De balans: Conner Rousseau neigt richting beperking werkloosheidsuitkeringen in de tijd

Met het voorstel om de langdurig werklozen te verplichten een basisbaan aan te nemen of anders hun uitkering te verliezen, zit Vooruit-voorzitter Conner Rousseau nog meer op de lijn van de Noord-Europese sociaal-democratische partijen. Neem daar nog enkele andere arbeidsmarktvoorstellen bij en het is duidelijk dat de Vlaamse socialisten dicht bij het aanvaarden van eindige werkloosheidsuitkeringen staan.

Men zou eens een vlieg op de muur moeten zijn om te zien wat de Vlaamse socialisten van Vooruit en hun Franstalige kameraden van de Parti Socialiste doen wanneer ze elkaar aan de receptie of in de lift van het gezamenlijke hoofdkwartier aan de Brusselse Keizerslaan tegenkomen.

De voorbije maanden nam Vooruit-voorzitter Conner Rousseau regelmatig standpunten in die bij de PS voor ergernis zorgen. Zoals zijn pleidooi om nieuwkomers in België zo snel mogelijk de taal van de regio te laten leren, zodat ze sneller naar de arbeidsmarkt kunnen worden geleid.

De PS vindt dat betuttelend en paternalistisch. Het geflirt van Rousseau met de N-VA wordt weinig geapprecieerd. De indruk ontstaat dat de Vlaams-nationalisten en de socialisten al een voorakkoord hebben voor de vorming van de Vlaamse regering.

Dat tot ergernis van vooral de Brusselse afdeling van de Franstalige socialisten. Die maakt het nog niet zo bont als de radicale cabinetards van de ondertussen vertrokken Ecolo-staatssecretaris Sarah Schlitz, maar tal van Brusselse PS’ers hebben er geen probleem mee om tussen de N-VA en fascisme een gelijkheidsteken te plaatsen.

Een nieuwe bron van PS-frustratie is het recente voorstel van Conner Rousseau over de basisbanen. Werkzoekenden die na twee jaar nog niet aan de slag zijn, moeten een basisbaan aanvaarden. Dat kunnen banen zijn bij onder andere de groendienst van de gemeente, bij sportclubs, bij vrijetijdsverenigingen, in het onderwijs of in de zorg. Doen ze dat niet, dan verliezen ze hun uitkering.

Volgens Rousseau zijn die basisbanen een bittere noodzaak. De Vooruit-voorzitter ergert er zich aan dat er 75.000 openstaande VDAB-vacatures zijn tegenover 200.000 Vlaamse werklozen, van wie 30.000 langdurig werklozen.

De mosterd halen in Scandinavië en Nederland

Voor de PS is zoiets onbespreekbaar. Het toont aan de vooravond van 1 mei aan hoever de twee socialistische partijen in België uit elkaar zijn gegroeid.

Met zijn voorstellen voor een meer activerend arbeidsmarktbeleid haalt Rousseau de mosterd bij Noord-Europese landen. Niet toevallig ging Vooruit onlangs op schoolreis naar Denemarken en Finland, waar sociaal-democratische regeringen een systeem van uitgebreide sociale bescherming koppelen aan een grotere responsabilisering van werklozen. Een uitkering moet je verdienen door aan te tonen dat je effectief naar werk zoekt.

De PS zit eerder in de Latijnse cultuur, waar de band tussen rechten en plichten als werkloze minder sterk is.

PS-voorzitter Paul Magnette schoot het voorstel in een reactie af. Nochtans bestaat zo’n systeem van basisbanen in Nederland, al worden die vooral op lokaal niveau georganiseerd. In maart 2020 startte Groningen met het driejarige experiment voor basisbanen voor inwoners die op een andere manier geen kans maken op een betaalde baan. Het werk mag geen betaalde banen of vrijwilligerswerk verdringen. Het gaat bijvoorbeeld om ondersteuning in buurtcentra, het opruimen van zwerfafval, het ondersteunen van een sportvereniging of het bijstaan van kwetsbare buurtbewonens. 56 mensen hadden een basisbaan.

Vanwege de positieve resultaten wordt de basisbaan een structureel onderdeel van het arbeidsmarktbeleid in de gemeente. Ieder jaar wordt het aantal basisbaners uitgebreid met minimaal 50 mensen tot 250.

Geen opleiding volgen is geen uitkering

De media focusten vooral op het voorstel over de basisbanen, maar eigenlijk heeft Vooruit een breder pakket aan arbeidsmarkthervormingen klaar. Zo wil Rousseau dat de VDAB meer investeert in opleiding. Hij wil “een tsunami aan opleidingen”. Wie weigert, zal gesanctioneerd worden, bijvoorbeeld door de uitkeringen een aantal weken mis te lopen. Na acht maanden werkloosheid zou een werkloze moeten worden verplicht een opleiding te volgen voor een knelpuntberoep. Als die maatregelen na twee jaar nog geen baan opleveren, dan moet de VDAB een basisbaan aanbieden die niet kan worden geweigerd. Anders verliest men zijn uitkering.

Wie dat hele pakket aan voorstellen in rekening neemt, moet concluderen dat Vooruit richting een beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen evolueert. Het krijgt misschien een andere naam, maar daarop komt het eigenlijk neer. Daarmee zijn, afgezien van de PS, alle beleidspartijen in België gewonnen voor een vorm van eindige uitkeringen. Zo bestaat het ook in zowat alle andere EU-landen.

“Het systeem van basisbanen kan de patstelling doorbreken rond werkloosheidsuitkeringen die in België niet beperkt zijn in de tijd”, zegt arbeidsmarktspecialist Jan Denys (Randstad). “De basisbanen zijn een ultiem voorstel. Je hebt twee jaar de kans gehad om baan te vinden. Als je het aanbod voor een basisbaan niet aanvaardt, dan stopt het. Ik ben principieel voorstander van een beperking in de tijd van de uitkeringen na twee jaar. En als we de keuze moeten maken: liever basisbanen dan een basisinkomen. Ik ben dus voorstander, al hangt het natuurlijk af van hoe je het uitvoert. Welke banen zijn het? Gaat het inderdaad om een veredelde vorm van gemeenschapsdienst, of zijn dat reële banen? Je moet verder kijken dan het voorstel, de aankondiging of de goedkeuring. Cruciaal is het resultaat: doen de basisbanen de werkloosheid op termijn dalen?”