De Franse eerste minister François Bayrou wil 44 miljard euro besparen om het begrotingstekort terug te dringen. Hij denkt onder meer aan het schrappen van feestdagen en het bevriezen van uitkeringen. Daarvoor is echter geen meerderheid in de Franse Assemblée. Wellicht valt de regering bij een vertrouwensstemming op 8 september. Dat leidt tot een totale budgettaire crisis, waar we ook in België lessen uit kunnen trekken.
“Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen of we kunnen de ontsporing van de begroting niet keren. De soevereiniteit en de vrijheid van Frankrijk staan op het spel.” Bij onze zuiderburen kiezen politici snel voor een emotioneel taalgebruik, maar de waarschuwing van eerste minister François Bayrou kwam toch even binnen bij de pers en de publieke opinie.
Bayrou heeft een hele reeks besparingen klaar om de bloedrode begroting – een deficit van 5,4 procent of 168 miljard euro – te saneren, maar beseft dat het zeer moeilijk wordt om daarvoor in de politiek versnipperde Assemblée Nationale een meerderheid te vinden. Dus vraagt hij op 8 september het vertrouwen van de parlementsleden. De kans is echter groot dat zijn regering wordt weggestemd. Enkel Renaissance, de partij van president Emmanuel Macron en de conservatieve Les Républicains van ex-president Nicolas Sarkozy zijn gewonnen voor de besparingen. De PS en de groenen, die vroeger enkele andere maatregelen van de minderheidsregering stemden, zijn tegen. Samen met het radicaal-rechtse Rassemblement National en het radicaal-linkse La France Insoumise (LFI) zullen ze de regering laten vallen.
Daarmee is de politieke impasse compleet. Eind vorig jaar overleefde de vorige regering onder leiding van Michel Barnier een vertrouwensstemming niet. De motie van wantrouwen kwam er nadat premier Barnier zijn begroting wilde laten passeren zonder goedkeuring in het parlement.
Hogere rente op staatspapier dan Griekenland
Bayrou denkt dat een tweede val van een regering om de begroting de Franse bevolking, maar ook de politici zal wakker schudden. Hij wil ze doen beseffen dat er echt iets moet gedaan worden aan de desastreuze overheidsfinanciën. Met een begrotingstekort van 5,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp) of 168 miljard euro is Frankrijk één van de slechtste leerling van de Europese klas. Ook de financiële markten beseffen dat. De tienjaarsrente voor Franse overheidsobligaties bedraagt 3,51 procent. Daarmee leent Frankrijk tegen een hogere intrestvoet dan Spanje, Portugal en Griekenland. De rente op Italiaans staatspapier is wel nog hoger dan de Franse, maar het verschil bedraagt slechts 8 basispunten. Bayrou geeft toe dat de Italiaanse staatsschuld met 135 procent van het bbp een stuk hoger ligt dan de Franse (113%), maar wijst er tegelijk op dat de Italiaanse schuld stabiliseert terwijl de Franse blijft stijgen. Onze zuiderburen betalen jaarlijks 66 miljard euro aan intrestlasten.
Verder benadrukt hij dat het renteverschil met Duitsland is opgelopen van 0,65 procent eind juli tot 0,75 procent vandaag. Al die cijfers zijn voor de eerste minister het bewijs dat het zo niet verder kan.
Vorige week kreeg hij na een bezoek aan de Franse president Emmanuel Macron op het presidentiële vakantieverblijf in het Fort van Brégançon groen licht om het vertrouwen te vragen aan de parlementsleden. Een vertrouwen dat de facto gekoppeld is aan een reeks besparingsplannen.
Verregaande ingrepen
Die gaan tamelijk ver. Het betreft een sanering van 44 miljard euro. Zo wil Bayrou twee feestdagen schrappen (wellicht paasmaandag en 8 mei, het einde van de Tweede Wereldoorlog). Dat moet volgend jaar al 4,2 miljard euro opbrengen. De periode vooraleer iemand recht heeft op een werkloosheidsuitkering zal worden verlengd. Opbrengst: 2,5 miljard euro per jaar. De 17 miljoen Franse gepensioneerden zullen hun uitkering volgend jaar niet meer geïndexeerd zien, wat 3,7 miljard euro opbrengt. Frankrijk kent, zoals België, een systeem van automatische indexering, zij het niet voor lonen van werkenden, wel van uitkeringen. Ambtenaren worden niet langer vervangen, wat de overheidstewerkstelling met 150.000 banen doet dalen. Op die manier moet het begrotingstekort dalen tot 4,6 procent van het bbp in 2026 en 3 procent in 2029.
De kritiek van verschillende politieke partijen op de plannen is niet dat de regering een plan heeft om de begroting te saneren. Men vindt de maatregelen te hard en de verregaand. Dat is tamelijk hypocriet, aangezien de situatie de verantwoordelijkheid is van de politieke klasse zelf. Omdat men de voorbije jaren amper een besparingsbeleid gevoerd heeft.
President Emmanuel Macron mag dan wel een aantal goede keuzes hebben gemaakt, zoals het verhogen van de pensioenleeftijd en het afzwakken van de vermogensbelasting, van een structurele gezondmaking van de economie was er nooit sprake. Belastingverlagingen werden niet gecompenseerd door besparingen, waardoor de budgettaire toestand bleef verslechteren. Bij zijn aantreden werd Macron, die een carrière bij de zakenbank Rothschild achter de rug had, geroemd als ‘le Mozart de la finance’ (de Mozart van de financiële wereld). Van zijn financieel-economische expertise was weinig te merken.
Politieke spelletjes, zoals het vervroegd ontbinden van de Assemblée na de verloren Europese verkiezingen van juni 2024, hebben de situatie nog verergerd. Macron hoopte op een duidelijke meerderheid om een doelgericht beleid te voeren. Die is er niet en radicaal-rechts en radicaal-links domineren het parlement.
Geen belastingverlagingen zonder besparingen
Het gevolg: een volledige politieke blokkering. De Franse econoom Nicolas Baverez is zeer streng. Hij verwijt Macron Frankrijk geruïneerd te hebben. Hij vergelijkt de situatie met 1981-1983, toen de net verkozen socialistische president François Mitterrand met hogere uitkeringen, een lagere arbeidstijd zonder loonverlies, nationaliseringen en kapitaalbelastingen een bocht naar links nam. Frankrijk kwam in het vizier van de financiële markten en pas drie opeenvolgende devaluaties plus besparingen konden het tij keren.
Verschillende politieke analisten stellen dat Macron, net als Mitterrand, een misprijzen had voor de economie en dacht dat het probleem zichzelf zou oplossen.
Het is altijd gevaarlijk om landen met elkaar te vergelijken. Toch is de Franse situatie een les voor België, ook al is de situatie hier anders met een duidelijke parlementaire meerderheid. De arbeidsmarkt- en pensioenhervormingen van de regering-De Wever mogen worden gezien. De begroting blijft problematisch en verbetering is niet direct in zicht. Er is zelfs sprake van een belastingverlaging. Op zich een goed idee, maar daar is geen geld voor, tenzij men bespaart op de uitgaven. Keuzes die men in de Wetstraat moeilijk kan maken.
Frankrijk leert ons dat als men te lang aanmoddert en weigert tijdig de juiste keuzes te maken, dan wreekt de economie zich. Op termijn zijn hardere ingrepen nodig. De sanering van de komende jaren zou minder zwaar zijn geweest als de voorgaande regering haar verantwoordelijkheid had genomen.
