De kans is klein dat een van de Belgische regio’s deze legislatuur een begroting in evenwicht kan voorleggen. Voor Wallonië en Brussel is dat sowieso onhaalbaar, het Vlaamse begrotingsevenwicht in 2027 is hoogst onzeker. Dat is slecht nieuws, want daarmee dreigen de schulden van de deelstaten te hoog op te lopen.
De Vlaamse regering is gestart met de begrotingsopmaak 2026. Een akkoord wordt verwacht tegen 22 september, de vierde maandag van de maand, wanneer Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) in principe zijn Septemberverklaring voorleest in het Vlaams Parlement. Al kan het ook een week later zijn, zo leert het verleden. Want een Vlaamse State of the Union op 29 september is inderdaad nog altijd een Septemberverklaring.
De kans op lange begrotingsbesprekingen is groot, want het Vlaamse budget staat er niet zo goed voor. Lagere economische groei en federale fiscale ingrepen in de personenbelasting hebben een negatieve impact op de inkomsten. Aan de uitgavenkant zijn het tijdelijk voortzetten van de jobbonus en de toenemende uitgaven tegenvallers. Gevolg: de regering moet op zoek naar 2 miljard euro. Niet weinig op een budget van 60 miljard euro.
N-VA en Vooruit tegenover elkaar
De minister-president en minister van Begroting Ben Weyts (N-VA) houden vast aan een begrotingsgevenwicht in 2027. Volgens het rapport van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) bedraagt het geraamde tekort op de begroting dit jaar 3,52 miljard euro (zonder uitgaven voor Oosterweel en Vlaamse Veerkracht). Kijken we naar de volgende begrotingsjaren, dan evolueert het tekort bij ongewijzigd beleid naar 2 miljard in 2026. In 2027 daalt het tot 753 miljoen euro om in 2029 1,65 miljard euro te bedragen. “Een begrotingsevenwicht is op dit ogenblik helemaal niet in zicht”, stelt SERV-voorzitter Stijn Gryp. “Het consumentenvertrouwen en het vertrouwen van ondernemingen verzwakt, investeringen worden uitgesteld en de ontvangsten voor de overheid zullen trager groeien. Ondanks deze moeilijkheden moet de Vlaamse regering er alles aan doen om voldoende beleidsruimte te garanderen.”
De vraag is of er in de Vlaamse regering daarover een consensus kan worden gevonden. De relatie tussen N-VA enerzijds en Vooruit en cd&v anderzijds is verslechterd. De Vlaams-nationalisten denken klassiek aan besparingen om de begroting in de richting van een evenwicht te stuwen, Vooruit wil dan weer een verlaging van de erfbelasting bijsturen. Dat brengt direct 200 miljoen euro op.
Rentelasten wegen zwaar
Dat N-VA blijft hameren op een begroting in evenwicht heeft niet alleen te maken met het feit dat dit een belangrijke politieke trofee is voor Matthias Diependaele. Hij wil via die weg vermijden dat de Vlaamse schuld te veel oploopt. Die is niet meer onder controle. De Vlaamse geconsolideerde schuld groeit in 2025 aan tot 84,6 procent van de lopende ontvangsten. Dat is ver boven de schuldnorm van 65 procent. De belangrijkste oorzaken zijn niet alleen het begrotingstekort, maar ook de participatie van PMV in Brussels Airport Company (2,78 miljard euro) en de nettofinanciering van de socialewoningbouw (2,23 miljard euro).
De SERV ziet de geconsolideerde schuld stijgen tot 70,21 miljard euro in 2029, of 105,1 procent van de ontvangsten. Het gevolg: de rentelasten op de schuld bedragen een miljard euro en lopen tegen het einde van de legislatuur op tot 1,7 miljard euro. Geld dat niet kan worden gebruikt om klassiek beleid te voeren.
Zorgwekkende Brusselse en Waalse toestand
In de andere regio’s is de situatie nog dramatischer. De Waalse regering heeft een begrotingstekort van 2,2 miljard euro. De regering onder leiding van Adrien Dolimont (MR) streeft naar een begrotingsevenwicht in 2029, maar niemand houdt daar nog rekening mee. Wellicht ligt het Waalse deficit aan het einde van de legislatuur op 1,2 miljard euro. Ook bezuiden de taalgrens wordt de regionale schuld daarmee fel bezwaard. Die bedraagt 41 miljard euro en stijgt tegen 2029 naar 47 miljard euro. Ondertussen betaalt Wallonië 900 miljoen euro aan rentelasten. Ter vergelijking : dat is evenveel als een derde van het budget voor de kinderbijslag. In 2029 zal de rentelast op de Waalse schuld 1,2 miljard euro bedragen.
Brussel, waar het nog altijd wachten is op een nieuwe regering, zit in een zorgwekkende toestand. Het tekort van 1,4 miljard euro bedraagt 18 procent van de inkomsten (7,6 miljard euro). De schuld piekt naar 14,5 miljard euro. Economen voorspellen dat intresten op die schuld zullen stijgen van 400 miljoen euro vandaag naar 800 miljoen euro in 2029. De helft van het Brusselse tekort bestaat straks uit rentelasten.
Op het niveau van de deelstaten mag men dus niet meer talmen met het saneren van de begroting en het stabiliseren van de schuld. De tijd dat men kon schuilen onder de federale paraplu is voorbij. De federale regering staat zelf voor een zware besparingsopdracht en kan niet meer, zoals in het verleden, een financiële reddingsboei naar armlastige regio’s gooien. Voor de Vlaams-nationalist Bart De Wever in de Wetstraat 16 is er misschien één magere troost: de precaire toestand van de regionale begrotingen brengt een staatshervorming in 2029 dichterbij. Een grondige herziening van de geldstromen via de financieringswet incluis.
