‘De enige dijk tegen de zondvloed is de persoon Macron’

Europa en de wijdere wereld bidden en hopen voor nog eens vijf jaar Emmanuel Macron in het Élysée, zegt professor Marc De Vos.

Poetin, Xi, Erdogan, Bolsonaro, Modi, Trump, Johnson, Orban: in dat rijtje hoort ook de Franse president Emmanuel Macron thuis. Verslik u niet in uw koffie. Natuurlijk is Macron geen oorlogszieke dictator, geen communistische autocraat, geen sektarische nationalist, geen briesende leugenaar, geen pathologische Europahater en geen antiliberale populist. Macron is een pure democraat, een vurige Europeaan en een voorvechter van de internationale rechtsorde.

Maar Macron heeft met de dictators, de autocraten en de populisten van deze wereld gemeen dat beleid en macht met zijn persoon samenvallen. Hij behoort tot de leiders die de macht hebben gegrepen als redder des vaderlands, als de politicus die als enige zijn land naar de toekomst kan leiden. Daarvoor brak Macron in 2016 met alle politieke partijen, inclusief de socialistische partij die hem minister had gemaakt. Daarvoor startte hij een postpolitieke beweging die naar de kiezer trekt met slogans als ‘en marche’ en ‘avec vous’, waarin alles rond zijn persoontje draait.

Macron gaat er prat op geen duidelijke ideologie te hebben. Je hebt nu eenmaal twee benen nodig om te marcheren, zowel het linkse als het rechtse, dixit hijzelf. Na vijf jaar presidentschap zien we de voorlopige erfenis. De klassieke partijen zijn tot het niveau van een kiesdrempel verschrompeld, zowel links als rechts. Extreemrechts en extreemlinks heeft ze vervangen. De enige dijk tegen de zondvloed is de persoon Macron. Met zijn herverkiezing staat of valt de stabiliteit van Frankrijk en Europa. Een nederlaag op 24 april zou het Franse partijpolitieke landschap verwoest achterlaten.

Europa en de wijdere wereld bidden en hopen voor nog eens vijf jaar Emmanuel Macron in het Élysée. Ik ook. Met Macron zal de Europese Unie floreren onder Frans leiderschap, met Marine Le Pen is een exit van Frankrijk uit de Unie niet ondenkbaar. Als Macron verliest, wint Poetin. Maar achter die diametrale oppositie schuilen ook gelijkenissen. Macron is voor de Europese Unie omdat die Frans dirigisme organiseert en financiert via relance, klimaatbeleid en industriële planning. Dat wil Le Pen ook.

Beide kandidaten zijn economische nationalisten die Frankrijk willen herindustrialiseren. Beiden belijden een republikeins secularisme dat streng met immigratie en integratie omgaat. Beiden geloven in militariseren en in Franse strategische autonomie, ondanks de renaissance van de NAVO. Beiden zweren bij de almacht van de Franse staat die alle economische, sociale en ecologische uitdagingen moet oplossen. Tussen Macron en Le Pen bestaan weinig fundamentele, en veel gradatieverschillen.

Wie niet teert op ideeën maar op personencultus voor politieke macht, maakt van persoonlijkheid de grootste troef en de grootste zwakte. In 2017 verleidde een jonge vernieuwer de Franse publieke opinie. Nu heet Macron afstandelijk, hautain, elitair en cerebraal te zijn. Een generatie geleden waren dat kwaliteiten die de sfinx François Mitterrand electoraal ongenaakbaar maakten. Anno 2022 zijn dezelfde kenmerken zwakten voor een Franse bevolking die misschien meer verlangt naar empathie dan naar grandeur.

Marine Le Pen speelt daarop in met een schoolvoorbeeld van hoe extreemrechts sociaaleconomisch links vaart. Minder werken, meer uitkeren en beschermen, meer overheidscontrole: op alle slakken ligt er zout, ook voor het klimaat en voor de bescherming van de dieren. Sinds de passage van de vuurspuwende Éric Zemmour lijkt Le Pen zowaar gematigd in haar discours over migratie en identiteit. Het is afwachten of haar sympathie voor het Poetin-regime in het verleden door Oekraïne toxisch is geworden. Niet meer voor Macron willen kiezen, volstaat voor Le Pen om te winnen. Maar de presidentiële personencultus, die zal sowieso blijven.