De balans: daar zijn de btw-populisten weer
Een aantal politici, onder wie minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V), pleiten voor een btw-verlaging om de energiefactuur te verlichten. Terwijl geweten is dat zo’n ingreep nefast voor de overheidsfinanciën, niet milieuvriendelijk en zelfs een verkapte indexsprong is. Toch blijft voor politici de verleiding groot met lagere consumptiebelastingen de indruk te wekken dat men iets doet voor de gewone Belg.
Het heeft bijna anderhalf jaar geduurd, maar premier Alexander De Croo (Open Vld) lijkt eindelijk bezorgd om de toestand van de Belgische overheidsfinanciën. Donderdag waarschuwde de premier tijdens het vragenuurtje in de Kamer voor de nefaste effecten van een verlaging van de btw op energie van 21 naar 6 procent. Die maatregel slaat een gat van 1 miljard euro in de begroting, terwijl België in 2023 een structureel begrotingstekort zal hebben van 4,9 procent van het bbp (25 miljard euro).
Een tijdelijke btw-verlaging is uit budgettair oogpunt inderdaad een slecht idee. Een ander nefast effect is dat de lagere prijs een energiezuinig en dus milieuvriendelijk gebruik ontmoedigt. Een derde nadeel is dat de maatregel niet zo sociaal is als hij lijkt. Er is weliswaar het directe effect van de kostendaling, maar uitgesteld wordt de koopkracht aangetast. Een btw-verlaging heeft een matigend effect op de stijging van de index der consumptieprijzen (gezondheidsindex). Daardoor wordt een automatische loonindexering of aanpassing van de lonen aan de levensduurte trager doorgevoerd. Een verkapte indexsprong heet zoiets.
Ten slotte zullen de energieleveranciers geneigd zijn de prijsdaling door de verlaging van de btw teniet te doen door verhogingen van de prijs vóór btw. De Gentse econoom Gert Peersman gooide in dat verband een interessante grafiek op Twitter (zie hieronder) en gaf volgende boodschap mee: “Aan vorige ‘tijdelijke’ btw-verlaging op elektriciteit hebben we ‘permanent’ kater van hogere prijzen overgehouden.”
Lees verder onder de grafiek
Toch brak minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V), daarin gevolgd door enkele andere regeringspartijen, een lans voor een lagere btw op energie, om de stijgende energiefactuur voor de gezinnen te milderen. Trends voorspelde een maand geleden trouwens dat dit voorstel in 2022 zeer snel op de regeringstafel zou komen.
Nefast beleid maskeren
Ondanks het bewezen nefaste effect van een btw-verlaging op energie blijven politici met zulke voorstellen op de proppen komen. Men kan dat gerust btw-populisme noemen. Een verlaging van de consumptiebelastingen klinkt altijd goed om een crisissituatie aan te pakken, en wekt de indruk dat de Wetstraat begaan is met de portefeuille van Jan Modaal. Terwijl het gaat om een zwaktebod van beleidsmakers die hun vroegere nefaste fiscale beleid moeten maskeren. Het klopt natuurlijk dat de energiefactuur een verkapte belastingbrief is. Maar dat is niet het gevolg van het btw-tarief, wel van een reeks kleine heffingen die de regeringen – federaal en regionaal – hebben ingevoerd om op een gemakkelijke manier de staatskas te vullen.
Dat wijst ook op een gebrek aan een langetermijnvisie over een zuinig energiebeleid. De econoom Peter De Keyzer (Growth Inc) legde de vinger op de wonde: “De overheid heeft vandaag extra btw-inkomsten door hogere energieprijzen. Als we die meeropbrengsten nu eens zouden gebruiken om de woningen van de armsten te isoleren. Dat is veel zinvoller dan de btw op elektriciteit lineair te verlagen voor iedereen.”
Btw blijft gemakkelijkste en minst absurde belasting
Het btw-populisme beperkt zich trouwens niet tot het energiedebat. Vorig jaar kreeg de horecasector een btw-verlaging van de regering cadeau. Het resultaat van efficiënt lobbywerk. Maar economisch onderzoek toont aan dat dit ook daar geen goede maategel is. De btw is een procentuele belasting, waardoor vooral grote horecazaken profiteren van de maatregel, meer dan het café of het restaurant om de hoek. Ten tweede is zo’n btw-verlaging een signaal aan de leveranciers, zoals de grote bierbrouwers, om hun prijzen te verhogen. Zij zijn de grote winnaars.
In dit debat wordt vergeten dat een btw-verlaging ingaat tegen de officiële lijn van de Europese Commissie om belastingen zo veel mogelijk te verschuiven van arbeid naar consumptie. Dat is zeker relevant voor België, waar de belasting op arbeid zeer hoog is, terwijl de ontvangsten van belastingen op consumptie hier 11 procent van het bbp bedragen. België zit daar rond het Europese gemiddelde. Als de regering richting een nieuwe taxshift wil werken, weet ze wat haar te doen staat. Wijlen Albert Tiberghien, een van de grondleggers van de belastingwetenschappen in België, vatte het goed samen: “Btw is de belasting van de toekomst. Transparant en gemakkelijk te innen.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier