De populariteit van Poetin taant

De Russische leider Vladimir Poetin zal weer een gewone sterveling lijken.

Tijdens zijn derde ambtstermijn als president is Vladimir Poetin verheven tot het godendom. De annexatie van de Krim veranderde hem van een aardse president in een symbool van Ruslands comeback op het wereldtoneel. Zijn populariteit steeg pijlsnel tot boven 80 procent en bleef zo hoog ondanks een nijpende recessie. Eind 2016 zei een kenner van het Kremlin dat de president was uitgegroeid tot “een charismatische leider van het prometheïsche type: een halfgod die de mensen het vuur heeft gebracht”.

Nu in 2019 zijn vierde ambtstermijn van start gaat, zal Poetin weer sterfelijk beginnen te lijken. De grandeur van een knappe speler van het geopolitieke spel zal plaatsmaken voor de rauwe werkelijkheid: een stagnerende economie en toenemende sociale problemen. De metamorfose is al begonnen. Populariteitscijfers zijn geen precieze maatstaf voor de ware steun aan Poetin, door zijn controle over de media en zijn onderdrukking van politieke alternatieven. Toch zijn de trends veelzeggend. Zijn populariteit is teruggevallen naar 67 procent, de laagste sinds de annexatie van de Krim. Ook zijn vertrouwensscore daalde van 60 procent begin 2018 naar 39 procent in september.

Zwaardere sancties

De directe oorzaak was een regeringsvoorstel om de pensioenleeftijd op te trekken van 60 tot 65 jaar voor mannen en van 55 tot 63 jaar voor vrouwen. In de hoop het ongenoegen van de bevolking te vermijden probeerde het Kremlin de schijn te wekken dat Poetin er niet achter stond. Hij kwam zelfs zeggen dat vrouwen op 60 jaar met pensioen konden. Dat hielp weinig. Er brak protest uit op straat en bij de stembus in de herfst van 2018: bij de districtsverkiezingen verloren kandidaten van de regerende partij in vier regio’s.

Als in 2019 de geleidelijke invoering van de pensioenhervorming begint, zal het onbehagen groeien. Het pessimisme over de toekomst van het land neemt toe. De Russische economie zal stagneren met een groei van het bbp van minder dan 2 procent. Nu de vergiftiging van Sergej Skripal in Groot-Brittannië gevolgen blijft hebben en Robert Mueller zijn onderzoek naar Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen opvoert, zullen zwaardere westerse sancties de roebel onder druk zetten en de investeringen laten krimpen. De centrale bank zal de rentevoeten hoog moeten houden.

Vroeger zorgden buitenlandse avonturen en het spook van de buitenlandse vijand dat Poetin de steun van de bevolking kon houden. Dat verhaal zal steeds moeilijker te verkopen zijn. De euforie over de annexatie van de Krim is weg. De Russen worden de berichten over de oorlog in Syrië moe. Sociologen stellen een groeiende onvrede over het buitenlandse beleid vast.

Na Poetin

Maar dat zal zich allemaal afspelen tijdens de voorbereidingen voor een Rusland na Poetin. Tegen 2024 moet hij beslist hebben of hij met de grondwet knoeit om aan de macht te blijven. Op het eerste gezicht lijkt 2019 een onbeduidende stap in zijn loopbaan, een jaar na de verkiezingen zonder belangrijke politieke data. Maar zoals de gewezen Kremlin-adviseur Gleb Pavlovski het uitdrukt: “In Rusland gebeuren de dingen altijd als je agenda leeg is.”