Psychotherapeut Anneleen De Lille: ‘Verbondenheid met collega’s kan wonderen doen als de werkdruk ruiger wordt’

Sinds de coronapandemie voelen mensen zich nog meer opgejaagd dan tevoren, stelt Anneleen De Lille vast. Stress zal er altijd zijn in een baan, maar ze leert er mensen wel mee om te gaan. “Door je waarneming bewust te filteren op positieve zaken, ga je de hele dag in een ander licht zien.”

Anneleen De Lille is psychotherapeut en teamcoach. In haar workshops en opleidingen hoort ze mensen dromen van een lege mailbox en van avonden vol energie om ontspannende dingen te kunnen doen. Haar boek Minder werken, meer doen bevat geen toveroplossingen om dat waar te maken, maar wel gereedschap om greep te krijgen op leven en werk. “Ik kom zoveel mensen tegen die zich constant opgejaagd voelen”, zegt ze. “Dan vraag ik wanneer ze nog eens in een flow komen, die diepste staat van concentratie waarin je opgaat in een bezigheid. Heel vroeg of heel laat op de dag, blijkt dan, op momenten dat het communicatienetwerk zwijgt. Dat kan niet de bedoeling zijn. Het is allemaal nog verergerd sinds corona.”

Wie thuis in zijn spelonk zit, ervaart minder verbondenheid met collega’s. Je hebt die babbels aan de koffiemachine nodig

Hoezo?

ANNELEEN DE LILLE. “Tijdens de pandemie was voor kantoorwerkers thuiswerk de norm. Bedrijven vertellen mij dat het moeite kost hen nu weer naar de werkvloer te krijgen. In de lockdowns lukte het perfect vijf dagen thuis te werken, zeggen die medewerkers dan. Het gevolg is dat er een enorme onlinemeetingcultuur is gegroeid. Maar het praktische werk dat daaruit voortkomt, gebeurt niet meer op kantoor en beperkt zich niet tot de klassieke werktijden. Dat veroorzaakt chronische stress.”

U noemt dat het grotsyndroom.

DE LILLE. “Wie thuis in zijn spelonk zit, ervaart minder verbondenheid met collega’s. Net die verbondenheid kan wonderen doen als de werkdruk ruiger wordt. Er is het gezegde ‘first glue, then stretch’. Een ploeg die hecht samenhangt, kan meer aan, want iedereen weet dat hij op de anderen kan rekenen. Maar de glue plakt minder als je fysiek van elkaar verwijderd bent. Je hebt die babbels aan de koffiemachine nodig. Daar doe je ideeën op en kom je te weten hoe het met de anderen is.”

Om beter bestand te zijn tegen stress, stelt u, helpt een balans tussen energiegevende en energievretende taken. Wat win je daarmee? Vervelende klussen moeten ook gebeuren.

DE LILLE. “Je kunt iets doen aan de mindset waarmee je ze benadert. Als je voor je werk vaak op de baan bent, zal je noodgedwongen tijd verliezen in files. Maar die zullen zich niet miraculeus oplossen als je je daar telkens in opjaagt. Dan helpt omdenken: beschouw files niet als tijdverspilling, maar als momenten voor jezelf. Luister naar een podcast. Of naar je favoriete muziek. Of gebruik de verloren tijd achter het stuur voor ademhalingsoefeningen.

“Behalve iets doen aan je mindset kun je ook sleutelen aan de afwisseling. Gisteren sprak ik een ingenieur, die vertelde dat hij het liefst bezig is met cijfers en tabellen, maar dat hij de hele dag vastzit in meetings. Welnu, hij zou zijn agenda zo kunnen organiseren dat er tussen de meetings tijdsblokken zitten waarin hij zich naar hartenlust kan uitleven in excels en berekeningen.”

Is grenzen aangeven een vaardigheid die we beter in de vingers moeten krijgen?

DE LILLE. “Daar zeg je wat. We zijn dat niet gewend, zeker niet tegenover leidinggevenden of klanten. Onlangs had ik een workshop met een consultant die klanten had in zowel Azië als Amerika. Daardoor stond ze paraat van heel vroeg in de ochtend tot heel laat ‘s nachts, en dat sloopte haar gezondheid. Toch voelde ze schroom om projecten te schrappen, uit loyauteit tegenover haar klanten. Samen met haar ben ik teruggegaan naar de essentie. Wat wil een klant? Die wil kwaliteit geleverd zien tegen een bepaalde deadline. Als je uitlegt dat je dat niet langer kunt garanderen, zei ik haar, is die klant zeker bereid mee een oplossing te zoeken. Wat het geval was. Ze had zich het probleem te groot voorgesteld. Het is geen halszaak om grenzen aan te geven. Het is een kwestie van communicatievaardigheden.”

