Je bent oud en je wilt wat

72 jaar. Dat is de gemiddelde leeftijd van het personeel bij de Amerikaanse producent van medische naalden Vita Needle. De directiesecretaresse is 78, de oudste werknemer viert er binnenkort zijn negentigste verjaardag. “Iedereen die de trap nog op kan, is welkom.”

Needham (VS).

F red Hartman leidt een ouderwets bedrijf en hij is er trots op. “De meeste van mijn machines dateren van de jaren ’60, sommige staan hier al van voor de oorlog,” vertelt de bedrijfsleider terwijl hij door de lawaaierige productieruimte van Vita Needle stapt. Niet dat Hartman gekant is tegen verandering of nieuwe technologieën – zijn bedrijf heeft zelfs een stek op het world wide web. “Maar in ons geval zijn deze oude machines veel nuttiger dan hightech apparatuur. Omdat het zeer eenvoudige machines zijn, kunnen we zeer snel de productie opstarten. We hebben ons gespecialiseerd in bestellingen die te klein zijn voor de grote producenten.”

Merkwaardiger dan deze productiestrategie is het human-resourcesbeleid van Vita Needle. Ook op dat terrein kiest Hartman voor oud: de gemiddelde leeftijd van zijn ploeg is 72 jaar, de oudste werknemer is 89. Dertig van de 35 werknemers zijn ouder dan 65.

Vita Needle,

in 1932 opgericht door de overgrootvader van Fred Hartman, huist al bijna zeventig jaar in hetzelfde pand – het voormalige theater van Needham (een voorstad van Boston) – en bijna even lang maakte het slechts één product: herbruikbare medische naalden. In de jaren tachtig geraakte Vita Needle in grote moeilijkheden omdat de vraag naar herbruikbare naalden als gevolg van de aidsproblematiek ineen stuikte. Fred Hartman vond echter andere toepassingen en markten voor de naalden (oppompen van basketballen, aanbrengen van lijm of verf…) en tegen 1989 bereikte de productie stilaan weer het oude niveau. “We zochten toen mensen die hier op deeltijdse basis wilden werken,” vertelt Hartman, “maar het was toen ook al hoogconjunctuur in de States en we vonden niemand. We zijn dus uit noodzaak en een beetje toevallig beginnen recruteren onder oudere mensen.”

Het experiment werd een meevaller, Fred Hartman is enthousiast over zijn krasse knarren. “Oudere mensen zijn loyaal, toegewijd, flexibel en zeer kwaliteitsbewust,” zegt hij. In eerste instantie was de flexibiliteit het belangrijkste, geeft Hartman wel toe. Als er niet voldoende werk was, kon hij zonder veel problemen zijn oudere werkkrachten terug naar huis sturen. Met jonge mensen lag dat gevoeliger.

Intussen is het orderboek van Vita Needle zo goed gevuld dat Hartman continu op zoek is naar nieuwe oude mensen. Een affiche aan de deur en mond-op-mondreclame zijn de enige recruteringskanalen, de kranten weigeren immers personeelsadvertenties van Vita Needle: discriminatie op basis van leeftijd is ook in de VS verboden. “Het is belachelijk,” zegt Fred Hartman, “dit deel van de bevolking wordt anders gewoon genegeerd op de arbeidsmarkt.” Selectiecriteria heeft Vita Needle niet, “Iedereen die de trap nog op kan, is welkom,” lacht Hartman. Hij wijst er ook op dat zijn bedrijf een grote jobzekerheid biedt, er werd nog niemand ontslagen.

De beroepsachtergrond van de oude werknemers is zeer verscheiden (van ingenieur tot circusartiest), maar met het verleden wordt niet echt rekening gehouden: bij Vita needle is bijna iedereen productiearbeider. Een aantal ouderen solliciteert echt uit financiële noodzaak, maar volgens Fred Hartman komen de meesten “om hun geest en lichaam scherp te houden”. “Je moet een reden hebben om uit je bed te komen. Voor rijke ouderen is dat geen probleem, die kunnen reizen en uitstapjes maken. Maar als je met wat minder moet rondkomen, is dat niet zo eenvoudig. Mensen hangen dan vaak heel de tijd voor de televisie omdat het de goedkoopste manier is om de dag door te komen. Bij ons zitten de mensen in een aangename groep leeftijdsgenoten, ze zijn productief en verdienen geld.”

Mary Bianchi, de 78-jarige secretaresse van Fred Hartman, zegt dat het bij haar in de eerste plaats om het geld te doen was: “Ik heb altijd in een klein bedrijf gewerkt, een pensioenplan bestond er niet. Voor ik hier begon, was het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen.” Ze voegt er wel onmiddellijk aan toe dat ze steeds met plezier naar haar werk komt. Mary neemt de telefoons aan, doet de facturatie en regelt ook de bankzaken. Vorig jaar heeft ze met de computer leren werken. “In het begin had ik er echt schrik van,” vertelt ze. “Ze hebben iemand moeten sturen om me ermee te leren omgaan.”

In de mate van het mogelijke bepalen de werknemers zelf hun werkuren. Mary begint meestal om vijf uur ‘s morgens en werkt door tot drie uur in de namiddag. In totaal werkt ze zo’n veertig uren per week. “Ik begin graag vroeg, dan wordt ik niet te veel gestoord,” zegt ze.

Iedereen werkt in zijn eigen tempo, stress is absoluut uit den boze bij Vita Needle. “We zijn wel geen liefdadigheidsinstelling of bezigheidstherapie,” zegt Fred Hartman, “maar de werknemers weten dat, ze werken goed door. We groeien trouwens elk jaar nog zo’n 10% tot 20%. In 1994 steeg de omzet zelfs met 50%. Maar dat is te snel: te veel problemen, te veel spanningen. Het moet aangenaam blijven; anders haken de mensen af.” Het uurloon bij Vita Needle varieert van 6,5 tot 13 dollar. “Dat is een competitief loon voor dit soort arbeid,” stelt Hartman. “We hebben geen bonusplannen of iets dergelijks. Mensen op deze leeftijd hebben daar weinig boodschap aan, die willen cash geld. Elk jaar rond Kerstmis kijken we in de boeken en verdelen we een stuk van de winst onder de werknemers: tien tot twaalf weken loon in een goed jaar, wat minder in een zwakker jaar. Op die manier blijven onze loonkosten in lijn met de resultaten.”

Nadat de Today Show

en NBC News het opmerkelijke personeelsbeleid van Vita Needle bij televisiekijkend Amerika bekend maakten, werd Fred Hartman overstelpt met reacties. De meeste waren zeer positief, ook enkele bedrijfsleiders toonden interesse. “Maar bij mijn weten is er geen enkel bedrijf overgegaan tot daden,” zegt Fred Hartman. “Je kan oudere mensen niet zomaar in elk productieproces inschakelen. Onze ouderwetse manier van produceren laat dat wel toe.”

laurenz verledens