‘De Europese regels zijn het probleem niet, wel de toepassing ervan’

Frankrijk en Duitsland, de twee overgebleven Europese hoofdrolspelers, willen de Europese Unie versterken. Maar hoe moet dat gebeuren? Voor verdragswijzigingen is er geen draagvlak, zegt Wolfgang Schäuble, de Duitse minister van Financiën. Hij pleit voor Europese samenwerking waar het nuttig en nodig is. “Elke geslaagde stap zal de EU aantrekkelijker maken, zelfs voor de twijfelaars.”

“De Europese Unie was ons beste idee in de 20ste eeuw. En het blijft het beste idee voor de 21ste eeuw. Om de mondiale problemen de baas te kunnen, moeten de Europeanen samenwerken.” Met die woorden leek Wolfgang Schäuble de toon te zetten aan de vooravond van het bezoek van de Amerikaanse president, Donald Trump, aan Brussel. Schäuble sprak gisterenavond in een volgelopen Aula Pieter De Somer in Leuven. Hij was er op uitnodiging van het Wilfried Martens Fund, dat opleidingen en onderzoek rond Europese thema’s financiert.

Net als de Franse president, Emmanuel Macron, wil Schäuble de EU sterker en efficiënter maken. “De vraag is hoe”, aldus Schäuble. “De beste manier is een wijziging van de Europese verdragen, maar daar lopen de kiezers niet warm voor. Daarom moeten we pragmatisch zijn en de verantwoordelijkheden helder aflijnen. Als we zo veel mogelijk beslissingen aan het nationale en het lokale niveau overlaten, zullen de lidstaten des te meer bereid zijn samen te werken in de gebieden waar de EU het beter kan. Dat is mogelijk via intergouvernementele akkoorden, versterkte samenwerking of hoe je het ook wil noemen. Elke geslaagde stap zal de EU aantrekkelijker maken, zelfs voor de twijfelaars.”

NAVO

Schäuble ziet drie gebieden waarin de EU meteen vooruitgang kan maken: migratie, veiligheid en buitenlandse politiek, en economisch en monetair beleid. “In elk van die domeinen kan de EU meer bereiken als de lidstaten samen handelen.” Zo pleitte Schäuble voor een sterkere controle van de Europese buitengrenzen, een gemeenschappelijke asielprocedures en een faire en politiek aanvaardbare spreiding van de vluchtelingen. Op dat gebied kan een land als Duitsland meer doen dan pakweg Polen, aldus Schäuble. “Als we dat niet aanvaarden, zullen we falen.”

Opvallend waren zijn opmerkingen over defensie. Schäuble leek de eis van Trump voor een grotere Europese bijdrage aan het NAVO-budget te steunen. “Ik herinner mij dat zelfs JF Kennedy vroeg om een betere verdeling van de lasten tussen Europa en de Verenigde Staten.”

Niettemin wil Schäuble werken aan een Europese Defensie Unie. Enquêtes tonen aan dat veel Europese burgers dat idee steunen, aldus Schäuble. “Het voorstel van de Europese Commissie voor een Europees Defensiefonds is een stap in de juiste richting. We zullen ook gezamenlijke militaire eenheden nodig hebben, met eigen bevelstructuren. Ik weet dat dat een gevoelig onderwerp is.” Donderdag vindt in Brussel een NAVO-top plaats.

Onplezierige hervormingen

Schäuble gaf ook enkele voorbeelden van initiatieven om “het grote economische potentieel van de EU” te verzilveren, zoals een digitale unie, een energie-unie en een versterkte arbeidsmobiliteit om de torenhoge jeugdwerkloosheid in grote delen van Europa te bestrijden.

Europa is nog altijd geen economische en budgettaire unie. In dat geval kan de euro maar overleven als de lidstaten zich houden aan de regels die ze zelf afgesproken hebben, aldus Schäuble. Hij doelde op het Stabiliteitspact, met daarin afspraken om begrotingstekorten en de overheidsschuld binnen de perken te houden. “Het is een schande, maar de eerste twee lidstaten die de regels overtraden waren Duitsland en een ander land, dat ik niet vermeld, om de Duits-Franse relaties niet te schaden”, grapte Schäuble.

De financiële crisis bracht de euro aan de rand van de instorting, aldus Schäuble. Een aantal eurolanden kreeg Europese noodhulp, op voorwaarde dat ze ‘onplezierige hervormingen’ doorvoerden. “De landen die zich hielden aan de afgesproken regels, behoren nu tot succesrijkste Europese lidstaten”, zei Schäuble. “Dat is een les. De Europese regels zijn het probleem niet, wel de toepassing ervan.”

Toekomst

De Europese waarden van democratie, vrijheid en menselijke waardigheid gelden nog steeds als een voorbeeld voor de hele wereld, besloot Schäuble. “Onze enige uitdaging is die waarden gestand te doen. Een competitief Europa, met goed functionerende instellingen, is de beste manier om relevant te blijven in een almaar complexere en globaliserende wereld. Met het Verdrag van Rome besloten Europese landen 60 jaar geleden economische en sociale vooruitgang te realiseren door gezamenlijke actie. Dat doel is belangrijker dan ooit. Aan jongeren zeg ik altijd: de Europese integratie is er niet omwille van de geschiedenis, maar omwille van de toekomst.”