Positiviteit spreekt de delen van de hersenen aan waar de creativiteit en de groeimindset zitten

Sluit dat aan bij wat u bedoelt met rolstress?

DE LILLE. “Rolstress krijg je als je veel speculeert over wat men van jou verwacht, zonder dat je het zeker weet. Is het vanzelfsprekend dat jij altijd de agenda of de verslagen opstelt? Moet je op alle vergaderverzoeken ingaan om een goed teamlid te zijn? Door die vraag op tafel te leggen bij collega’s of een leidinggevende kun je veel extra druk vermijden. Meestal schatten we te hoog in wat er allemaal van ons wordt verwacht.”

Klagen lost niks op, zeggen handboeken en coaches, want het jaagt een spiraal van negativiteit aan. U zegt: “Klagen kan zo’n deugd doen.”

DE LILLE. “Klagen mag. Het lucht op. Maar je mag er niet in blijven hangen. Als ik in een bedrijf met een klaagcultuur kom, vraag ik de medewerkers alle klachten op een groot papier te schrijven. Daarnaast leg ik een ander papier, waarop ze een lijst mogen maken wat ze in de plaats willen. Dan laat ik het eerste blad kapotscheuren en werken we verder met het blad met de oplossingen en de stappen om daar te komen. Zo neemt iedereen afscheid van de klachten en richt de blik zich op de oplossingen.”

Krijgt u de halsstarrige zeurpieten daarin mee?

DE LILLE. “Ik ben getraind in zulke oefeningen, dat helpt natuurlijk. Maar onthoud vooral dit: als je snel wilt gaan, moet je vooral traag gaan. Het is een veel gemaakte fout te willen helpen en meteen de oplossing erbij te leveren. Maar wat gebeurt er als je iemand te snel vooruitduwt? Dan krijg je weerstand. Of je houdt op met duwen, en dan stopt de ander met bewegen, dat wil je ook niet. Je moet dus ieders tempo vinden. Degenen die wat schamper de kat uit de boom kijken, daar moet je eerst een vertrouwenwekkende relatie mee opbouwen. Zij die al overtuigd zijn dat er iets moet veranderen, kun je laten meedenken over mogelijke uitkomsten.”

Als iemand mij zijn zorgen voorlegt, mag ik niet meteen met goede raad komen. Waarom niet?

DE LILLE. “Omdat de ander misschien gewoon iets wil ventileren of bevestiging nodig heeft. Als je meteen oplossingen gaat afvuren, is de kans groot dat je vooral ‘ja, maar’-reacties krijgt. Stel liever informatieve vragen: over wie gaat het? Hoelang is dat al bezig? Druk je appreciatie uit voor de ander. Dat tempert de stress, waardoor die meer zal openstaan voor suggesties. En als je suggesties geeft, geef er meer dan een. Je gesprekspartner een keuze gunnen, krikt diens zelfvertrouwen op. Als die uiteindelijk met een andere oplossing komt dan de jouwe, mag je jezelf een schouderklopje geven: dan heb je prima werk verricht. Je hebt de ander gekalmeerd en diens creatieve denken aangewakkerd.”

U vindt ook dat we collega’s of gezinsleden niet zozeer moeten vragen: “Hoe was je dag?” Maar wel: “Wat is het leukste dat je vandaag hebt meegemaakt?”

DE LILLE. “Dat is omdat mensen, en zeker in stresserende tijden, spontaan het negatieve eerst zien. Ons overlevingsbrein ziet overal onheil. Als in de oertijd plots een wild dier opdook in je grot, was het beter dat als een bedreiging te zien dan als een vermakelijke verrassing.”

Maar we leven al lang niet meer in de savanne. Dus waarom zouden we die attitude behouden?

DE LILLE. “Precies. Daarom is het goed te leren focussen op het positieve. Wat ging er goed vandaag? Heeft iemand jou vandaag blij gemaakt of een vriendelijk gebaar gesteld? Als ik workshops geef, stel ik die vragen meteen al om 9 uur ‘s morgens – dan zie ik direct welk vlees ik in de kuip heb.

