De balans: een noodregering is een paars-groene regering via de achterdeur

De coronacrisis leek even de formatiedruk op te voeren. Waarom geen noodregering vormen die tegelijk de ontsporende begrotingeen halt toeroept? Maar zeker aan Vlaamse kant is het enthousiasme klein: een noodregering zou neerkomen op de vorming van een vooral door de Franstaligen verlangde paars-groene regering. De patstelling in de Wetstraat blijft.

De Italiaanse regering bespreekt de lancering van een stimuleringspakket van 4,5 miljard euro, om de economische impact van het coronavirus op te vangen. Het virus laat zich vooral voelen in het noorden van de laars, het economische hart van het land, waar bijna de helft van het Italiaanse bruto binnenlands product (bbp) gegenereerd wordt. Onder andere voor de toeristische sector dreigt de komende weken en maanden een drama. Het toerisme is goed voor 232 miljard euro of 13 procent van het bbp. De toeristische sector telt 4 miljoen werknemers.

Een expansief budgettair beleid is volgens steeds meer Italiaanse politici onvermijdelijk. Alleen: met een begrotingstekort dat volgend jaar dreigt op te lopen tot 2,7 procent van het bbp en een staatsschuld van 130 procent van het bbp heeft het land eigenlijk geen financiële bewegingsruimte. Meer nog, de coronacrisis dreigt het tekort te doen oplopen richting 3 procent van het bbp. Italiaanse politici kijken almaar meer in de richting van de Europese Commissie. Ze willen groen licht krijgen om de begrotingsteugels te vieren, desnoods voorbij de grens van 3 procent begrotingstekort. Nicola Zingaretti van de centrumlinkse regeringspartij zei op tv: “Het is tijd dat de EU toont waarvoor ze is ontstaan.” Lees: Italië moet budgettair een uitzonderingspositie krijgen.

Budgettaire impact van de coronacrisis

In België is impact van het coronavirus nog veel minder groot. Maar op budgettair gebied vertoont ons land veel gelijkenissen met Italië. Volgens de Nationale Bank loopt het Belgische begrotingstekort bij ongewijzigd beleid op tot 2,6 procent van het bbp in 2021. Daarmee staat België in de eurozone op de tweede plaats, na Italië. De staatsschuld blijft hangen rond 100 procent van het bbp. België heeft evenmin veel ruimte om de negatieve economische impact van het coronavirus op te vangen. Een lagere economische groei zou het begrotingstekort, dat dit jaar oploopt naar 12 miljard euro, verder doen stijgen. Als de Belgische economische 0,3 procent van het bbp lager ligt, betekent dat ongeveer 650 miljoen euro minder overheidsinkomsten. De regering in lopende zaken heeft wel beslist dat bedrijven hun belastingen en sociale bijdragen later mogen betalen. En het systeem van tijdelijke werkloosheid wordt uitgebreid. Werknemers worden dan niet ontslagen, maar gaan een tijd niet werken en krijgen een vergoeding van de overheid. De uitgaven voor tijdelijke werkloosheid bedragen nu 355 miljoen euro. Als ze verdubbelen, is dat slecht nieuws voor de begroting, maar geen drama.

Al kan de factuur nog hoger opkopen. Zo vraagt de christelijke vabond ACV om de vergoeding voor tijdelijke werkloosheid op te trekken van 65 naar 70 procent van het loon. Dat gebeurde ook na de financiële crisis van 2008.

Regering met beperkt programma?

De coronacrisis lijkt politici wakker te schudden. In de Wetstraat werd vorige week her en der geopperd dat de koninklijk onderhandelaars Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) aan het scenario van een noodregering zouden werken. Die noodregering zou aan de slag gaan met een beperkt programma en voor een beperkte periode. De focus zou vooral liggen op de sanering van de begroting.

Zo’n noodregering zou wellicht bestaan uit de socialistische, de liberale, de groene familie plus CD&V. Ook mogelijk, maar weinig waarschijnlijk, is een combinatie van de socialisten, de liberalen, de groenen plus de Franstalige dwergpartijen cdH (5 zetels) en Défi (2 zetels). Maar zeker aan Vlaamse kant is er weinig enthousiasme voor zo’n noodregering. Zowel CD&V als Open Vld ziet dat scenario als een slinks manoeuvre om onder het mom van een noodregering de vooral door de Franstalige linkerzijde gewenste paars-groene regering op poten te zetten. Desnoods met CD&V als aanhangsel of, als dat niet lukt, dus met een paar kleinere Franstalige partijen. Voor de Vlaamse christendemocraten zou dat echter politieke zelfmoord zijn. Ze vrezen gegijzeld te worden in zo’n regering, door de moeilijke economische omstandigheden. Meer bepaald door partijen als de PS, die de druk hoog zullen houden om de publieke financiën te saneren door de belastingen te verhogen.

Geen regering zoals Dehaene I

Voorstanders van een noodregering verwijzen weleens naar eerste regering-Dehaene (1992-1995). Die begon na de zwarte zondag van 24 november 1992 ook als een noodregering, en groeide uit tot een van de meest performante regeringen sinds de Tweede Wereldoorlog. Het begrotingstekort daalde van 7 procent van het bbp in 1992 naar 2,1 procent in 1997. Bovendien slaagde België voor het toegangsexamen voor de Europese Muntunie.

Zou een noodregering anno 2020 niet hetzelfde kunnen doen? Het verschil is dat de regering-Dehaene I in een totaal andere economische omgeving kon functioneren. De rentelasten op de staatsschuld begonnen sterk te dalen, na 1993 kreeg de economische conjunctuur een boost. Bovendien was de sanering van de begroting via hogere of nieuwe belastingen toen nog mogelijk, omdat de fiscale druk nog niet zo hoog lag als vandaag. Voorts was de PS in die periode relatief pragmatisch. Loonmatiging om de concurrentiekracht van de bedrijven te herstellen was geen taboe voor de Franstalige socialisten. Zelfs een lichte daling van de primaire uitgaven van 44,2 naar 43,5 procent werd aanvaard. Voor de PS van Paul Magnette ligt dat alles nu zeer moeilijk.

Mogelijke migratiecrisis houdt verkiezingen veraf

En dus blijft de patstelling in de Wetstraat aanhouden. Gaan we dan toch naar vervroegde verkiezingen? Dat lijkt nog geen optie. De dreiging van een nieuwe migratiecrisis zou een geschenk voor het Vlaams Belang zijn. De Turkse president, Recep Tayyip Erdogan, weet hoe hij de Europese Unie onder druk moet zetten: stuur vluchtelingen en migranten naar de grens met Bulgarije en Griekenland en zorg ervoor dat dat zo veel mogelijk gefilmd wordt. Partijen als het Vlaams Belang gebruiken die beelden momenteel gretig als onderdeel van een pre-electorale campagne.