De balans: minder subsidies en meer fiscale autonomie, graag

De Vlaamse regering deelt jaarlijks 17,751 miljard euro aan subsidies uit.  Dat leert de vorig jaar opgerichte subsidiedatabank. Het bedrag is hoger dan verwacht. Experts pleiten voor een kerntakendebat om de subsidies omlaag te krijgen. Daarnaast kan een regionale vennootschapsbelasting een transparanter alternatief zijn voor de steun aan bedrijven.

Door de interne onenigheid over het stikstofdossier sleept de Vlaamse regering zich naar het einde van de legislatuur. De regering-Jambon zal worden herinnerd als één van de zwakste Vlaamse regeringen ooit. Eén van de weinige lichtpunten van het beleid is de subsidiedatabank die Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) vorig jaar in het leven riep.

Het was jarenlang onduidelijk hoeveel subsidiegeld precies naar welke overheden, bedrijven en organisaties ging in Vlaanderen. Het subsidiebeleid was niet transparant en het vermoeden rees dat bepaalde instellingen weinig anders deden dan websites van de Vlaamse overheid af te schuimen op zoek naar overheidsmanna. Het subsidieregister moest daar verandering in brengen. Het brengt de 29.052 ontvangers van overheidssteun in kaart.

Het resultaat is ontluisterend. Het bedrag is met 17,751 miljard euro zo’n 4 miljard euro hoger dan vorige ramingen. Lokale besturen zijn grote subsidieslurpers. De Stad Antwerpen strijkt jaarlijks 1,1 miljard euro op. De Stad Gent vangt 488 miljoen euro. Brugge 116 miljoen en Mechelen 95,5 miljoen euro. De vele miljoenen euro’s voor ouderen- en gehandicapten voor onder meer de CM Zorgkas verbazen minder. Verder bevat het subsidieregister allerlei absurde steunmaatregelen, zoals geld voor coaches allerhande of voor de ontwikkeling van een kookapp.

Lees verder onder de link

Bedrijven zijn, zoals te verwachten viel, belangrijke genieters van subsidies, vooral van innovatiesteun. Daarbij valt op dat 25 procent van die middelen naar tien grote bedrijven ging, zoals het staalbedrijf ArcelorMittal, de cateraar Sodexo en de energieproducent Electrabel, berekende De Tijd op basis van de subsidiedatank.

Geen bureaucratische en paternalistische overheid

Voor economen is het duidelijk. Het register is maar een eerste stap. Nu is het tijd om op te treden. Dat betekent eindelijk een kerntakendebat voeren. Dat stelde Itinera-hoofdeconoom Ivan Van de Cloot op Twitter: “Een kameraad merkt op dat ‘organisaties die uit de lucht komen vallen dat ze precies meer uitgeven dan ze ‘dachten’, gemiddeld genomen snel in de problemen komen.’ De data zijn er, nu de kerntaken identificeren. De komende jaren dringt zich een herziening van de geldstromen naar steden op. Dat weet iedereen met enig inzicht in de materie. Daartoe is het vooral nodig dat gemeenten en steden een analyse maken van wat kerntaken zijn en wat niet.”

Zijn uitgangspunt is dat de overheid moet focussen op de waardevolle taken die de markt of het private initiatief niet realiseert. Geen bureaucratische en paternalistische houding van de overheid, en meer aandacht voor rekenschap en verantwoording. Voor het kerntakendebat reikt Van de Cloot sporen aan in zijn boek Overheid + Markt, het beste van beide werelden.

Lees verder onder de tweet

Eenvoudig wordt het niet. Econoom Geert Noels waarschuwt:  “De transparantie over subsidies is een belangrijke stap. Subsidies zijn transfers naar bijvoorbeeld zorg, cultuur en economie. De analyse en het debat zijn belangrijk in een democratie. Maar als heel veel actoren leven van subsidies, is dat niet zo eenvoudig.” Dat Matthias Diependaele al kiest voor de zogenoemde ‘uitgaventoetsen’, is een stap in de goede richting. Die toets moet maken dat subsidies grondig worden geëvalueerd, en zo nodig worden stopgezet.

Naar een Vlaamse vennootschapsbelasting

Een gevoelig thema zijn de bedrijfssubsidies. De linkerzijde en de vakbonden willen dat daar flink in wordt gesnoeid. De ondernemerswereld waarschuwt dat dat de concurrentiekracht van bedrijven onder druk zet en Vlaanderen minder interessant maakt als investeringsregio. Dat laatste klopt. Maar het belet niet dat de overheid ook met een kam door de bedrijfssubsidies moet gaan. Daarnaast kan de behoefte aan overheidssubsidies aanzienlijk worden beperkt via meer fiscale autonomie voor de regio’s. De federale regering kan de vennootschapsbelasting verlagen om bedrijven aan te trekken. Welnu, splits die vennootschapsbelasting en Vlaanderen kan hetzelfde doen. Dat is transparanter dan subsidies. De Vlaamse werkgeversorganisatie Voka pleitte twintig jaar geleden voor een regionale vennootschapsbelasting. Misschien is het moment gekomen om dat voorstel nog eens af te stoffen.