‘Als je in je leven ooit een socialist moet zijn, is dat vandaag’

Is iedereen socialist vandaag, dan kan straks niet iedereen socialist blijven. Het gelijk van sp.a-voorzitter Conner Rousseau heeft een houdbaarheidsdatum, zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

We zijn allemaal socialisten vandaag, zegt Conner Rousseau. De voorzitter van de s.pa heeft gelijk. Als je in je leven ooit een socialist moet zijn, is dat vandaag. De slachtoffers van de pandemie hebben alle recht op onze solidariteit, van de patiënten op intensieve zorgen tot de zelfstandige die zijn omzet ziet verdampen. Ze hebben dit onheil niet over zich afgeroepen, ze kunnen er niet voor verantwoordelijk worden gesteld. Iedereen begrijpt dat, behalve misschien de Nederlanders, die voorlopig het hoofd leggen voor steun aan Italië via de uitgifte van obligaties met een gezamenlijke Europese waarborg, de zogenaamde coronabonds. ‘Moeten wij, Nederlanders, die werken tot 67 en reserves hebben aangelegd, de rekening betalen van mensen die op hun 60ste met pensioen gaan en de toekomst niet hebben voorbereid?’ gaat de redenering boven de Moerdijk. De opmerking is terecht, maar de timing is fout. Dit is niet het moment om de Italianen, of alle slachtoffers van covid-19, nog dieper in de put te duwen. Het is zelfs een kwestie van eigenbelang. “We zijn geen rijk noorden meer als het hele zuiden omvalt”, zei Nout Wellink, oud-voorzitter van de Nederlandse centrale bank en in normale omstandigheden streng in de leer, vorige week op de Nederlandse radio. Als de mier ooit zijn voorraden moet delen met de krekel, dan is dat nu.

De solidariteit wordt op ongeziene schaal georganiseerd, ook voor de economische slachtoffers. Voor de werknemers is er het vangnet van de tijdelijke werkloosheid. Voor getroffen gezinnen wordt de afbetaling van het huis tijdelijk opgeschort. Voor zelfstandigen zijn er premies om de moeilijkste maanden door te spartelen. Voor bedrijven is er een uitstel van betaling en liggen voor 50 miljard euro noodkredieten met overheidswaarborg klaar. Groeibedrijven kunnen voor hun financiering bij de Vlaamse overheid aankloppen voor een achtergestelde lening. Het is nodig. “De coronacrisis gooit een atoombom op de sector. We moeten die beloftevolle bedrijven dringend beschermen. Anders raken we in enkele maanden een hele generatie aan talent en ondernemingen kwijt”, zegt techondernemer en investeerder Jürgen Ingels.

Is iedereen socialist vandaag, dan kan straks niet iedereen socialist blijven. Het gelijk van Conner Rousseau heeft een houdbaarheidsdatum. De acute crisisbestrijding eist alle aandacht en energie, maar er mag al worden nagedacht over een exitstrategie. De overheid kan zich niet voor eeuwig en één dag borg blijven stellen voor de hele economie, want dan is er straks geen economie meer. Ook de centrale bank kan niet eeuwig en ongestraft de overheden gratis financieren. En als voor de coronacrisis alles kan, waarom kan de centrale bank dan ook geen duizenden miljarden naar de klimaatopwarming gooien? En kan het geld ook niet aan de bomen groeien voor de gezondheidszorg, het onderwijs of de overheidsinvesteringen? Je kan geld creëren zoveel je wil, maar je kan slechts één keer de beschikbare mensen en middelen inzetten. De magische geldboom bestaat niet. Moeilijke keuzes liggen in het verschiet.

De overheid is uitgevonden om een crisis zoals deze het hoofd te bieden. Dat is een van haar kerntaken. De bouw van een socialistisch walhalla is dat niet. Zodra de crisis luwt, moet de overheid weer baan ruimen voor een gezonde marktwerking. Daar durft het schoentje te wringen. Tijdelijke overheidsinitiatieven hebben de neiging permanent te worden. Tijdelijke overheidsuitgaven hebben de neiging verworven rechten te worden. Elke belangengroep zal met verve haar voordeel verdedigen. Tijdens elke crisis stijgt het overheidsbeslag, om daarna niet meer terug te keren naar het niveau van voor de crisis. België had al een overheidsbeslag van meer dan 50 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Gaan we naar 60 procent als nieuwe normaal? Dan nemen we het businessmodel van Wallonië over, dat niet bekendstaat om de economische groei te genereren die we de volgende jaren zo hard nodig hebben. Er is een exitstrategie nodig om economie weer op gezonde leest te schoeien. Meer overheid is helaas niet de wonderoplossing. Een slimmere overheid, die de beschikbare middelen efficiënter inzet en beter managet, zou al een groot verschil maken.