“Door je waarneming bewust te filteren op positieve zaken, ga je de hele dag in een ander licht zien. Dat helpt om uit de stressmodus te raken. Het heeft ook een gunstige invloed op onze persoonlijke groei en ontwikkeling. Positiviteit spreekt die delen van de hersenen aan waar de creativiteit en de groeimindset zitten. Maar je moet de gewoonte aankweken. Negatieve dingen opmerken, daar hoef je niet op te trainen, dat kan iedereen heel goed.”

Nieuwe gewoonten laten zich verankeren door gedrag te belonen en niet het resultaat. Hoe mag ik dat begrijpen?

DE LILLE. “Velen laten de champagnekurk pas knallen als ze een mooi resultaat te vieren hebben. Maar dat resultaat ligt dikwijls ver in de toekomst – of in het ongewisse. Daarom is het verstandiger het gedrag te belonen dat, als je het volhoudt, naar dat resultaat leidt. Elke keer een feestelijk momentje inlassen als je je wekelijkse sportschema hebt gehaald, werkt beter dan wachten tot je die 10K-race daadwerkelijk uitgelopen hebt. Zo’n beloning hoeft niet spectaculair te zijn: het kan een aflevering van je favoriete serie zijn, of de onlinebestelling doen die al lang in je winkelmandje zit. Bovendien helpt dat beloningsmoment om stil te staan bij wat je al goed doet in de plaats van wat je nog niet voor elkaar gekregen hebt. Wat ook interessant is, is anderen laten meegenieten van de beloning. Beloof een traktatie aan je collega’s of, in de privésfeer, plan een uitje met je partner. Zij zullen je stimuleren om je gedrag vol te houden.”

Als je iets alleen in je hoofd beleeft, zeker als je een piekeraar bent, maak je het groter en groter. Dat creëert stress die niet nodig is

U lijkt me een heel gestructureerde persoon. U nodigt uw lezers uit om tabellen en lijsten te maken. Dat is niet ieders ding.

DE LILLE. “Ik ben verrast door uw opmerking, want ik ben van huis uit niet zo’n structuurmens. Maar ik werk met mensen aan verandering, en dat betekent diep ingesleten gewoonten aanpakken. Een nieuw pad in een brein aanleggen, en dus een nieuwe gewoonte ontwikkelen, vraagt motivatie. En die motivatie komt pas na een confrontatie. Gewoon wat kwetteren over goede voornemens is te vrijblijvend. Maar als je zwart op wit ziet staan dat je je gezin een cijfer van negen op tien geeft in belangrijkheid, en slechts drie op tien voor bestede aandacht, dan wordt het wel eens héél stil in mijn workshop. Het zal niet de eerste keer zijn dat ik dan tranen zie vloeien.

“We maken onszelf gigantisch veel wijs. Ik spreek voor mezelf: elk kwartaal mijn boekhouding op orde brengen kost in mijn gedachten een hele dag. Tot ik registreer hoeveel tijd ik er effectief aan besteed: dan stel ik vast dat ik er helemaal naast zat. Als je iets alleen in je hoofd beleeft, zeker als je een piekeraar bent, maak je het groter en groter. Dat creëert stress die niet nodig is. Vandaar dat ik mensen kwesties over leven en werk in kolommen en tabellen laat schikken.”

U krijgt te maken met mensen die worstelen met zingeving. Komt u ook te weten wat ze eigenlijk willen in het leven?

DE LILLE. “Dan krijg je dingen als: ik wil mijn passie vinden… Mijn overtuiging is dat er meerdere wegen naar geluk zijn. Ik heb toegepaste psychologie gestudeerd, het had ook iets anders kunnen zijn, en daar had ik wellicht evenveel voldoening uitgehaald. Mensen denken vaak dat er maar één pad naar geluk leidt. De sociale media doen er nog een schepje bovenop: ze spiegelen ons voor dat je pas geluk vindt zodra alles perfect is. Maar sommige keuzes zijn nu eenmaal gemaakt en ‘de tafel plakt’: je kunt niet zomaar je kaarten verleggen.

“Cliënten die hopen dat ik hen de heilige graal help te ontdekken, probeer ik te temperen in hun verwachtingen, want zolang ze geloven dat die graal ergens verstopt ligt, gaan ze bedrogen uitkomen. Zonet kreeg ik een aanvraag in mijn mailbox voor een ‘keynote van 45 minuten, liefst over de middag, met als onderwerp: weg met stress’. Zo werkt het niet, hè. Er zal altijd stress zijn in een baan. En in drie kwartier kun je die zeker niet wegpoetsen. Hoe met stress omgaan, en de stappen om daar te raken, dát is wat ik kan bieden.”