De begroting is een stevige correctie maar maakt van België nog geen financieel gezond, normaal land. Een volgende saneringsronde dient zich nu al aan. “Daar zullen de regio’s mee in betrokken worden”, zegt Jan De Meulemeester, Head of Business News van Trends Z. “Zij blijven door het grabbeltonfederalisme al te veel buiten schot. En laat AI los op de overheden. Dat kan op korte termijn duizenden jobs vervangen. Deze besparingsronde is niet het einde van de oefening maar slechts the end of the beginning.”
Is het resultaat evenwichtig te noemen?
JAN DE MEULEMEESTER. “Is het fair verdeeld? Dat is de hamvraag waar het de voorbije weken over ging. Want dat er iets moest gebeuren was stilaan bij iedereen doorgedrongen, als je de zowat slechtste begroting van Europa als een strop om je nek hebt zitten. Voor velen betekent fair een billijke spreiding van de inspanning, deels op basis van het vermogen. Jij, ik, de overbuur: allemaal samen in hetzelfde bad, solidair.
“Als je dat louter politiek bekijkt: als zowel een linkse Conner Rousseau als een rechtse Georges-Louis Bouchez zich in het compromis kunnen vinden, dan zit het wat tussenin. Daar zit tegelijk meteen de politieke zwakte van zo’n compromis. Premier Bart De Wever citeert graag Margaret Thatcher. Welaan, in deze: ‘Standing in the middle of the road is very dangerous; you get knocked down by the traffic from both sides.’ De mensen zijn malcontent en toch zal ons land tegen 2029 nog niet budgettair gezond zijn. Het is een 3 Suisses van ingrepen met afgevijlde kantjes, vaak wat sluiks erin gedraaid. Zoals die ‘centenindex’ – een kleuterig woord dat ik pas gisteren leerde kennen. Laat die sugercoating achterwege en zeg dan gewoon hoe het is: we vragen de werkende middenklasse om nog meer in te leveren op loon.”
Minder fair is dit alles wanneer je vertrekt vanuit het mantra van deze coalitie: dat werken meer moet lonen?
DE MEULEMEESTER. “De centenindex is koopkrachtverlies. En laat ons benoemen hoe het is: gegeven de hogere lonen treft dit de meest productieve en gemotiveerde helft van bevolking, zoals Ive Marx opwierp. En denk ook aan al die kleine vennootschappen, vaak zeer flexibele en hard werkende high potentials. De regering geeft hier een stille incentive die zegt: doe maar niet té hard je best. Dat is zuur. En dat is een groep die boven zich nog een pak échte rijken heeft. In die zin vind ik de hoeraberichten op sociale media misplaatst. Van sommige fanboys en –girls van deze regering, maar ook van regeringsleden zélf en voorzitters. Ze deden beter zoals De Wever zelf: niet pronken maar bescheiden blijven.”
Bart De Wever kan stilaan de historische vergelijking met Jean-Luc Dehaene doorstaan.
Er lijkt geen lijn, geen visie achter te zitten?
DE MEULEMEESTER. “Het is geen pretpakket. De enige visie is het rotten van het saldo doen stoppen. Maar gegeven de acute toestand van onze overheidsfinanciën is dat al een waardevolle visie op zich – en eentje die vorige regeringen helaas niet hadden. Een vuile klus, zeg maar, die moest gebeuren. Someone’s gotta do the dirty job.
Voor een visie moet je naar het zomerakkoord. Je moet het hele plaatje bekijken. En daar zit fairness is, omdat het hervormingen zijn die niet meteen nu renderen maar wel voor de mensen die na ons komen. Solidair zijn betekent niet enkel zorg dragen voor ons onszelf vandaag maar ook zorgen voor de generatie die na ons komt.
“Ik heb een dochter van 15 maanden. Als ik vandaag optel wat ik als werkende burger inlever, dan ben ik daartoe bereid, indien ik erop kan vertrouwen dat zij, wanneer ze de grote wereld instapt, een beroepsactief leven kan leiden in een land dat er sterker voor staat. De vraag is: vertrouw ik erop dat mijn centen goed worden besteed? Ik ben een optimist en hanteer graag het voordeel van de twijfel.
“In die zin kan Bart De Wever stilaan de historische vergelijking met Jean-Luc Dehaene doorstaan. We zullen pas tegen einde legislatuur al dan niet met zekerheid kunnen zeggen of hij zich in het rijtje van de groten kan zetten. Maar ondanks het bovenstaande en de bedenkingen bij deze sanering: je vraagt je toch af wat Alexander De Croo, Sophie Wilmès en Charles Michel al die jaren hebben uitgespookt? De Wever heeft die drie alvast overtroffen en hij is nog geen jaar bezig. Ik denk dat het liberale trio dat stilletjes zelf ook beseft. Gênant. Veel budgettaire tijd verloren, dat wel. De prijs daarvoor betalen wij nu.”
Het lijkt er ook op dat dit akkoord fair wil zijn ‘op zijn Belgisch’?
