Het echte probleem is dat Europa haar burgers niet meer kan zeggen waar het voor staat, waar het naartoe wil, en waar dat goed voor is. Dat zegt Trends-redacteur Jozef Vangelder.
Alle mogelijke schade door een Britse uitstap uit de EU is nu stilaan opgemeten, bestudeerd en becommentarieerd. De Britse en de Europese export zullen zakken, de economische groei zal klappen krijgen, de EU wordt een Duits-Frans onderonsje, we zullen het economische en militaire gewicht van de Britten missen op het wereldtoneel. Enzovoort.
Gejank zal de Britten niet doen blijven. Het punt is niet wat iedereen te verliezen heeft bij een brexit, wel wat we allemaal zouden winnen bij een sterkere unie, met Groot-Brittannië én de 27 andere lidstaten. Het echte probleem is dat Europa haar burgers niet meer kan zeggen waar het voor staat, waar het naartoe wil, en waar dat goed voor is.
Het verlies van een common cause, een gezamenlijk streefdoel, geeft alle ruimte aan populisten en opportunisten om de EU naar eigen goeddunken te gebruiken en te misbruiken. Ook de Britse premier David Cameron, die het referendum heeft uitgeroepen voor binnenlands politiek gebruik, is niet vrij van zonde. Het wordt helemaal bedenkelijk als ook Europese politici er de brui aan geven. Op de voorjaarsvergadering van het IMF in april verklaarde Jeroen Dijsselbloem, de voorzitter van de Eurogroep, dat burgers niet langer nationale bevoegdheden willen overdragen aan de EU, en dat politici “daar moeten naar luisteren”.
Het echte probleem is dat Europa haar burgers niet meer kan zeggen waar het voor staat
De hernieuwde liefde voor de natiestaat komt, paradoxaal genoeg, bovendrijven in tijden waarin vluchtelingenstromen, terreurnetwerken, schuldencrisissen en failliete banken het gewicht van veel lidstaten duidelijk te boven gaan. De verklaring voor die paradox is niet zozeer het nostalgisch verlangen naar de vertrouwde natiestaat, als dam tegen de boze buitenwereld. Veeleer maakt de burger een koele berekening: waarom zou hij nationale souvereiniteit inleveren als Europa de beloofde welvaart en stabiliteit niet brengt?
Europa doet niet wat het moet doen. Vele Europese werven liggen er vandaag half verlaten bij. De weeffouten van de muntunie geraken niet hersteld, de bankenunie is half voltooid, een gemeenschappelijk migratiebeleid blijft een verre droom. Een verenigd Europa zou in vele opzichten een meerwaarde bieden. Maar daar waar Europa haar meerwaarde biedt, verliezen nationale politici hun invloed. Dat houdt de unie gevangen in een vicieuze cirkel. Europa deugt voor niets, omdat politici dat zo willen, en dat liefst zo laten.
Om te ontsnappen uit de vicieuze cirkel, moet Europa legitimiteit verwerven. Vandaag hebben de lidstaten nog altijd het laatste woord in de unie. EU-leiders die voor de hele Europese bevolking verantwoording moeten afleggen, zullen door hun kiezers gedwongen worden de meerwaarde te bieden die de lidstaten ontzeggen aan Europa.
Dat is de sprong die politici zullen moeten maken, als ze daags na het Britse referendum een geloofwaardige Europese nieuwbouw willen presenteren. De Britten – met een eeuwenoude democratie in hun DNA – hebben overschot van gelijk als ze Europa een gebrek aan democratische aansprakelijkheid verwijten. De Britten zeggen graag waar het op staat. Europa zal hen nog missen.
Brexit-referendum
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier