Als we meer vaccins willen, moet de overheid ingrijpen

De coronapandemie kost de wereld 1000 miljard dollar per maand. Elk vaccinspuitje is daarom goud waard: 5800 dollar, berekenden wetenschappers. Voor de vaccinproducenten is het commerciële belang veel kleiner. Voor de broodnodige extra vaccins zal de overheid de producenten bij hun nekvel moeten grijpen.

De directe effecten van de coronapandemie kosten de wereldeconomie maandelijks 500 miljard dollar, stelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF). De totale factuur is nog een pak zwaarder. Kinderen kampen met leerachterstand, mensen verliezen hun gezondheid. Een voorzichtige inschatting van die indirecte kosten levert een verdubbeling van de economische schade op, of 1000 miljard dollar per maand, meldt een groep wetenschappers op de website van het wetenschapsblad Science.

De conclusie is eenvoudig: alles moet uit de kast om de wereldwijde productie van vaccins te verhogen. De onderzoekers schatten de capaciteit op 3 miljard vaccinatiekuren per jaar. Een kuur bestaat uit een of twee dosissen. Op basis van de economische schade die ze kan vermijden, is een vaccinatiekuur vandaag 5800 dollar waard. Als we de capaciteit zouden opdrijven, winnen we tijd en vermijden we nog meer economische schade. Een investering die jaarlijks 1 miljard extra vaccinatiekuren oplevert, kan de bevolkingsimmuniteit met vier maanden vervroegen, schatten de onderzoekers. Dat komt neer op een waarde van 576 tot 989 dollar per extra vaccinatiekuur, naargelang het moment waarop de nieuwe capaciteit beschikbaar komt.

Kloof

Vergeleken met de gigantische economische waarde van een vaccinatiekuur voor de samenleving, is de prijs die de producent krijgt echter een schijntje: 6 tot 40 dollar per kuur, stellen de onderzoekers. Er gaapt dus een diepe kloof tussen het maatschappelijke voordeel van vaccins en de commerciële opbrengst voor de producent. De maatschappij heeft veel meer belang bij extra vaccins dan de producenten.

Om de kloof te overbruggen, zal de overheid moeten ingrijpen, en contracten afsluiten met de producenten voor meer capaciteit. Dat kan door nieuwe productielijnen te bouwen, maar ook door andere ingrepen, zoals het oprekken van de bestaande capaciteit of de herbestemming ervan.

Wellicht zal een aantal landen niet popelen om de producenten te betalen voor extra capaciteit. Wereldwijd spenderen overheden nu al 1500 miljard dollar per maand aan coronasteun, wat diepe gaten slaat in de begrotingen. Nochtans kunnen investeringen in extra vaccinproductie zichzelf in veelvoud terugbetalen, alleen al dankzij vermeden begrotingskosten, aldus de onderzoekers. Blijkbaar dringt dat bij de overheden niet goed door. De Wereldbank heeft 12 miljard dollar vrijgemaakt voor vaccinatiesteun (en andere hulp), maar dat geld bleef grotendeels onaangeroerd.

Vaccinoorlogen

De producenten zullen hun capaciteit niet gauw uit eigen beweging opdrijven. Door hun capaciteit beperkt te houden en de leveringen te spreiden in de tijd, besparen ze kosten en halen ze meer winst uit dezelfde geproduceerde hoeveelheid. De koper kan weliswaar dreigen met zware boetes bij een overschrijding van de leveringstermijn, maar de producenten zullen niet happig zijn om zo’n contract te ondertekenen.

Net daarom moeten overheden in de leveringscontracten ook de installatie van de nodige productiecapaciteit afdwingen. Capaciteitscontracten helpen bovendien om vaccinoorlogen te vermijden, want elke koper in de wachtrij wordt snel bediend. Bij klassieke leveringscontracten is een koper de zoveelste in de wachtrij, of kan hij zelfs achteruit gegooid worden, als andere kopers kortere leveringstermijnen weten te bedingen.

De overheid kan ook op andere manieren ingrijpen, zoals de tweede dosis uitstellen, of maar één dosis toedienen aan mensen die al besmet geweest zijn. Er komt het best ook een internationaal uitwisselingsmechanisme voor vaccins. Nu de landen alle vaccins vastpakken die ze kunnen krijgen, hebben sommige overschotten of weten ze geen blijf met vaccins die bij ultralage temperaturen moeten worden bewaard.

Dat neemt niet weg dat de uitbreiding of herbestemming van de capaciteit enorme maatschappelijke voordelen oplevert, nu en in de toekomst. Maar dat maatschappelijk voordeel maakt de rekening van de producenten niet, besluiten de onderzoekers. De overheid zal het stuur van de markt moeten overnemen.