden goedgekeurd.”

Op ramkoers

Dat het water tussen werkgevers en vakbonden diep is, werd de voorbije jaren duidelijk bij de publicatie van het jaarverslag van de Nationale Bank. Meer dan eens weigerden de vakbondsvertegenwoordigers het jaarverslag goed te keuren omdat er te veel nadruk werd gelegd op loonmatiging en er na de financiële crisis niet met een beschuldigende vinger naar de banken werd gewezen.

In de regentenraad zaten de vakbonden ook meer dan eens op ramkoers met Luc Coene, gouverneur van 2011 tot 2015. Op 27 juni 2012 stelde Coene op een vergadering van de regentenraad een studie over de hervorming van de index voor. Hij bepleitte enkele aanpassingen, zoals een indexering in centen in plaats van procenten en de beperking van de indexering voor hogere inkomens. Coene kreeg meteen de wind van voren van de vakbondsvoorzitters Rudy De Leeuw (ABVV) en Marc Leemans. Zij wezen erop dat het regeerakkoord stelt dat van de aanpassing van de automatische indexering geen sprake kan zijn.

De relatie tussen de vakbondsleiders en Coene bleef gespannen. Eind 2014 vroegen Leemans en De Leeuw in een brief dat de regentenraad Coene een blaam zou geven omdat hij de deontologische code zou hebben geschonden door openlijk kritiek te geven op de stakingen tegen het beleid van de regering-Michel. Die blaam kwam er niet.