De balans: Duitsland kiest voor economisch eigenbelang

Als Rusland Oekraïne binnenvalt, wordt de Nord Stream 2-pijplijn richting Duitsland niet geactiveerd, waarschuwt de regering in Berlijn. Toch wil de Duitse regering de Russische president Vladimir Poetin niet te hard aanpakken. Daarvoor zijn de economische belangen te groot.

In Washington was men een paar weken geleden enorm verbaasd. De onlangs aangestelde Duitse bondskanselier, Olaf Scholz (SPD), maakte geen haast om een bezoek te brengen aan de Amerikaanse president, Joe Biden. Een bezoek is mogelijk begin of midden februari, “wanneer de agenda van de bondskanselier het toelaat”, liet Berlijn volgens het weekblad der Spiegel weten.

De Amerikanen hadden verwacht dat Scholz zich naar de VS zou haasten, nu Rusland meer dan 100.000 manschappen aan de grens met Oekraïne heeft verzameld en dreigt met een inval. De Russische president, Vladimir Poetin, blijft daarmee druk zetten op het Westen om een toenadering tussen de NAVO en Oekraïne tegen te houden. Duitsland is in het dreigende conflict om verschillende redenen een direct betrokken partij. Het is een trouwe NAVO-bondgenoot en de grootste economie in de ruime regio. Bovendien zijn er intense handelsrelaties tussen Duitsland en Rusland/Oekraïne. Duitsland importeert 55 procent van zijn aardgas uit Rusland. Voorts rekent kanselier Scholz op de opening van de ondertussen bekende gaspijpleiding Nord Stream 2, die onder de Oostzee van Rusland naar Duitsland gaat. Nord Stream 2 zou onze oosterburen minder afhankelijk maken van de toevoer van gas uit niet echt stabiele landen als Oekraïne of Wit-Rusland. Ook wordt zo de soms balorige buur Polen ontweken.

Bang voor energiebevoorrading

Omwille van de energiebevoorrading stond de SPD-Grünen-FDP-regering lange tijd terughoudend tegenover spierballengerol tegen Poetin. Wat als Rusland na een inval en NAVO-steun aan Oekraïne de gaskraan dichtdraait? Dan zou Duitsland moeten kunnen rekenen op de aanvoer van vloeibaar gas uit de VS, Afrika of het Midden-Oosten. Daar duikt een logistiek probleem op, want Duitsland heeft geen gepaste terminals voor de levering van dat gas. Het zou een beroep moeten doen op installaties in Italië, Polen of Nederland. Dat ligt gevoelig in Duitsland.

Dan stoot het land Poetin toch maar liever niet te veel voor het hoofd, en zet het zo veel mogelijk in op diplomatiek overleg. Al liet Olaf Scholz deze week weten dat Nord Stream 2 niet in werking wordt gesteld, als Rusland Oekraïne binnenvalt.

Neemt Duitsland hier onder Amerikaanse druk een hardere houding aan? Volgen straks nog strengere sancties tegen Rusland? Dat is verre van zeker. Scholz blijft een voorstander van diplomatieke gesprekken met Poetin, en wil een escalatie vermijden, uit economisch eigenbelang. Na de annexatie van de Krim door Rusland legde de Europese Unie Rusland sancties op. Daardoor daalde de Duitse export naar Rusland met 20 procent. Vooral de sector van de machinebouw leed daaronder. Berlijn wil een herhaling daarvan vermijden. 300.000 Duitse arbeidskrachten hangen rechtstreeks af van de export naar Rusland.

Betalingsverkeer moet mogelijk blijven

Een mogelijke nieuwe westerse sanctie zou een uitsluiting van Rusland uit het internationale Swift-betalingssysteem kunnen zijn. 11.000 banken van meer dan 200 landen gebruiken Swift voor grensoverschrijdende betalingen. Die sanctie zou ook de Europese economie en zeker Duitsland schade berokkenen. Europese bedrijven die nog naar Rusland exporteren, zouden via een complexe omweg moeten worden betaald. En wat met de Russische leningen die openstaan bij Europese financiële instellingen?

Friedrich Merz, de nieuwe nummer één van de Duitse oppositiepartij CDU en een kenner van het internationale financieel systeem, waarschuwde voor “een atoombom op de financiële markten”. Lees: Duitsland heeft geen probleem met een kordate houding ten opzichte van Rusland, maar wanneer de eigen economische belangen op het spel staan, is het niet het moment om de moraalridder uit te hangen.

Het is niet anders met de relaties met de Chinese Volksrepubliek. Voor Duitsland staan de handelsrelaties voorop. Toen China en de Europese Unie eind 2020 een handelsovereenkomst aangingen, die het voor Europese bedrijven gemakkelijker moet maken te investeren in China, zag men daar vooral de hand van Duitsland in. En het lobbywerk van de (auto)industrie van de oosterburen.