DE MEULEMEESTER. “Dat wist collega Alain Mouton op de ochtend van het akkoord meteen op te merken. Samengevat: de Vlamingen betalen meer, de Walen worden harder aangepakt. Het communautaire is in dit land nooit weg en ook hier zie je een wafelijzer. Vlamingen stoken veel meer op gas. Zo’n twee miljoen gezinnen. In Wallonië maar 700.000. In Vlaanderen zijn ook veel meer kleine vennootschappen. Slechts een kwart van de Belgische kmo’s is Waals. En Vlamingen beleggen veel meer op de beurs. Drie keer een target in deze sanering. Tegelijk zal de strengere aanpak van werklozen en langdurig zieken in Franstalig België harder aankomen. Elk zijn deel dus.”
We hebben al zo’n groot overheidsbeslag. En nu komen er nog taksen bij?
DE MEULEMEESTER. “Het principe blijft onaanvaardbaar. We zijn na Frankrijk het land met het grootste overheidsbeslag, zo’n 52 procent, en toch komen er nog extra heffingen bij. Een hogere effectentaks, de meerwaardebelasting, de pakjestaks, hogere accijnzen, btw-verhogingen, hogere vliegtaks, bankentaks… En telkens is er wel uitleg voor: het is voor het milieu, het is voor eerlijkere online handel, het raakt de laagste lonen niet… Soit: een taks is een taks. We moeten snel eens het overheidsbeslag herrekenen met inbegrip van deze regendouche van taksen. Dat resultaat zou een Georges-Louis Bouchez toch rode kaakjes moeten geven.”
Het werd een inspanning van geen 10 maar 9,2 miljard. Is dat niet vreemd?
DE MEULEMEESTER. “Bart De Wever heeft het rotten aangepakt en vertraagd, maar het is daarmee nog niet gestopt. Net na de zomer klonk het dat we 20 miljard moesten saneren. Dan werd het 12. Dan werd het 10 en maandagochtend is dat 9,2 miljard geworden. Het is alsof er een soort Black Friday-korting op dat saldo zit: ‘Yes, het is ons gelukt en aan de helft van de prijs.’ Dat klopt natuurlijk niet. Met deze inspanning zitten we tegen het einde van de legislatuur nog steeds met een tekort van 4 à 4,5 procent. De ambitie was om netjes de Europese 3 procent aan te tikken. We zijn met dit pad dus nog niet financieel gezond. Het is een broodnodige correctie, maar dat maakt van België nog geen normaal land.”
Een gevolg van zo’n aanhoudend tekort is dat de schuldgraad blijft groeien?
DE MEULEMEESTER. “Exact. Met een tekort van 4 procent blijft de schuldratio groeien, richting 110 procent van het bbp en meer. Terwijl de ratingbureaus vragen dat die schuldratio minstens stabiliseert. Het blijft stijgen, zij het minder snel.
“Hij kreeg al een deel van zijn goesting maar het loont toch om nog naar Georges-Louis Bouchez te luisteren. Hij pleitte in september voor een inspanning van 20 miljard. Daarmee gaan we richting het tekort van 3 procent. Ik ben er zeker van dat die realiteit zich voor het einde van de legislatuur zal aandienen. Binnen de regering hoor je nu al dat er ruimte is voor verdere bijsturingen tijdens begrotingscontroles. De deur staat al op een kier.
“Dat staat in de sterren geschreven. Onze schuldratio daalt niet. Van een aantal belangrijke effecten zijn we niet zeker: wie zijn die 100.000 ‘malades imaginaires’ die we hupsakee aan de slag gaan krijgen, in liefst een vaste en productieve job? En wat bij tegenslagen, zoals corona? Hebben we nog buffer? Neen. Of het geld van Euroclear? Als de EU in deze kwestie een kemel schiet, dan is de federale kas alweer anderhalf miljard armer.” (Lees ook: Trump wil profiteren van deel van bevroren Russische activa bij Euroclear)
Er komen dus nog saneringen?
DE MEULEMEESTER. “Ja. En laat ons daar de regio’s bij betrekken. De federale entiteiten zijn armlastig. De regio’s zijn te weinig fiscaal geresponsabiliseerd, liggen onder een al te veilige stolp van het grabbeltonfederalisme. Een volgende, derde grote begrotingsronde moet deels gebeuren binnen een overlegcomité van de regio’s. Bouchez en De Wever hebben de Waalse en Vlaamse minister-presidenten als partijgenoot – ze hebben die zélf op die post gezet. Bel ze op, haal ze uit hun bubbel.
“En laat de AI-revolutie los op de overheden. Die tienduizenden uitvoerende, administratieve bureaujobs: dat zijn toch bij uitstek takenpakketten die deels door AI kunnen overgenomen worden? Een wilde gok: ik schat minstens een billijke besparing van 10 procent op alle werkingsmiddelen. Om te beginnen. (Lees ook een interview met professor emeritus Luc Soete: ‘Wie durft AI in te zetten om de overheid af te slanken?’)
“De Wever citeerde zelf Churchill. Je kan over dit zogenaamd ‘tweede regeerakkoord’ zeggen: dit is niet het einde van de grote oefening, ‘but is is, perhaps, the end of the beginning.’
